Ám sát đẫm máu đe dọa hệ thống tư pháp Mexico

Tiếng súng nổ bất ngờ vang lên trong bãi đỗ xe của một tòa án tại Acapulco, miền Tây Nam Mexico, vào ngày 11/12/2024. Thẩm phán Edmundo Román Pinzón, cựu Chủ tịch Tòa án Tối cao bang Guerrero, bị sát hại ngay khi đang rời khỏi tòa án.

Theo các nhân chứng, vụ ám sát diễn ra chớp nhoáng. Nhiều người tin rằng ông Pinzón đã trở thành mục tiêu ám sát vì công tác xét xử.

Hiện trường vụ ám sát Thẩm phán Edmundo Román Pinzón ở Acapulco. Ảnh: Reuters.

Vụ việc xảy ra chỉ vài tháng trước cuộc bầu cử tư pháp lịch sử của Mexico vào ngày 1/6, khi hơn 5.000 ứng cử viên tranh cử vào 840 vị trí tư pháp liên bang, bao gồm cả thẩm phán Tòa án Tối cao.

Ngoài ra, 1.737 ứng cử viên khác sẽ tham gia tranh cử tại các tòa án cấp địa phương ở 17 bang.

Việc lần đầu tiên tổ chức bầu cử cho các chức vụ tư pháp được kỳ vọng sẽ giúp chống tham nhũng trong hệ thống tòa án song cũng đặt các ứng cử viên vào tầm ngắm của nhiều băng đảng tội phạm, theo Reuters.

Bạo lực chính trị gia tăng

Với việc danh sách ứng viên tư pháp được công khai, giới quan sát lo ngại rằng các băng đảng ma túy sẽ lợi dụng cơ hội này để thao túng hệ thống thẩm phán.

"Không có gì để nghi ngờ cả, mọi người trong chúng tôi (thẩm phán) đều có nguy cơ bị tấn công", Ynocente Orduno, cựu Chủ tịch Hiệp hội Thẩm phán bang Guerrero, nói.

Thực tế, Mexico vừa trải qua cuộc bầu cử chính trị đẫm máu nhất trong lịch sử hiện đại vào năm 2024 với ít nhất 37 ứng cử viên bị sát hại, theo Reuters.

Các tổ chức nhân quyền chỉ ra rằng hầu hết số vụ ám sát liên quan đến tội phạm có tổ chức, nhằm gây ảnh hưởng đến kết quả bầu cử.

Với tiền lệ này, những người tranh cử vào hệ thống tư pháp, vốn có vai trò trực tiếp trong việc xét xử tội phạm, có thể sẽ đối diện với mức độ rủi ro thậm chí còn cao hơn.

Lực lượng Vệ binh Quốc gia Mexico có mặt bên ngoài hiện trường nơi Thẩm phán Edmundo Román Pinzón bị bắn hạ. Ảnh: Reuters.

Bất chấp các nguy cơ hiển lộ, giới chức trách vẫn chưa có kế hoạch cụ thể để bảo vệ ứng cử viên tư pháp. Theo Claudia Zavala, cố vấn bầu cử tại Viện Bầu cử Quốc gia Mexico (INE), cơ quan này chỉ đóng vai trò trung gian giữa ứng cử viên và chính quyền trong việc báo cáo các mối đe dọa.

Trong khi đó, biện pháp bảo vệ ứng viên thực tế lại phụ thuộc vào chính phủ liên bang, nơi vẫn chưa công bố chiến lược rõ ràng về vấn đề này.

Hệ thống an ninh của Mexico đang bị đặt dưới áp lực nặng nề do các vấn đề ngân sách. José Ramón Cossio, cựu Thẩm phán Tòa án Tối cao, nhận định: “Mexico đang trải qua một cuộc khủng hoảng tài chính nghiêm trọng, sẽ không có đủ chi phí để bảo vệ tất cả ứng cử viên”.

Trong bối cảnh ngân sách quốc gia eo hẹp, chính quyền Tổng thống Claudia Sheinbaum đang ưu tiên hợp tác với Mỹ về an ninh biên giới, khiến nguồn lực bảo vệ bầu cử trong nước càng trở nên hạn chế.

Ông Cossio cũng cảnh báo mối nguy từ các băng đảng tội phạm có tổ chức có thể đẩy Mexico vào tình cảnh nơi mà "công lý thuộc về kẻ mạnh".

Thực tế tại Acapulco cho thấy sự thiếu hụt an ninh nghiêm trọng. Khi các phóng viên Reuters đến thăm tòa án ở khu vực Las Playas, chỉ có một cảnh sát đứng gác bên ngoài, trong khi không có camera giám sát hay kiểm tra an ninh nào tại cửa vào. Xe cộ bỏ hoang với kính vỡ vụn nằm rải rác bên ngoài tòa án, thể hiện rõ sự lỏng lẻo trong quản lý an toàn.

Công lý có nguy cơ bị thao túng

Guerrero là một trong những bang nguy hiểm nhất đối với các ứng viên tham gia tranh cử ở Mexico. Trước thềm bầu cử năm 2024, một ứng cử viên thị trưởng tại thị trấn Coyuca de Benítez đã bị bắn chết ngay tại cuộc vận động tranh cử.

Không lâu sau đó, thị trưởng mới đắc cử Alejandro Arcos của thủ phủ Chilpancingo đã bị sát hại và chặt đầu, một lời cảnh báo đầy tàn bạo từ các thế lực tội phạm.

Giới chuyên gia an ninh nhận định rằng nếu không chuẩn bị biện pháp bảo vệ mạnh mẽ hơn, các băng đảng sẽ tận dụng bạo lực để đe dọa đối thủ rút lui hoặc ép buộc thẩm phán phục vụ lợi ích của chúng.

“Tôi có thể hình dung một kịch bản trong đó các băng đảng hậu thuẫn một ứng cử viên, trong khi một đối thủ cũng có thế lực ngang tầm. Khi đó, nguy cơ xảy ra bạo lực hoặc cưỡng ép là rất lớn”, Mike Ballard, nhân sự cấp cao tại công ty an ninh Global Guardian, nhận xét.

Thị trưởng Alejandro Arcos, người bị ám sát và chặt đầu chỉ ít lâu sau khi đắc cử. Ảnh: Enfoque Informativo.

Nhiều người cho rằng các ứng cử viên tư pháp cần có sự bảo vệ tương đương với quan chức chính phủ. Ramiro Solorio, luật sư và giáo sư luật, từng ba lần tranh cử thị trưởng Acapulco, cho biết bản thân đã nhận được các lời đe dọa trước cuộc bầu cử năm ngoái và phải nhờ đến sự bảo vệ của Lực lượng Vệ binh Quốc gia.

"Lực lượng cảnh sát không đủ nhân sự để theo dõi từng ứng cử viên", ông Solorio nói, đồng thời chỉ ra sự bất công trong hệ thống an ninh: “Tổng thống, thống đốc, các bộ trưởng… họ có bảo vệ, thậm chí còn bảo vệ cả gia đình. Vậy tại sao những người đảm nhận vai trò xét xử công lý lại không được bảo vệ?”.

Trước áp lực ngày càng tăng, Thống đốc bang Guerrero Evelyn Salgado khẳng định chính quyền bang đang hợp tác chặt chẽ với chính phủ liên bang để đảm bảo an toàn bầu cử.

“Chúng tôi luôn có một giao thức an ninh cho mỗi kỳ bầu cử để đảm bảo rằng các cuộc bầu cử diễn ra trong hòa bình”, bà Salgado tuyên bố.

Việc tổ chức bầu cử cho các vị trí tư pháp là một bước đi quan trọng nhằm cải cách hệ thống pháp luật Mexico. Tuy nhiên, trong bối cảnh băng đảng tội phạm ngày càng bành trướng và bạo lực chính trị gia tăng, tính công bằng và minh bạch của cuộc bầu cử này đang bị đặt dấu hỏi lớn.

Nếu chính phủ không có biện pháp bảo vệ hữu hiệu, nền tư pháp của Mexico có nguy cơ rơi vào vòng kiểm soát của những thế lực tội phạm - nơi công lý không còn thuộc về pháp luật, mà nằm trong tay những người có súng.

Đại Hoàng