5 vaccine chữa trị ung thư được mong chờ nhất trong thời gian tới

Một số loại vaccine ung thư đang được thử nghiệm lâm sàng với kết quả đầy hứa hẹn. Không giống như vaccine truyền thống nhằm ngăn ngừa bệnh xảy ra, vaccine ung thư trị liệu huấn luyện hệ thống miễn dịch của bệnh nhân, cho phép các tế bào T tuần tra cơ thể để tìm và tiêu diệt các tế bào ung thư.

Sự tiến bộ trong y học cá nhân hóa giúp việc giải trình tự bộ gene của bệnh nhân, rút ra các dấu hiệu cảnh báo nguy cơ mắc ung thư và tạo ra vaccine mã hóa các neoantigen này trở nên dễ dàng và giá cả phải chăng hơn nhiều.

Trang BioSpace đã tổng hợp danh sách 5 loại vaccine ung thư đang trong giai đoạn phát triển được các nhà nghiên cứu giàu kinh nghiệm đánh giá cao về giá trị của chúng.

Một số loại vaccine ung thư đang được thử nghiệm lâm sàng với kết quả đầy hứa hẹn. (Ảnh: Bio Space)

Vaccine ung thư hắc tố của Moderna và Merck

Thu hút nhiều sự chú ý nhất có thể là vaccine dựa trên mRNA của Moderna và Merck (Mỹ) để điều trị bổ trợ cho bệnh nhân u hắc tố có nguy cơ cao (giai đoạn IIB-IV) đã được cắt bỏ. Vào tháng 7, hai đối tác công bố thử nghiệm giai đoạn III cho vaccine, được đặt tên là V940/mRNA-4157, sẽ được cung cấp cùng với chất ức chế điểm kiểm soát miễn dịch Keytruda (pembrolizumab).

Thông báo này được đưa ra sau khi công bố kết quả giai đoạn IIb tích cực vào tháng 4 cho thấy, những bệnh nhân được điều trị bằng V940/mRNA-4157 cộng với Keytruda có nguy cơ tái phát ung thư hoặc tử vong thấp hơn 44% so với những bệnh nhân chỉ được điều trị bằng Keytruda.

V940/mRNA-4157 được tạo thành từ một mRNA tổng hợp duy nhất có thể mã hóa tới 34 neoantigen có nguồn gốc từ các dấu hiệu ung thư di truyền riêng biệt của bệnh nhân. Khi được dịch mã, các neoantigen kích hoạt sự hoạt hóa và nhân lên của các tế bào T, chúng giám sát cơ thể để tìm các tế bào ung thư biểu hiện chúng.

Kết quả giai đoạn IIb đầy khích lệ cũng đã thúc đẩy FDA cấp cho vaccine này danh hiệu Liệu pháp đột phá. Điều kỳ lạ là bệnh nhân có cả biểu hiện đột biến khối u (TMB) cao và thấp đều cho thấy phản ứng tương tự với liệu pháp mRNA. Điều này trái ngược với các mối tương quan lịch sử của TMB cao và sự thành công của liệu pháp miễn dịch, đặc biệt là đối với u hắc tố.

Thử nghiệm đã tuyển 1089 người tham gia, dự kiến hoàn thành vào năm 2029.

Vaccine ung thư tuyến tụy của BioNTech

BioNTech (Đức) thông báo vào tháng 10 rằng bệnh nhân đầu tiên trong thử nghiệm giai đoạn II của autogene cevumeran, một loại vaccine mRNA chống lại ung thư biểu mô tuyến tụy (PDAC) đã được điều trị. Vaccine bao gồm một mRNA mã hóa cho tối đa 20 neoantigen được thiết kế riêng cho các bệnh nhân khác nhau, được cung cấp cùng với chất ức chế điểm kiểm soát miễn dịch atezolizumab.

Thử nghiệm ngẫu nhiên, nhãn mở có hai nhánh. Trong nhánh đầu tiên, bệnh nhân được điều trị bằng sự kết hợp của vaccine, atezolizumab và hóa trị liệu tiêu chuẩn. Những bệnh nhân này sẽ được so sánh với nhánh thứ hai của những bệnh nhân chỉ nhận được hóa trị liệu tiêu chuẩn.

Vaccine này được phát triển chung bởi BioNTech và Genentech (Mỹ), trước đây được thử nghiệm chống lại loạt các khối u rắn trong thử nghiệm giai đoạn I, nơi nó kích hoạt một nhóm lớn các tế bào T đặc hiệu với neoantigen ở bệnh nhân PDAC, nhiều người trong số họ đã trải qua thời gian dài mà không bị tái phát ung thư. Điều này đặc biệt quan trọng đối với PDAC, vốn có tỷ lệ tái phát cao và rất khó điều trị. Thử nghiệm giai đoạn II sẽ tuyển 206 bệnh nhân và dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2029.

Phó giáo sư Zachary Hartman (Đại học Y khoa Duke, Mỹ), người nghiên cứu cách khai thác phản ứng miễn dịch để điều trị ung thư, cho biết: "Tôi nghĩ rằng tất cả chúng ta đều quan tâm đến một số thử nghiệm epitope mới với ung thư tuyến tụy chỉ vì nó gây tử vong phổ biến và khó điều trị". Ngoài PDAC, autogene cevumaren đang được thử nghiệm trong các thử nghiệm giai đoạn II đối với ung thư đại trực tràng và u hắc tố.

Vaccine dựa trên vector virus của Transgene

Công ty công nghệ sinh học Transgene (Pháp) đã công bố kết quả đầy hứa hẹn cho vaccine dựa trên vector virus TG4050, được phát triển hợp tác với NEC Corporation (Nhật Bản). Vaccine này đang trong thử nghiệm giai đoạn I đối với ung thư buồng trứng và ung thư đầu cổ âm tính với HPV, cho thấy phản ứng miễn dịch mạnh mẽ ở bệnh nhân.

Khả năng tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh mẽ, đặc biệt là ở những bệnh nhân ung thư có thể đã có hệ thống miễn dịch suy yếu, là dấu hiệu đầu tiên cho thấy vaccine ung thư có thể hiệu quả. TG4050 đã kích thích hoạt động của tế bào T ngay cả ở những bệnh nhân trên 65 tuổi hoặc có số lượng tế bào lympho lưu hành thấp ở mức cơ bản. Những người tham gia thử nghiệm được điều trị bằng vaccine đã không tái phát tính đến thời điểm tháng 6 năm 2023 và công ty hy vọng cả hai nghiên cứu sẽ hoàn thành vào năm 2024.

Các loại vaccine, được phát triển bằng cách sử dụng nền tảng myvac nhãn hiệu của Transgene, mang các neoantigen được lựa chọn bởi hệ thống dựa trên AI của NEC. Các neoantigen được tùy chỉnh cho từng bệnh nhân và phản ánh các đột biến ung thư độc nhất của họ, mở ra cánh cửa để điều trị nhiều loại ung thư hơn.

Nếu những thử nghiệm cho thấy hiệu quả, chúng ta sẽ không còn giới hạn nào nữa trong việc tiêm vaccine phòng ung thư. (Ảnh: Bio Space)

Vaccine NSCLC tiên tiến của OSE

Vào tháng 9, OSE Immunotherapeutics (Pháp) đã công bố kết quả tích cực từ thử nghiệm giai đoạn III của vaccine ung thư dành cho ung thư phổi không tế bào nhỏ tiến triển (NSCLC). Được đặt tên thương hiệu là Tedopi và được chấp thuận sử dụng vì lý do nhân đạo ở Pháp, Ý và Tây Ban Nha. Vaccine này là hỗn hợp các peptit kháng nguyên nhằm kích hoạt các tế bào T chống khối u. Các kháng nguyên đã được chọn vì chúng thường được biểu hiện ở những bệnh nhân NSCLC và kiểu hình HLA-A2.

Điều quan trọng, 219 người tham gia thử nghiệm được điều trị bằng thuốc ức chế điểm kiểm soát miễn dịch và hóa trị liệu nhưng đã kháng thuốc hoặc không đáp ứng với thuốc. Những người tham gia được điều trị bằng Tedopi có khả năng sống sót và chất lượng cuộc sống tốt hơn rõ rệt so với những người được hóa trị liệu tiêu chuẩn.

Những kết quả này mang lại hứa hẹn cho những bệnh nhân không đáp ứng các phương thức điều trị thông thường và không còn nhiều lựa chọn. Tedopi cũng đang được thử nghiệm trong các thử nghiệm giai đoạn II để điều trị PDAC và ung thư buồng trứng tái phát.

Vaccine ung thư cổ tử cung của Nykode

Vào tháng 4, Nykode Therapeutics (Na Uy) công bố kết quả tích cực cho thử nghiệm giai đoạn IIa của vaccine ung thư cổ tử cung. Vaccine VB10.16, được cung cấp cho 52 người tham gia thử nghiệm kết hợp với atezolizumab.

Bệnh nhân được tiêm theo dõi trong một năm và cho thấy thời gian sống sót tổng thể trung bình là 16,9 tháng. Một thử nghiệm thứ hai, lớn hơn của VB10.16 trong ung thư cổ tử cung dự kiến sẽ bắt đầu vào cuối năm nay.

Thiết kế vaccine của Nykode khác với những loại khác trong danh sách này. VB10.16 là loại vaccine dựa trên DNA plasmid mã hóa Vaccibody gồm ba phần. Trong số ba đơn vị, một đơn vị là tập hợp của tối đa 20 neoantigen và đơn vị còn lại là đơn vị nhắm mục tiêu thu hút các tế bào trình diện kháng nguyên (APC). Tùy thuộc vào loại APC bị thu hút, vaccine có thể kích hoạt các tế bào T, tiêu diệt các tế bào mang neoantigen, hoặc các tế bào B, tạo ra kháng thể chống lại các tế bào mang neoantigen.

Phó giáo sư Hartman nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ưu tiên cả phản ứng kháng thể và tế bào T đối với bệnh ung thư. Ông nói thêm: "Kháng thể giống như cánh tay phải của hệ thống miễn dịch, và tế bào T có thể là cánh tay trái, vì vậy để trở thành một chiến binh hiệu quả, bạn cần cả hai. Hầu hết các nghiên cứu về vaccine ung thư có xu hướng bỏ qua phản ứng kháng thể, đó là “điều mà chúng ta sẽ bỏ qua khi gặp nguy hiểm”.

Cả Phó giáo sư Hartman và Bác sĩ Sullivan đều bày tỏ sự lạc quan về tiến độ hiện tại của vaccine ung thư. Bác sĩ Sullivan nói: "Nếu những thử nghiệm ban đầu này cho thấy hiệu quả, tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ không còn giới hạn nào nữa trong việc tiêm vắc-xin phòng ung thư".

Quốc Thái (Nguồn: Bio Space)