'6 không' để không trở thành nạn nhân của tội phạm mạng

Từ những chiêu trò cũ...

Theo số liệu từ các cơ quan chức năng, năm 2024 ghi nhận sự gia tăng đột biến về số vụ việc liên quan đến lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua mạng. Đáng chú ý, các đối tượng lừa đảo không chỉ dừng lại ở những thủ đoạn cũ mà còn không ngừng “nâng cấp” cách thức tiếp cận, lợi dụng chính thành tựu của công cuộc chuyển đổi số để “gài bẫy” người dân.

Cơ quan chức năng đã cảnh báo về các thủ đoạn lừa đảo như:

Lừa đảo gửi quà từ nước ngoài: Đối tượng giả danh người quen ở nước ngoài gửi quà có giá trị, yêu cầu nạn nhân chuyển tiền phí thông quan, thuế để nhận hàng nhưng thực chất là không có món quà nào.

Lừa đảo thông báo trúng thưởng: Người dân bất ngờ nhận được cuộc gọi hoặc tin nhắn báo trúng thưởng với phần quà lớn và được yêu cầu chuyển một khoản “phí nhận thưởng”.

Giả mạo cán bộ công an, viện kiểm sát, tòa án để dọa nạt người dân có liên quan đến vụ án và yêu cầu cung cấp tài khoản, chuyển tiền để “xác minh”, “bảo lãnh”.

Kêu gọi đầu tư vào các sàn giao dịch tiền ảo, chứng khoán giả, hứa hẹn lợi nhuận cao để chiếm đoạt tài sản.

Lừa đảo qua giới thiệu việc làm online: Dụ dỗ bằng lời mời gọi “việc nhẹ, lương cao”, yêu cầu ứng viên chuyển tiền đặt cọc, phí đào tạo rồi cắt đứt liên lạc.

Gian lận trong mua bán trực tuyến: Đăng tin bán hàng giả, hàng lỗi, lừa tiền đặt cọc, hoặc giả khách mua hàng rồi gửi link chứa mã độc.

...đến những thủ đoạn mới vô cùng tinh vi

Năm 2025 chứng kiến sự xuất hiện hàng loạt thủ đoạn lừa đảo mới, được ngụy trang dưới vỏ bọc hiện đại, gắn liền với những tiến bộ công nghệ. Một trong những chiêu trò mới là mạo danh công an cấp phường, xã để tiếp cận người dân, yêu cầu “hỗ trợ” kích hoạt định danh điện tử VNeID. Đối tượng sẽ dẫn dụ nạn nhân cung cấp thông tin cá nhân, mã OTP và sau đó chiếm đoạt tài khoản, tiền bạc.

Một hình thức khác cũng đang lan rộng là giả mạo website dịch vụ công trực tuyến hoặc các tài khoản mạng xã hội của cơ quan Nhà nước. Với giao diện giống thật tới 90%, người dùng dễ dàng rơi vào bẫy khi truy cập vào các trang giả mạo này và bị đánh cắp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng. Ngoài ra, kẻ gian còn giả mạo nhân viên ngân hàng gọi điện yêu cầu người dân xác thực sinh trắc học qua điện thoại hoặc cung cấp thông tin nhạy cảm, dẫn đến bị chiếm đoạt tài sản.

Các thủ đoạn mới khác cũng đáng báo động như: Giả danh shipper yêu cầu thanh toán hàng hóa không rõ nguồn gốc hoặc đánh tráo hàng khi giao nhận. Giả mạo mã QR thanh toán rồi dán đè lên mã thật ở các quầy thanh toán, từ siêu thị đến bệnh viện, khiến tiền chuyển đi rơi vào túi kẻ xấu. Giả mạo tin nhắn, cuộc gọi mời đăng ký bảo hiểm rồi yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân. Dưới danh nghĩa xác thực định danh điện tử, ngân hàng hay tuyển dụng, kẻ gian dụ dỗ nạn nhân truy cập link chứa mã độc nhằm chiếm quyền điều khiển điện thoại, lấy cắp thông tin.

“6 không” - Nguyên tắc vàng để tự bảo vệ mình

Trước tình hình phức tạp của tội phạm mạng, cơ quan công an đã khuyến cáo người dân tuyệt đối tuân thủ nguyên tắc “6 không” để phòng tránh bị lừa đảo: Không cung cấp thông tin cá nhân như số CMND, CCCD, số tài khoản ngân hàng, mã OTP cho người lạ hoặc đối tượng nghi vấn. Trước khi chuyển tiền, luôn kiểm tra thông tin kỹ lưỡng; Không kết bạn, trò chuyện với người lạ trên mạng xã hội, đặc biệt là những tài khoản có ảnh đại diện hấp dẫn, mạo danh người nổi tiếng hay người nước ngoài. Không tham gia các hội nhóm không rõ mục đích; Không nhấn vào link lạ, không truy cập các website không rõ nguồn gốc, không mở tệp đính kèm từ người gửi không xác định vì nguy cơ cao chứa mã độc; Không tin vào những cuộc gọi tự xưng là cán bộ công an, viện kiểm sát, tòa án yêu cầu cung cấp thông tin, tài sản qua điện thoại. Cơ quan chức năng không làm việc qua hình thức này; Không chuyển khoản trước, không đặt cọc khi giao dịch mua bán với người không quen biết, dù được giới thiệu hấp dẫn đến đâu; Không tham lam lợi ích “từ trên trời rơi xuống”: Trúng thưởng không lý do, đầu tư lợi nhuận khủng, việc nhẹ lương cao, quà tặng không rõ nguồn gốc - tất cả đều có thể là bẫy.

Tội phạm mạng không chỉ đánh cắp tài sản mà còn xâm phạm nghiêm trọng đến niềm tin xã hội, gây tổn hại lâu dài đến quá trình chuyển đổi số quốc gia. Vì vậy, bên cạnh vai trò của cơ quan chức năng trong việc điều tra, xử lý, ngăn chặn tội phạm, ý thức tự bảo vệ mình của mỗi người dân là yếu tố then chốt.

Ngọc Lan