AI sẽ thay thế bạn - hay trở thành trợ lý đắc lực của bạn?

Nhưng AI không chỉ đơn thuần là công nghệ. Nó là “tấm gương” soi chiếu lại chính cách ta học, cách ta tư duy, cách ta làm việc - và cả cách ta phản ứng với thay đổi.

Câu hỏi đặt ra lúc này không còn là “AI có thay thế công việc của bạn không?”, mà là: “Bạn đã sẵn sàng làm việc cùng AI - hay sẽ bị thay thế bởi chính những người biết tận dụng sức mạnh của AI?”

“Bạn đã sẵn sàng làm việc cùng AI - hay sẽ bị thay thế bởi chính những người biết tận dụng sức mạnh của AI?

Tư duy chủ động - Yếu tố then chốt để không bị tụt lại

Trong bất kỳ ngành nghề nào, người bị AI thay thế không phải vì AI quá mạnh, mà vì con người quá thụ động, thiếu cập nhật, thiếu sáng tạo và thiếu khả năng thích nghi.

Người biết dùng AI hiệu quả sẽ thay thế người không biết. Do đó, yếu tố quyết định thành công trong thời đại mới không nằm ở công nghệ, mà nằm ở năng lực học tập suốt đời, ở khả năng chủ động tư duy, sáng tạo và hành động linh hoạt.

Sinh viên ngày nay không thể chỉ học thuộc lòng kiến thức trong giáo trình. Các bạn cần:

• Biết tận dụng AI để tăng hiệu quả học tập: Dùng AI để tổng hợp tài liệu, luyện nói tiếng Anh, gợi ý ý tưởng viết luận, giải thích những khái niệm khó, hoặc ôn tập nhanh các mô hình tài chính, thuật toán, nguyên lý marketing.

• Hiểu AI không chỉ là công cụ, mà là người bạn đồng hành trong học tập và sáng tạo: Biết cách đặt câu hỏi, tương tác, kiểm tra lại kết quả từ AI, và quan trọng nhất – biết tự mình quyết định cuối cùng.

• Rèn luyện tư duy phân tích và phản biện: AI chỉ cung cấp dữ liệu. Chính bạn mới là người cần diễn giải, đánh giá và đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu đó.

Ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng trường Đại học Nguyễn Trãi (NTU)

AI mang đến thách thức - nhưng cũng mở ra vô vàn cơ hội

Trong từng ngành học, AI không còn là thứ “xa lạ” mà đang ngày càng trở thành một phần thiết yếu.

Sinh viên ngành Tài chính – Ngân hàng sẽ phải làm quen với việc phân tích dữ liệu thị trường, mô phỏng các kịch bản đầu tư, đánh giá rủi ro tín dụng bằng các mô hình học máy. Những bạn biết ứng dụng AI để hỗ trợ phân tích sẽ vượt trội hơn rất nhiều so với người chỉ học lý thuyết.

Sinh viên ngành Quản trị kinh doanh có thể ứng dụng AI vào phân tích hành vi khách hàng, tối ưu hóa chiến lược marketing, tự động hóa quy trình chăm sóc khách hàng, và dự báo doanh số. Khi AI đảm nhiệm các công việc kỹ thuật, nhà quản trị tương lai cần làm chủ tư duy chiến lược và kỹ năng lãnh đạo.

Sinh viên Truyền thông đa phương tiện đang sống giữa một thế giới nơi AI có thể viết content, dựng video, tạo hình ảnh và thậm chí là mô phỏng giọng nói. Nhưng điều tạo nên khác biệt lại không nằm ở công cụ, mà ở góc nhìn sáng tạo, khả năng kể chuyện, cảm xúc, và khả năng kết nối với con người thật.

Sinh viên Công nghệ thông tin không chỉ dùng AI mà còn tạo ra AI. Bạn cần hiểu thuật toán, học sâu (deep learning), xử lý ngôn ngữ tự nhiên, bảo mật AI… Tương lai nghề nghiệp của bạn nằm trong chính bàn tay mình – nếu biết học và ứng dụng đúng cách.

4 kiểu tư duy cần có trong thời đại AI

Nếu chỉ học để thi, học để điểm cao, bạn đang lãng phí cơ hội lớn nhất mà thế hệ này có: cơ hội làm chủ công nghệ thay vì bị nó cuốn đi. Hãy bắt đầu rèn luyện:

1. Tư duy logic: Giúp bạn phân tích tình huống, hiểu bản chất vấn đề và giải quyết có hệ thống.

2. Tư duy phản biện: Dám đặt câu hỏi, đánh giá khách quan và không chấp nhận thông tin một cách thụ động.

3. Tư duy sáng tạo: Kết nối ý tưởng mới, tạo ra giải pháp chưa từng có, và không sợ thất bại.

4. Tư duy chiến lược: Biết nhìn xa trông rộng, định hướng mục tiêu rõ ràng, chọn cách làm hiệu quả thay vì chỉ chăm chăm vào chi tiết nhỏ.

Nếu bạn chỉ làm theo hướng dẫn – AI có thể làm tốt hơn. Nhưng nếu bạn là người tư duy độc lập, biết phản biện, sáng tạo và có tầm nhìn dài hạn – bạn sẽ là người dẫn đầu.

4 hành động thiết thực dành cho sinh viên hôm nay

1. Bắt đầu sử dụng AI mỗi ngày: Dùng ChatGPT, Gemini, Claude, Perplexity… để học, viết, sáng tạo, kiểm tra kiến thức và khám phá lĩnh vực mới.

2. Đặt ra quy tắc đạo đức khi dùng AI: Không lạm dụng để gian lận học thuật, không sao chép nguyên văn, biết kiểm chứng thông tin và tôn trọng trí tuệ con người.

3. Kết hợp AI trong quá trình học: Khi làm đề cương, thuyết trình, viết luận – hãy xem AI có thể hỗ trợ ở bước nào để bạn tập trung vào phần tư duy sáng tạo.

4. Duy trì tư duy độc lập và tinh thần học hỏi: Dù AI có thể hỗ trợ bạn thế nào, bạn vẫn là người chịu trách nhiệm cho kết quả cuối cùng.

Học để làm chủ, không học để tránh bị thay thế

Thời đại AI không phải là thời đại của điểm số, mà là thời đại của năng lực thích ứng, sáng tạo và đổi mới. Bằng cấp sẽ ít ý nghĩa nếu bạn không chứng minh được năng lực thực tế. Nhà tuyển dụng sẽ chọn người:

• Biết học nhanh, làm nhanh và học liên tục

• Biết làm việc nhóm, có tư duy mở và giao tiếp tốt

• Biết sử dụng AI để làm việc thông minh hơn, không chỉ chăm chỉ hơn

Nếu bạn không học cách cộng tác với AI, bạn sẽ bị thay thế không phải bởi AI, mà bởi người biết dùng AI giỏi hơn bạn.

Ngược lại, nếu bạn rèn luyện tư duy sắc bén, luôn cập nhật công nghệ, và nuôi dưỡng khát vọng phát triển không ngừng – AI sẽ là cánh tay phải giúp bạn vươn tới tầm cao mới.

AI có thể làm nhiều thứ. Nhưng nó không thể thay thế tinh thần học hỏi, đạo đức nghề nghiệp, sự sáng tạo, cảm xúc, và khát vọng của con người.

Vì vậy, đừng học để “tránh bị thay thế”.

Hãy học để trở thành người không thể thay thế.

Nguyễn Quang Huy (CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Đại học Nguyễn Trãi)