70 năm cầm máy, một đời viết sử bằng ảnh

Người nghệ sĩ - chiến sĩ

Sinh năm 1937 tại Cao Lãnh (Đồng Tháp) trong một gia đình giàu truyền thống yêu nước, Nguyễn Hữu Lộc sớm theo cách mạng. Năm 1955, ông tập kết ra Bắc, được học lớp nhiếp ảnh đầu tiên và bắt đầu bước vào nghề với tư cách phóng viên Thông tấn xã Việt Nam (1960 - 1994).

NSNA Minh Lộc tại Đông Hà (Quảng Trị) năm 1971.

Trong hơn ba thập kỷ công tác, Minh Lộc đã có mặt ở nhiều chiến trường nóng bỏng. Từ vùng mỏ Quảng Ninh, nơi ông lặn lội xuống hầm lò để phản ánh cuộc sống và chiến đấu của thợ mỏ, đến chiến trường miền Trung, miền Nam đầy bom đạn. Đặc biệt, trong chiến dịch “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” tháng 12/1972, ông ghi lại hàng loạt hình ảnh có giá trị lịch sử: Nữ tự vệ trên nóc nhà, những đơn vị phòng không lập chiến công, nhân dân Thủ đô kiên cường giữa mưa bom…

Tác phẩm Đoàn xe tiếp vận vật liệu xây dựng TTXGP B2 của NSNA Minh Lộc.

Đặc biệt, cụm tác phẩm “Phụ nữ miền Bắc chống Mỹ cứu nước”; gồm 8 tác phẩm ghi lại hình ảnh nữ tự vệ, thanh niên xung phong, những người phụ nữ kiên cường giữa mưa bom bão đạn đã vinh dự được nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2022.

Phóng viên nhiếp ảnh Minh Lộc tác nghiệp dưới hầm Kèo trận địa pháo 105 Vị Xuyên.

Nghệ sỹ nhiếp ảnh Minh Lộc cho biết, ông vẫn nhớ khoảng 16 giờ ngày 24/12/1972, khi đang ngồi trên nóc nhà cơ quan Thông tấn xã Việt Nam, ông thấy máy bay ném bom ga Hàng Cỏ.

“Tôi chụp liên tiếp mấy tấm ảnh rồi vội vàng xuống lấy xe đạp ngay ra ga, nhờ vậy mà có nhiều tấm ảnh thời sự. Hồi đó không sợ gì cả, chúng tôi hay nói vui với nhau B52 ném chưa chắc trúng, trúng chưa chắc chết, chết chưa chắc nhặt được xác nên thường chọn những góc độ cao như các nóc nhà để chụp”, ông nhớ lại.

Nữ tự vệ Quảng Bình bắn trả máy bay Mỹ. Ảnh: Minh Lộc/TTXVN.

Chính sự dũng cảm, chịu khó tìm tòi, sáng tạo đã làm cho những tác phẩm của ông không chỉ mang tính báo chí thời sự mà còn có tính nghệ thuật, truyền tải cảm xúc đến người xem. Nhờ sự lăn xả đó, những bức ảnh của ông phản ánh chân thật cuộc chiến khốc liệt, khoảnh khắc lịch sử ghi dấu con người, vùng trời, vùng đất, đồng thời là sự yêu nghề, tình cảm của ông dành cho quê hương, đất nước.

NSNA Minh Lộc nay đã 89 tuổi tại triển lãm "NSNA Minh Lộc - Người viết sử bằng ảnh" được tổ chức giữa tháng 8/2025 tại TP Hồ Chí Minh.

“Mỗi bức ảnh là một kỷ niệm ở các chiến trường từ Bắc vào Nam. Mỗi chiến trường để lại cho tôi một kỷ niệm không thể nào quên. Riêng tại vùng đất mỏ Quảng Ninh đã tôi luyện lòng dũng cảm và vẻ đẹp đầy chất thơ của Vịnh Hạ Long góp phần hình thành phẩm chất nghệ sỹ trong tôi”, Nghệ sỹ nhiếp ảnh Minh Lộc từng chia sẻ.

Năm 1973, ông trở lại miền Nam, tiếp tục bám sát thực tiễn chiến đấu. Ngày 30/4/1975 lịch sử, Minh Lộc có mặt tại lễ mít tinh, diễu binh, diễu hành mừng chiến thắng tại Dinh Độc Lập cùng với hơn 55.000 người tham dự. Bộ ảnh của ông ghi lại không khí hân hoan, tràn đầy khí thế xây dựng hòa bình đã trở thành tư liệu quý của lịch sử.

NSNA Minh Lộc cùng các đại biểu khách mời cắt băng khai mạc triển lãm ảnh "NSNA Minh Lộc - Người viết sử bằng ảnh".

Nhìn lại chặng đường ấy, Nghệ sĩ nhiếp ảnh Minh Lộc chia sẻ: “Nhiếp ảnh không chỉ là nghệ thuật mà còn là sứ mệnh lưu giữ lịch sử cho mai sau. Dù vất vả, tôi luôn vui vẻ và yêu nghề. Tôi tự hứa cho đến khi qua đời, tôi vẫn sẽ mang theo bên mình chiếc máy ảnh”.

Di sản của một đời cống hiến

Không chỉ là người ghi lại lịch sử từ chiến tranh, Minh Lộc còn có những tác phẩm đặc sắc về đời sống lao động và thiên nhiên. Ông đam mê chụp sếu đầu đỏ và được công nhận là kỷ lục gia Việt Nam về người chụp nhiều ảnh sếu đầu đỏ nhất. Bởi vậy, di sản của ông là hàng chục ngàn bức ảnh, từ chiến tranh đến hòa bình, từ ký ức lịch sử đến hơi thở đời thường.

Bạn bè, đồng nghiệp dành cho NSNA Minh Lộc những tình cảm nồng nhiệt và sự tri ân xúc động.

Trong sự nghiệp, ông giành nhiều giải thưởng quốc tế: Giải Nhất Báo Liên Xô (1968), Huy chương Bạc của Hội Nhà báo Quốc tế IOJ tại Iraq, Huy chương Vàng tại Nga, cùng nhiều giải thưởng tại Thụy Sĩ, Liên Xô (cũ). Năm 2022, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học - Nghệ thuật với bộ ảnh “Phụ nữ miền Bắc trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước”.

Các đồng nghiệp và giới chuyên môn đều dành cho ông sự trân trọng đặc biệt. “Ảnh của Minh Lộc không chỉ minh họa lịch sử mà bản thân chúng đã là lịch sử. Bài học ông để lại cho tôi, cho chúng ta và cho thế hệ sau là sự bền bỉ và cống hiến trọn vẹn cho đất nước”, Đại tá, Nghệ sĩ nhiếp ảnh Đào Văn Sử khẳng định. Đối với Nghệ sĩ nhiếp ảnh Đào Văn Sử thì Minh Lộc là nghệ sĩ nhiếp ảnh nổi tiếng và có tầm ảnh hưởng nhất của TP Hồ Chí Minh trong suốt vài chục năm qua.

Ông Trần Tràng Dương, Phó Giám đốc Trung tâm Thông tin TTXVN khu vực phía Nam tặng hoa tri ân, chúc mừng NSNA Minh Lộc.

Chủ tịch Hội Nhiếp ảnh TP Hồ Chí Minh, Nghệ sĩ nhiếp ảnh Đoàn Hoài Trung cũng cho biết: “Dù tuổi cao, ông vẫn giữ nhiệt huyết và tinh thần quyết tâm đối với nghệ thuật nhiếp ảnh. Những lần Hội tổ chức sáng tác, ông luôn tham gia và hết mình cùng anh em. Tinh thần ấy là tấm gương sáng cho thế hệ nghệ sĩ sau này về tình yêu với nghề nghiệp, với nghệ thuật, sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn thử thách để có những bức ảnh, những tác phẩm cống hiến cho công chúng”.

Nhà văn Trầm Hương, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn TP Hồ Chí Minh gọi ông là “người kể chuyện bằng hình ảnh”. “Trong mỗi tác phẩm của ông là cả một câu chuyện, không chỉ về chiến tranh mà còn về hòa bình, về con người Việt Nam kiên cường. Giá trị ấy còn mãi với thời gian”, nhà văn Trầm Hương chia sẻ.

Những tác phẩm tiêu biểu của NSNA Minh Lộc về chiến dịch 12 ngày chiến đấu khốc liệt nhưng ngoan cường của quân và dân thủ đô Hà Nội.

Mới đây, triển lãm “NSNA Minh Lộc - Người viết sử bằng ảnh” đã được tổ chức tại TP Hồ Chí Minh là sự kiện tri ân, đồng thời nhấn mạnh vai trò của nhiếp ảnh trong việc lưu giữ ký ức dân tộc. Nó cho thấy sức mạnh đặc biệt của ảnh báo chí, nghệ thuật trong công cuộc dựng xây và bảo vệ Tổ quốc.

Với hơn 70 năm cầm máy và dâng hiến trọn đời cho nhiếp ảnh, Nghệ sĩ nhiếp ảnh Minh Lộc đã để lại di sản quý giá cho đất nước và cũng là lời nhắc nhở rằng: Độc lập, hòa bình hôm nay được gìn giữ không chỉ bằng xương máu, mà còn bằng ký ức, bằng hình ảnh, để thế hệ sau hiểu, trân trọng và tiếp nối.

Bài và ảnh: Hương Trần/Báo Tin tức và Dân tộc