AI và bước ngoặt không thể đảo ngược với giáo dục đại học

Khi bước vào năm học mới mùa thu này, các sinh viên đại học năm cuối sẽ nhận ra rằng: Gần như toàn bộ quãng đường học đại học của mình gắn liền với sự hiện diện của trí tuệ nhân tạo (AI). ChatGPT ra mắt từ tháng 11/2022, đúng vào năm nhất của các em, và chỉ sau ba năm, công cụ này đã làm thay đổi căn bản đời sống giảng đường.

Chỉ trong vòng ba năm, trí tuệ nhân tạo (AI) đã tạo nên một trong những bước ngoặt lớn nhất đối với giáo dục đại học toàn cầu. Ảnh: The Atlantic

Một thế hệ sinh viên trưởng thành cùng AI

Vào thời điểm ChatGPT xuất hiện, sinh viên không biết công cụ này có thể làm gì, việc sử dụng nó có hợp lệ hay không. Giảng viên bị bất ngờ trước khả năng viết luận và làm bài tập quá nhanh, quá hiệu quả của chatbot AI. Nhiều người lo ngại rằng, giảng đường đại học sẽ chứng kiến nhiều biến đổi. Và quả thực, sự thay đổi diễn ra nhanh hơn dự đoán, chỉ trong vòng ba năm.

Đến đầu năm nay, gần hai phần ba sinh viên Harvard đã dùng AI ít nhất một lần mỗi tuần. Một khảo sát tại Anh tháng 12 vừa qua cho thấy, 92% sinh viên thừa nhận đã sử dụng AI. 40% tin rằng sản phẩm do AI tạo ra có thể giúp đạt điểm tốt trong môn học, và gần 1/5 từng nộp bài do AI “làm hộ”. Những con số này chắc chắn sẽ tiếp tục tăng lên thời gian tới.

Trong vòng đời một khóa sinh viên, trí tuệ nhân tạo (AI) đã khiến giáo dục đại học thay đổi mãi mãi.

Giáo sư Vasilis Theoharakis, Trường Quản lý Cranfield (Anh) cho rằng, AI giờ đây phổ biến chẳng khác gì thói quen ăn đồ chế biến sẵn hay lướt mạng xã hội. Trong năm học tới, điều này sẽ trở nên hiển nhiên: Giáo dục đại học đã thay đổi mãi mãi trong vòng đời một khóa sinh viên.

“AI có thể làm gần như mọi thứ”

Em Harrison Lieber, sinh viên năm cuối ngành kinh tế và khoa học máy tính tại Đại học Washington (Mỹ) nhận xét: “AI có thể làm gần như mọi thứ”. Với em, “nhờ cậy” vào AI không phải là vấn đề về đạo đức mà là do tính thực dụng. “Nếu một môn học không có tác động thiết thực tới khả năng xin việc, em nghĩ không cần dành quá nhiều thời gian cho nó”, em Lieber chia sẻ.

Nhiều sinh viên khác cũng chia sẻ lí do tương tự. Có người “nhờ” AI chỉnh câu chữ để tiết kiệm thời gian. Có người dùng nó để tóm tắt tài liệu khi quá bận rộn với hoạt động ngoại khóa. Sinh viên không muốn gian lận hay làm giảm giá trị tấm bằng, nhưng khi có quá nhiều bài tập, và AI có thể rút ngắn công việc gấp mười lần, các em khó lòng từ chối.

Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể làm gần như mọi thứ, khiến sinh viên khó lòng từ chối. Ảnh: Shutterstock

Tuy nhiên, với không ít sinh viên, đặc biệt là tại các trường đại học hàng đầu, AI được coi là phương tiện để giúp đạt thành tích cao trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Ông Omar Abdelmoity, thành viên Hội đồng Liêm chính Học thuật của Đại học Washington nhận xét: Hầu hết các vụ việc gian lận bằng AI không phải do các em thiếu thời gian, mà do áp lực thành tích. Với những sinh viên hướng đến ngành y hay các lĩnh vực cạnh tranh cao, điểm số xuất sắc vẫn chưa đủ, họ cần thêm nghiên cứu, thực tập, lãnh đạo câu lạc bộ. AI giúp họ có thể gánh vác nhiều việc cùng lúc.

Trong khi sinh viên coi việc sử dung chatbot AI là hiển nhiên, nhiều giảng viên cũng bắt đầu dùng AI cho công việc: viết thư giới thiệu, chuẩn bị giáo án trước khi lên lớp, thậm chí soạn thảo nghiên cứu. Điều này cho thấy, AI không chỉ tạo ra sự thay đổi phía sinh viên mà còn ảnh hưởng đến cả đội ngũ các nhà giảng dạy.

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo ra bước ngoặt không thể đảo ngược với giáo dục đại học

Tương lai: Giáo dục sẽ là những gì ta tạo nên

Thực tế cho thấy, AI đã và đang thay đổi nền giáo dục đại học một cách căn bản, tương tự cú sốc mà đại dịch Covid-19 từng mang lại. Nhưng khác với Covid-19 và việc học tập trực tuyến, tác động của AI dường như sâu sắc và lâu dài hơn, buộc cả thầy và trò phải cùng thích nghi.

“Giáo dục giờ đây sẽ là những gì chính các sinh viên và giảng viên tạo nên từ AI. Không ai có thể đứng ngoài cuộc”, ông Abdelmoity nhận định. Câu nói này phản ánh một xu thế không thể đảo ngược: AI sẽ không bị loại bỏ khỏi giảng đường, mà đã, đang và sẽ trở thành một phần tất yếu của trải nghiệm học tập.

Tương lai giáo dục đại học sẽ phụ thuộc vào chính sự thích ứng của những người trong cuộc. Ảnh: Washington Post

Trong bối cảnh đó, điều quan trọng không còn là việc “cấm hay cho phép sử dụng AI trong học tập”, mà là cách thiết kế lại chương trình học, phương pháp giảng dạy và tiêu chí đánh giá - để vừa có thể tận dụng được lợi ích, vừa hạn chế được hệ lụy của AI. Sinh viên giờ đây kỳ vọng giảng đường đại học sẽ đổi mới để phù hợp với bối cảnh mới: nhiều lớp học thảo luận, nhiều dự án thực tế, đánh giá kỹ năng tư duy và giao tiếp - những thứ AI khó có thể thay thế.

Nói cách khác, sự thay đổi căn bản của giáo dục đại học đang ở ngay trước mắt, và nó sẽ do chính những người trong cuộc định hình. Và cũng vì vậy, tương lai giáo dục đại học sẽ phụ thuộc vào chính sự thích ứng của chính những người trong cuộc.

Hồng Nhung