AI, robot sắp thay thế 70% người làm dệt may, lắp ráp điện tử...

Thách thức nhân lực trong chuyển đổi số

Tại Hội thảo “Phát triển nhân lực - điều kiện tiên quyết cho kinh tế số và tăng trưởng xanh” chiều 11/8, do báo Lao Động tổ chức, bà Vi Thị Hồng Minh - Phó Giám đốc Văn phòng Giới sử dụng lao động, VCCI - cho hay, trong bối cảnh toàn cầu đang bước vào giai đoạn “chuyển đổi kép” - vừa chuyển đổi số vừa xanh hóa nền kinh tế, nguồn nhân lực trở thành yếu tố then chốt quyết định năng lực cạnh tranh của mỗi quốc gia và doanh nghiệp.

Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030, kinh tế số sẽ chiếm 30% GDP và hướng tới phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Để đạt được mục tiêu này, không chỉ đòi hỏi đầu tư công nghệ mà quan trọng hơn là việc chuẩn bị và phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu “số hóa” và “xanh hóa” là nhiệm vụ cần ưu tiên trong hiện tại và tương lai.

Bà Vi Thị Hồng Minh - Phó Giám đốc Văn phòng Giới sử dụng lao động, VCCI.

Tuy nhiên, bà Minh chỉ ra những thách thức về nguồn nhân lực trong chuyển đổi số - xanh. Cụ thể, thị trường thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực chất lượng cao: Nhu cầu nhân lực công nghệ thông tin, công nghiệp số của Việt Nam khoảng 150.000 kỹ sư/năm, nhưng hiện mới đáp ứng được 40-50%. Riêng nhu cầu nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn là 5.000-10.000 kỹ sư/năm, song khả năng đáp ứng chưa đến 20%. Đến năm 2030, cả nước cần tới 2,5 triệu nhân lực phục vụ chuyển đổi số.

Dự báo đến 2030, cần 2,5 triệu nhân sự phục vụ chuyển đổi số, chưa kể nhu cầu nhân lực cho các ngành năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn và sản xuất xanh.

Tỷ lệ lao động đã qua đào tạo có bằng, chứng chỉ chiếm 28,8%, trong đó nhiều người thiếu kỹ năng mềm như ngoại ngữ, giao tiếp, giải quyết vấn đề và tư duy số…

Các ngành như dệt may, da giày, lắp ráp điện tử… sử dụng hàng triệu lao động đối diện nguy cơ 70% việc làm bị thay thế bởi robot và AI trong 10 năm tới.

Ông Nguyễn Phong Anh - chuyên gia đào tạo AI - chia sẻ, hiện nay AI phát triển quá nhanh, dẫn đến sức ép khổng lồ của đối với doanh nghiệp, người lao động đó là có nhiều người lao động cần tái đào tạo. Có tình trạng rất thiếu người lao động cho tác vụ công nghệ cao, nhưng thừa lao động trình độ thấp. Điều này có thể dẫn đến đồng hồ tháp: ở trên là người được hưởng lương rất cao; dưới cùng là người không có công nghệ, không có đào tạo.

“Do vậy, đào tạo lại là sống còn của doanh nghiệp. Đề nghị đưa doanh nghiệp trở thành cỗ máy học tập. Nếu như không học tập sẽ không có lợi nhuận. Tốc độ học tập quyết định lợi nhuận của doanh nghiệp”, chuyên gia đào tạo AI cho biết.

Ông Phong Anh bày tỏ mong muốn doanh nghiệp hãy dành cho người lao động không gian để thử nghiệm những ý tưởng mới bởi hiện nay tốc độ thay đổi quá nhanh, để người lao động có thể sử dụng công nghệ mới nhất, tạo vòng lặp cải tiến không ngừng, chia sẻ trong doanh nghiệp.

Giải pháp nào cho nhân lực chất lượng cao?

PGS.TS Nguyễn Lan Hương - Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội - cho biết, trong bối cảnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng kinh tế số và tăng trưởng xanh, đầu tư vào nhân lực không thể là trách nhiệm riêng của doanh nghiệp hay tổ chức công đoàn.

Chính phủ cần đóng vai trò "kiến trúc sư trưởng" - xây dựng nền tảng pháp lý, định hướng chiến lược và kết nối hệ sinh thái nhân lực quốc gia. Đẩy mạnh cải cách giáo dục – đào tạo, ban hành tiêu chuẩn nghề nghiệp, khung trình độ kỹ năng và thúc đẩy học tập suốt đời. Đây là bước đi cần thiết để chuẩn bị lực lượng lao động cho các ngành nghề mới, công nghệ mới, và yêu cầu mới về khả năng thích ứng.

Theo bà Hương, cần thiết lập các cơ chế tài chính như Quỹ phát triển nhân lực, miễn giảm thuế cho doanh nghiệp đầu tư vào đào tạo, hay hỗ trợ vay ưu đãi cho người học nghề. Chính sách tài khóa cần đi kèm với chính sách khuyến khích văn hóa đổi mới, học hỏi và chia sẻ tri thức trong xã hội.

Chính phủ cần đảm nhận vai trò kết nối: giữa doanh nghiệp - công đoàn - cơ sở đào tạo - chuyên gia - cộng đồng. Cần phát triển nền tảng dữ liệu nhân lực quốc gia để phục vụ quy hoạch lao động, đào tạo lại, và bảo đảm sinh kế bền vững cho người lao động.

Chính phủ phải là "người dẫn đường" cho tầm nhìn phát triển: đặt người lao động không chỉ là nguồn lực thực thi, mà là trung tâm sáng tạo và động lực phát triển, chính sách phải đi vào thực tiễn với tinh thần hành động mạnh mẽ.

Ngọc Mai