Ba tuần thay đổi hoàn toàn xung đột Nga-Ukraine

Những tuần qua liên tục xuất hiện diễn biến đáng chú ý trên mặt trận ngoại giao liên quan xung đột Nga-Ukraine.

Hãng tin Reuters dẫn nhận định từ cố vấn, quan chức từ Mỹ và châu Âu chỉ ra rằng chỉ trong vỏn vẹn ba tuần, mọi thứ không còn như xưa, trong đó có liên minh hơn bảy thập niên giữa Washington và châu Âu.

Ngày 14-2

Hội nghị An ninh Munich (Đức) diễn ra khi vấn đề quan trọng nhất đối với châu Âu trong năm thứ ba liên tiếp vẫn là xung đột Nga-Ukraine.

Phó Tổng thống Mỹ JD Vance có mặt tại Munich để đưa ra bài phát biểu quan trọng vào ngày 14-2. Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cũng có mặt tại hội nghị. Theo các quan chức Mỹ lẫn Ukraine, kỳ vọng đặt ra là hai người sẽ đàm phán, thậm chí có thể ký một thỏa thuận khoáng sản.

Tuy nhiên mọi thứ không diễn ra như dự liệu.

“Châu Âu đang đối mặt với nhiều thách thức, nhưng cuộc khủng hoảng mà lục địa này đang trải qua là do chính chúng ta tạo ra” - ông Vance nói, lưu ý rằng mối lo lớn nhất của châu Âu không phải là Nga hay Trung Quốc, mà là chính sự do dự của châu Âu.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky (trái) gặp Phó Tổng thống JD Vance tại Hội nghị An ninh Munich (Đức) ngày 14-2. Ảnh: AFP

Tối hôm đó, phái đoàn Mỹ và Ukraine gặp nhau. Phía Ukraine muốn có sự đảm bảo an ninh. Phía Mỹ muốn Ukraine đồng ý với thỏa thuận khoáng sản. Không có thỏa thuận nào được ký kết. Cả hai bên đều rời bàn đàm phán trong sự thất vọng, theo lời kể từ cả hai phía.

Nhiều quan chức châu Âu rời Munich trong tâm trạng bất an và ngay lập tức tổ chức một cuộc họp cấp cao vào ngày hôm sau nhằm thảo luận về hướng đi tiếp theo. Lúc này, châu Âu cũng nhận được tin chính quyền ông Trump tổ chức các cuộc đàm phán hòa bình với Nga tại Saudi Arabia mà không có sự tham gia của các đồng minh châu Âu hay Ukraine.

Ngày 17-2

Thủ tướng Anh Keir Starmer viết trên tờ Telegraph rằng ông sẵn sàng gửi binh sĩ Anh đến Ukraine làm lực lượng gìn giữ hòa bình. Sau đó, vị thủ tướng lên máy bay đến Paris để tham dự cuộc họp mà Pháp mô tả là “không chính thức” với tám nhà lãnh đạo châu Âu, hai quan chức cấp cao của Liên minh châu Âu (EU) và Tổng thư ký NATO Mark Rutte.

Khi các lãnh đạo tập trung tại Điện Élyseé, Tổng thống Trump đã liên lạc với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron.

Theo một quan chức ngoại giao Pháp, ông Trump thường xuyên gọi điện đột xuất cho ông Macron, liên tục hỏi về tình hình Ukraine. Hai người hiếm khi đồng thuận, nhưng phía ông Macron cho rằng cần “trò chuyện với ông Trump nhiều nhất có thể”.

Thủ tướng Ý Giorgia Meloni, người duy nhất trong số các lãnh đạo châu Âu được mời dự lễ nhậm chức của ông Trump, đến Pháp trễ một tiếng. Khi rời Điện Élyseé, bà không phát biểu gì và sau đó nói với truyền thông Ý rằng bà phản đối một cuộc họp có vẻ mang tính “chống Trump”.

Thủ tướng Đức Olaf Scholz rời đi sớm, tuyên bố rằng bàn về việc triển khai quân đến Ukraine lúc này là “quá sớm và không phù hợp”. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tiếp tục nhấn mạnh quan điểm “hòa bình thông qua sức mạnh” đối với Ukraine.

Đêm đó, không có thêm quốc gia nào hưởng ứng đề xuất của ông Starmer về gửi lực lượng gìn giữ hòa bình đến Ukraine.

Ngày 18-2

Phái đoàn Mỹ (trái) và phái đoàn Nga (phải) cùng thành viên nước trung gian Saudi Arabia cùng tham gia cuộc đàm phán Mỹ-Nga tại Cung điện Diriyah, thủ đô Riyadh (Saudi Arabia) ngày 18-2. Ảnh: AFP

Ngày 18-2, một cuộc họp kéo dài 4 tiếng rưỡi diễn ra tại thủ đô Riyadh (Saudi Arabia) với mục tiêu là bàn cách chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine. Thành phần tham dự gồm Mỹ và Nga, với Saudi Arabia làm trung gian.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov mô tả cuộc họp là cơ hội để “xác định những lợi ích to lớn có thể đạt được nếu xung đột kết thúc theo một cách chấp nhận được”.

Nga tái khẳng định không chấp nhận việc Ukraine gia nhập NATO.

Tổng thống Zelensky, người đã hủy chuyến công du dự kiến đến Saudi Arabia để tránh điều mà ông gọi là “trùng hợp ngẫu nhiên”, tức giận khi bị gạt ra khỏi đàm phán.

“Không thể có quyết định nào về cách chấm dứt chiến tranh ở Ukraine mà không có Ukraine” - ông Zelensky nói khi dừng chân tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Đáp lại bình luận của ông Zelensky, ông Trump quy trách nhiệm cho Ukraine khơi mào xung đột.

"Tôi nghĩ mình có khả năng chấm dứt cuộc chiến này, và tôi nghĩ mọi chuyện đang diễn ra rất tốt. Nhưng hôm nay tôi nghe rằng những lời phàn nàn về việc không được mời. Nhưng các bạn đã ở đó suốt ba năm rồi. Các bạn không bao giờ nên để chuyện này bắt đầu. Các bạn hoàn toàn có thể đạt được một thỏa thuận” - ông Trump nói với phóng viên tại dinh thự Mar-a-Lago (bang Florida).

Ngày 19-2

Đặc phái viên của tổng thống Mỹ về Ukraine và Nga - ông Keith Kellogg không có mặt trong các cuộc thảo luận tại Riyadh. Thay vào đó, ông Kellogg tới Kiev để tiếp tục thúc đẩy thỏa thuận khai thác khoáng sản và lắng nghe quan ngại của ông Zelensky, một quan chức Mỹ nói với Reuters.

Cuộc họp nhanh chóng trở nên căng thẳng, theo nguồn tin.

Cố vấn hàng đầu của ông Zelensky - ông Andriy Yermak đã tự thiết lập một kênh liên lạc riêng với Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnik để tìm cách gặp trực tiếp ông Trump tại Phòng Bầu dục.

Theo các nguồn tin, khi ông Kellogg biết về cuộc gọi giữa ông Yermak với ông Lutnik, một cuộc gặp ở Washington, D.C đã được chốt.

Nhiều quan chức Mỹ tiết lộ rằng ông Yermak từng nhiều lần tìm cách khai thác mâu thuẫn giữa các phe phái trong chính quyền ông Trump và điều này càng làm gia tăng sự bực bội trong nội bộ Nhà Trắng.

Ngày 24-2

Khi xung đột tròn 3 năm, Ukraine tiếp Chủ tịch Ủy ban châu Âu von der Leyen, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa cùng lãnh đạo các nước Canada, Đan Mạch, Iceland, Latvia, Lithuania, Phần Lan, Na Uy, Tây Ban Nha và Thụy Điển.

Tại Washington, Tổng thống Macron dự kiến gặp Tổng thống Trump tại Nhà Trắng.

Trên chuyến bay băng qua Đại Tây Dương, ông Macron gọi điện với thủ tướng Anh để phối hợp cách trình bày kế hoạch chung trước ông Trump về việc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình đến Ukraine.

Trong cuộc gặp với ông Trump, ông Macron tỏ ra thận trọng. Khi ông Trump nói rằng châu Âu chỉ cho Ukraine vay tiền và Mỹ cũng có quyền được Kiev hoàn trả số tiền đã viện trợ, ông Macron nhẹ nhàng đặt tay lên cánh tay ông Trump và nói: “Chúng tôi thật sự cung cấp tiền”.

Sau cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo, tâm điểm chuyển sang Liên Hợp Quốc, nơi Ukraine và EU tìm cách thông qua một nghị quyết đánh dấu ba năm chiến tranh.

Dự thảo yêu cầu Nga phải rút quân khỏi Ukraine và chấm dứt các hành động thù địch. Tuy nhiên, chính quyền ông Trump đã gây áp lực buộc Ukraine và EU rút lại dự thảo này.

Cuộc đối đầu âm ỉ nhiều ngày. Mỹ đề xuất một văn bản ngắn gọn hơn, sử dụng từ “xung đột” thay vì “chiến tranh” và kêu gọi “hòa bình bền vững giữa Ukraine và Nga”.

Ngày 27-2

Thủ tướng Anh Starmer có chuyến thăm Mỹ, gặp Tổng thống Trump. Tại cuộc gặp, ông Trump đã cập nhật cho ông Starmer về kế hoạch của Mỹ nhằm chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine và xác nhận ông sẽ gặp Tổng thống Zelensky vào sáng hôm sau.

Ngày 28-2

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng, thủ đô Washington, D.C (Mỹ) ngày 28-2. Ảnh: AFP

Tổng thống Zelensky có mặt tại Nhà Trắng trong bộ trang phục quân đội giản dị.

“Hôm nay ông ăn mặc trang trọng đấy nhỉ” - ông Trump nói về trang phục của nhà lãnh đạo Ukraine.

Cuộc gặp nhanh chóng trở nên căng thẳng khi Phó Tổng thống Vance nhấn mạnh sự cần thiết của con đường ngoại giao để kết thúc chiến tranh. Ông Zelensky đáp lại rằng không thể tin tưởng Tổng thống Nga Vladimir Putin, đề cập một thập niên đàm phán thất bại với Moscow.

“Ông đang nói đến kiểu ngoại giao nào vậy, JD?” - ông Zelensky hỏi.

“Tôi đang nói về kiểu ngoại giao sẽ giúp chấm dứt sự tàn phá cho đất nước ông” - ông Vance đáp lại.

Từ đây, cuộc trao đổi dần vượt khỏi tầm kiểm soát, khi cả ông Vance và ông Trump liên tục phản bác ông Zelensky.

“Ông đang đẩy thế giới đến bờ vực Thế chiến III. Những gì ông làm là rất thiếu tôn trọng với đất nước này [Mỹ]– đất nước đã hỗ trợ ông nhiều hơn mức mà nhiều người cho rằng đáng ra nên làm” - ông Trump nhấn mạnh.

Cuộc họp kết thúc đột ngột khi ông Trump yêu cầu ông Zelensky rời đi.

Ở châu Âu, một nhóm chat gồm các ngoại trưởng EU tràn ngập tin nhắn về cuộc tranh cãi tại Nhà Trắng, theo một nguồn tin ngoại giao.

Ngay lập tức, các lãnh đạo châu Âu quyết định thể hiện sự đoàn kết với ông Zelensky. Tối đó, các lãnh đạo EU lần lượt đăng thông điệp ủng hộ Ukraine trên mạng xã hội X.

Ngày 1-3

Một quan chức Mỹ nói rằng đặc phái viên Kellogg đã khuyên ông Zelensky nên xin lỗi ông Trump trước ngày 4-3, ngày ông Trump phát biểu trước Quốc hội Mỹ.

Một số đồng minh của Ukraine ở châu Âu cũng đưa ra lời khuyên tương tự.

“Tôi đã nói [với ông Zelensky] rằng ông ấy phải tìm cách để khôi phục quan hệ với ông Trump và chính quyền Mỹ. Điều đó rất quan trọng trong thời gian tới” - Tổng thư ký NATO Rutte nói.

Cũng trong ngày 1-3, trên đường từ Mỹ về Ukraine, ông Zelensky ghé qua London và nhận được sự tiếp đón nồng hậu từ Thủ tướng Starmer và Vua Charles III.

Ngày 3-3

Người phát ngôn Điện Kremlin - ông Dmitry Peskov nói rằng cuộc tranh cãi giữa ông Trump và ông Zelensky cho thấy Kiev không thực sự muốn giải pháp hòa bình.

Không lâu sau đó, có tin Tổng thống Trump đã ra lệnh đóng băng viện trợ quân sự cho Ukraine.

Ngày 5-3

Mỹ tuyên bố cắt chia sẻ tình báo với Ukraine.

Tổng thống Macron đã phản ứng trước những biến động bằng một đề xuất gây chấn động rằng Pháp sẵn sàng mở rộng sự bảo vệ từ kho vũ khí hạt nhân của mình cho các đồng minh châu Âu. Ông Macron cũng cảnh báo rằng châu Âu phải đối mặt mối đe dọa từ Nga.

Ngày 7-3

Ông Trump tuyên bố sẽ cân nhắc áp đặt các lệnh trừng phạt mới đối với Nga, dựa trên thực tế rằng Nga đang tấn công Ukraine dữ dội trên chiến trường.

“Gửi Nga và Ukraine, hãy đến bàn đàm phán ngay lập tức, trước khi quá muộn” - ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social.

Những ngày sau đó nối tiếp bằng các diễn biến đáng chú ý khi Mỹ nối lại chia sẻ thông tin tình báo cho Ukraine nhưng đồng thời lập luận Kiev sẽ cần phải nhượng bộ về lãnh thổ như một phần của thỏa thuận chấm dứt chiến tranh.

Chuyên gia cho rằng thời gian tới sẽ còn nhiều diễn biến phức tạp, đặc biệt sau cuộc gặp giữa hai phái đoàn Mỹ-Ukraine tại Saudi Arabia.

THẢO VY