Aleppo bất ngờ thất thủ

Các chiến binh của lực lượng đối lập Syria trên phố ở Aleppo hôm 30/11. Ảnh: Reuters.

Các chiến binh của phiến quân Hồi giáo từng bị đẩy lùi đến một vùng núi của khu vực xa xôi hẻo lánh của Syria đang đi lại trên đường phố trung tâm Aleppo, chụp ảnh bên dưới thành cổ và phá bỏ các biểu tượng kiểm soát của Tổng thống Bashar al-Assad.

Cuộc tấn công bất ngờ của nhóm chiến binh Hayat Tahrir al-Sham (HTS) dường như đã làm thay đổi đáng kể cán cân quyền lực ở Aleppo, thành phố lớn thứ hai của Syria, và đánh dấu thách thức nghiêm trọng nhất trong nhiều năm đối với quyền kiểm soát của ông Assad.

Bất ngờ

Khi màn đêm buông xuống, nổi lên hình ảnh các chiến binh nổi dậy tiến sâu vào lãnh thổ do chính phủ Syria kiểm soát hướng tới thành phố Hama, bao gồm Kafr Nabl, một thị trấn từng được coi là biểu tượng cho sự chống đối của họ đối với Assad.

Các chiến binh từ nhóm Hồi giáo cực đoan HTS đã chiếm giữ phần lớn Aleppo trong một cuộc tấn công bất ngờ. Một phóng viên của kênh truyền hình đối lập Aleppo Today đã cho thấy các chiến binh trong quảng trường trung tâm trống không. Một người đàn ông khóc trước ống kính máy quay, nói rằng các chiến binh đã giải thoát anh ta khỏi nhà tù. Video cho thấy nhiều người đang kéo đổ bức tượng của Bassel al-Assad, anh trai của nhà lãnh đạo Syria, trong tiếng súng ăn mừng.

Người dân và các chiến binh đối lập Syria đứng tại một bức tượng bị hư hại ở quảng trường Al Basel ở Aleppo, sau khi quân đội Syria cho biết hàng chục binh sĩ hiệt mạng trong một cuộc tấn công lớn do phiến quân tràn vào thành phố ngày 30/11/2024. Ảnh: Reuters.

Hãng thông tấn Anadolu của Thổ Nhĩ Kỳ cho biết lực lượng quân đội Syria đã rút khỏi một số địa điểm quan trọng bao gồm cả sân bay dân sự, đóng cửa sân bay khi quân nổi dậy tiến vào.

Các lực lượng do HTS dẫn đầu cũng đã chiếm được một căn cứ quân sự quan trọng ở phía nam trong khi kiểm soát Saraqib, một địa điểm chiến lược trên đường cao tốc đến thủ đô Damascus.

Quân nổi dậy Syria được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn đã phát động chiến dịch riêng chống lại các chiến binh người Kurd và lực lượng chính phủ Syria trong nỗ lực chiếm một sân bay quân sự ở phía đông Aleppo, khi các vùng lãnh thổ nhanh chóng rơi vào tầm sự kiểm soát của quân nổi dậy.

Cuộc tấn công toàn diện dường như đã gây bất ngờ cho các lực lượng trung thành với Tổng thống Assad cũng như những bên ủng hộ lâu năm của nhà lãnh đạo Syria ở Moscow và Tehran.

Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi dự kiến đến Damascus ngày 1/12 trước khi tới Thổ Nhĩ Kỳ, trong khi Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã thảo luận về tình hình ở Syria với người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Hakkan Fidan trong một cuộc điện đàm.

Hãng thông tấn Tasnim của Iran cho biết quân đội Syria vẫn tiếp tục giao tranh với quân nổi dậy ở Aleppo, trong bối cảnh có thông tin về các cuộc không kích của cả Nga và Syria xung quanh thành phố.

Các chiến binh dường như dễ dàng tiến vào Aleppo, hoàn toàn trái ngược với các trận chiến đường phố khốc liệt để giành quyền kiểm soát mọi khu phố đã nhấn chìm trung tâm đô thị cổ kính này 12 năm trước.

"Không ai ngờ Aleppo sẽ bị chiếm, điều đó có nghĩa là không có tuyến phòng thủ thực sự nào trong thành phố. Khi họ đến đó, có vẻ như mọi thứ đều mở", chuyên gia phân tích Jerome Drevon thuộc Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế phi lợi nhuận, nói với Guardian.

Ông Drevon chỉ ra những nỗ lực kéo dài nhiều năm của phiến quân nhằm chính thức hóa và rèn luyện lực lượng, cho phép họ áp đảo các chiến binh chính phủ Syria kém tổ chức hơn nhiều.

"Tôi nghĩ rằng chính quyền không ngờ đến một động thái nhanh như vậy, chiến dịch này chỉ mới bắt đầu cách đây vài ngày", ông nói.

Quân đội Syria nói rằng số lượng lớn chiến binh "và sự đa dạng của các mặt trận đã thúc đẩy lực lượng vũ trang của chúng tôi thực hiện một chiến dịch tái triển khai nhằm tăng cường các tuyến phòng thủ để chống lại cuộc tấn công, bảo vệ mạng sống của thường dân và binh lính, và chuẩn bị cho một cuộc phản công".

Một cuộc nổi dậy chống lại chính quyền Assad vào năm 2011 đã bị dập tắt một cách quyết liệt và biến thành cuộc nội chiến đẫm máu bao trùm đất nước trong hơn một thập kỷ. Tổng thống Assad vẫn duy trì được quyền lực mong manh với sự hậu thuẫn từ Nga và Iran.

Trận chiến giành Aleppo năm 2016, trong đó các lực lượng trung thành với Damascus giành lại quyền kiểm soát thành phố, đánh dấu một thời khắc quan trọng đối với quyền kiểm soát đất nước của Tổng thống Assad. Tuy nhiên, sự cân bằng quyền lực mong manh ở Syria ngày càng đối mặt với thách thức trong năm qua, trong bối cảnh tác động gia tăng từ cuộc chiến của Israel với Hamas ở Gaza. Israel đã leo thang đáng kể các cuộc không kích nhằm vào lực lượng Iran đồn trú trên bộ ở Syria, thực hiện hơn 116 cuộc không kích vào lãnh thổ Syria và khiến hơn 100 người thiệt mạng, trong khi giao tranh gần đây ở Lebanon đã buộc 500.000 người phải chạy trốn sang nước láng giềng Syria.

Các cuộc không kích ngày càng tăng của Israel đã khiến lực lượng Iran ở Syria phải rút vào phòng thủ, và quân nổi dậy lợi dụng thời điểm nhiều lực lượng ủng hộ ông Assad đang tham chiến nhiều hơn ở những điểm nóng khác.

Bước tiến bất ngờ của quân nổi dậy ở Aleppo tượng trưng cho sự thay đổi mạnh mẽ trong quyền kiểm soát các trung tâm đô thị quan trọng ở Syria và là một thách thức bất ngờ đối với tổng thống của nước này, người từ lâu đã được coi là đã dập tắt cuộc nổi dậy.

Quyền kiểm soát đất nước bị chia rẽ của ông Assad dường như đủ an toàn để những kẻ thù khu vực trước đây của ông, đặc biệt là Saudi Arabia, bắt đầu thiết lập lại quan hệ ngoại giao với Damascus.

Chuyện gì xảy ra tiếp theo

Thành công bất ngờ của phiến quân nhanh chóng đặt ra câu hỏi về khả năng giữ lãnh thổ và một lãnh địa mở rộng do thủ lĩnh HTS được gọi là Abu Mohammad al-Jolani lãnh đạo sẽ ra sao. Jolani đã bị Bộ Ngoại giao Mỹ xác định là khủng bố vào năm 2013 và vẫn giữ nguyên mức treo thưởng 10 triệu USD để bắt được nhân vật này.

HTS đã bắt đầu cuộc tấn công lớn vào đầu tuần này từ căn cứ ở vùng nông thôn Idlib, một dải đất hẹp ở phía tây bắc Syria. Chỉ sau ba ngày, giao tranh đã lan đến Aleppo, trong đó quân nổi dậy đã chiếm được lãnh thổ xung quanh ngoại ô thành phố lần đầu tiên sau bốn năm lực lượng chính phủ Syria tấn công dữ dội vào các khu vực do quân đối lập chiếm giữ.

Bước tiến của HTS ở Aleppo được cho là quá nhanh chóng và bất ngờ. Ảnh: Reuters.

Sam Heller, một nhà phân tích tại Century Foundation, cho rằng khả năng giữ vững lãnh thổ của quân nổi dậy phụ thuộc vào việc liệu Damascus và các đồng minh có thể phản công hay không.

Ông cho biết: "Chắc chắn một số khu vực ở vùng nông thôn Aleppo có thể gây khó khăn cho HTS và các đồng minh nếu họ phải hứng chịu các cuộc không kích hoặc hỏa lực pháo binh thực sự tàn khốc".

Vị chuyên gia nói thêm rằng cách cai quản của quân nổi dậy bên trong chính Aleppo có thể chứng minh rằng ông Assad và các đồng minh sẽ khó đẩy lùi hơn nhiều trong thời gian dài.

"Không rõ hiện tại Damascus có thể sử dụng và huy động được những năng lực nào từ những nơi khác ở Syria, cũng như năng lực quan trọng mà Nga hiện có ở Syria".

Những người chống đối Tổng thống Assad ở những nơi khác tại Syria và lưu vong cũng sẽ hướng đến Aleppo, trong khi cuộc nổi dậy có thể thúc đẩy làn sóng tương tự ở những nơi khác.

Ông Drevon nghi ngờ rằng Jolani và các đồng minh sẵn lòng nhượng lại quyền lực cho một chính quyền quản lý thông thường. Vị chuyên gia cho biết hiện tại các chiến binh có nhiều khả năng sẽ tập trung vào việc mở rộng phạm vi chiến đấu.

"Họ đã chờ đợi trận chiến này từ rất lâu", ông nhấn mạnh.

Dương Lam