100 năm tuồng cổ Minh Tơ (*): Bảo tồn và đổi mới cải lương tuồng cổ

Sở Văn hóa - Thể thao TP HCM dự kiến sẽ tổ chức tọa đàm "100 năm gia tộc Vĩnh Xuân, Bầu Thắng, Minh Tơ, Thanh Tòng" trong năm 2025.

Đậm bản sắc cội nguồn

Nghệ sĩ Thanh Sơn trong gia tộc Minh Tơ là người duy nhất tham gia giảng dạy tại Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh TP HCM. Ông cho rằng phải từng bước hệ thống thành giáo trình giảng dạy, vì thế đoàn Hậu duệ Minh Tơ do ông sáng lập đã tạo đất diễn để thế hệ trẻ học nghề một cách bài bản, nghĩa là có lý luận trong phân tích, có thực hành thông qua từng vai diễn mẫu.

"Việt hóa bằng ngôn ngữ dân tộc và định hình phong cách tuồng cổ từ tác phẩm sử Việt là ước mơ của gia tộc chúng tôi. Và tình thương mến của công chúng chính là động lực để 100 năm qua chúng tôi cố gắng giữ hồn cốt của nghệ thuật trình diễn mang đậm bản sắc cội nguồn" - nghệ sĩ Thanh Sơn nói.

NSND Quế Trân tiếp nối cha mình - cố NSND Thanh Tòng - giữ cho gia tộc có những bước chuyển mới mẻ trong việc quảng bá tác phẩm sử Việt

Hầu như các thành viên trong gia tộc Minh Tơ đều dốc sức vào công tác đào tạo thế hệ trẻ, từ con cháu trong gia đình cho đến các học viên bên ngoài. Những lớp dạy hát, dạy vũ đạo, dạy vở tuồng vẫn đều đặn được tổ chức, không rầm rộ nhưng đầy tâm huyết. Sau "Đồng ấu Bạch Long" là "Nhóm Bầu trời xanh" của Nhà hát Trần Hữu Trang, trong đó các diễn viên nhí đến dịp hè đã được học nghề và làm quen với cải lương tuồng cổ.

Đoàn cải lương tuồng cổ Minh Tơ đã ngưng hoạt động từ cuối năm 1997, nhưng dòng tộc này vẫn tiếp tục duy trì và phát triển nghề nghiệp, những nghệ sĩ: Quế Trân, Tú Sương, Trinh Trinh, Lê Thanh Thảo... Họ đều là diễn viên trụ cột trong nhiều chương trình cải lương dịp lễ hội, hoặc các chương trình truyền hình của các đài phía Nam.

Những nghệ sĩ thế hệ thứ tư như: Thanh Loan, Trường Sơn, Thanh Sơn, Công Minh… vẫn tiếp tục truyền nghề và tham gia những chương trình để quảng bá giá trị nghệ thuật của gia tộc. Gia tộc này còn có 2 thành viên đang định cư và giảng dạy bộ môn cải lương tuồng cổ ở Pháp và Mỹ là nghệ sĩ Bạch Lê và Tuấn Minh.

Theo NSƯT nhạc sĩ Minh Tâm, cải lương hồ quảng đã sử dụng rất nhiều bản nhạc sáng tác của nhạc sĩ Đức Phú. "Nhiều người vẫn lầm tưởng đó là nhạc của người Hoa. Kỳ thực là nhạc do nhạc sĩ Đức Phú viết, loại âm nhạc riêng cho loại hình cải lương tuồng cổ. Ông dựa theo âm nhạc ngũ cung của nghệ thuật đờn ca tài tử để viết. Hiện nay tôi đang kế thừa gia sản này và sẽ nỗ lực trao truyền cho các nhạc sĩ trẻ" - NSƯT Minh Tâm chia sẻ.

Đổi mới trong khuôn khổ truyền thống là kim chỉ nam trong hành trình duy trì nghề nghiệp của gia tộc Minh Tơ. "Mong rằng các thế hệ kế thừa sẽ luôn tư duy sáng tạo không ngừng trong việc kết hợp yếu tố truyền thống với xu hướng hiện đại: từ thiết kế sân khấu, phối hợp âm nhạc, biên đạo võ thuật, đến cách kể chuyện gần gũi với khán giả trẻ" - PGS-TS Trần Yến Chi kỳ vọng.

Tọa đàm "100 năm gia tộc Minh Tơ"

NSND Nguyễn Thị Thanh Thúy - Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao TP HCM, cho rằng sàn diễn cải lương tuồng cổ đã chuyển đổi từ sự vay mượn của Trung Quốc (âm nhạc đến trình thức vũ đạo). Vì thế, rất cần tổ chức tọa đàm để đúc kết một chặng đường 100 năm hình thành và phát triển cải lương tuồng cổ của một gia tộc đã bám trụ với nghề bằng niềm đam mê mãnh liệt, các nghệ sĩ của gia tộc đã phấn đấu không ngừng, nhiều nghệ sĩ đã được Nhà nước trao tặng danh hiệu cao quý.

"Tọa đàm này sẽ đúc kết nhiều bài học quý về phương pháp sáng tác, truyền nghề và dàn dựng kịch bản sử Việt theo phong cách, khuynh hướng của gia tộc Minh Tơ, từ đó làm tiền đề cho những công trình nghiên cứu, luận văn, luận án sau này của những người quan tâm đến sân khấu cải lương tuồng cổ tại TP HCM" - NSND Nguyễn Thị Thanh Thúy nhấn mạnh.

"Sân khấu cải lương tuồng cổ ở TP HCM hiện nay rất cần hòa nhập vào dòng chảy hiện thực xã hội, qua đó nêu cao tinh thần yêu nước, xây dựng đời sống cộng đồng cao đẹp qua những tác phẩm sử Việt. Những thành tựu của gia tộc Minh Tơ cần phải được gìn giữ và tiếp nối" - soạn giả Hoàng Song Việt nhận định.

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 8-5

Bài và ảnh: Thanh Hiệp