Yếu tố không ngờ biến cuộc gặp giữa ông Trump và ông Zelensky thành 'chảo lửa'

Ngày 28/2, cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng đã nhanh chóng trở thành tâm điểm của làn sóng tranh cãi. Được kỳ vọng là dịp để hai bên ký kết thỏa thuận khai thác khoáng sản ở Ukraine, buổi gặp lại kết thúc trong bế tắc, để lại mối quan hệ Mỹ-Ukraine thêm rạn nứt.

Cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 28/2 nhanh chóng trở thành tâm điểm của làn sóng tranh cãi. Ảnh: New York Times/Doug Mills

Sự kiện này không chỉ phơi bày những bất đồng sâu sắc về chính sách an ninh, mà còn hé lộ cách Tổng thống Trump đối xử với các đồng minh trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine vẫn chưa có hồi kết.

Đáng chú ý, truyền thông Mỹ tiết lộ chỉ vài giờ trước cuộc gặp với Tổng thống Trump, Tổng thống Zelensky đã trao đổi riêng với Thượng nghị sĩ Lindsey Graham tại khách sạn Hay-Adams và được đưa ra lời khuyên thẳng thắn: “Đừng mắc bẫy. Đừng tranh cãi với Tổng thống Trump về các thỏa thuận an ninh”.

Thượng nghị sĩ Graham, vốn là đồng minh thân cận của ông Trump, hiểu rõ tính cách của vị tổng thống 78 tuổi này. Ông lo ngại nhà lãnh đạo Ukraine sẽ kích động người đồng cấp Mỹ bằng cách nhấn mạnh vào cam kết bảo vệ Ukraine khỏi Nga — điều mà ông Trump luôn phản đối.

Khi ông Zelensky đến Nhà Trắng, Tổng thống Trump chào đón bằng câu nói đầy mỉa mai: “Ồ, nhìn kìa! Ngài ăn mặc thật chỉnh tề!”, ám chỉ trang phục giản dị theo phong cách nhà binh của Tổng thống Ukraine, trong khi ông Trump vẫn mặc vest chỉn chu. Sự tương phản này đã đặt nền móng cho không khí căng thẳng.

Khi các phóng viên được mời vào phòng, hai lãnh đạo bắt đầu thảo luận về thỏa thuận khai thác khoáng sản. Tổng thống Zelensky nhấn mạnh Ukraine cần đảm bảo an ninh từ Mỹ để đổi lấy việc chia sẻ tài nguyên, song ngay lập tức bị Tổng thống Trump phản ứng: “Ukraine không ở trong tình thế tốt để đàm phán. Các vị đang đánh cược với Thế chiến III!”

Mâu thuẫn leo thang khi nhà lãnh đạo Ukraine đề cập đến việc Nga nhiều lần vi phạm lệnh ngừng bắn. Tổng thống Trump cắt ngang, cố gắng “sửa” ông Zelensky về thời điểm Nga sáp nhập đảo Crimea nhưng lại đưa ra thông tin sai. “Đó là năm 2014, thưa ngài Tổng thống”, ông Zelensky lịch sự đáp lại, Phó Tổng thống Mỹ JD Vance ngay lập tức chỉ trích người đứng đầu Ukraine “thiếu tôn trọng”.

Đỉnh điểm là khi ông Zelensky cảnh báo: “Chiến tranh ở Ukraine cũng đe dọa nước Mỹ. Các ông có đại dương bao la, nhưng sẽ cảm nhận hậu quả trong tương lai”. Tổng thống Trump đáp trả bằng giọng điệu chế nhạo: “Tương lai không thể biết trước điều gì, tôi nghĩ Nga có thể không tôn trọng các Tổng thống Biden hay Obama, nhưng họ tôn trọng tôi!”

Sau cuộc tranh cãi, Tổng thống Trump tuyên bố kết thúc cuộc họp và hủy bỏ lễ ký kết dự kiến. Ông cũng thẳng thừng từ chối gặp lại Tổng thống Zelensky trong ngày, dù phía Ukraine đề xuất một cuộc họp riêng để hạ nhiệt. Thay vào đó, ông Trump dùng bữa trưa với các trợ lý, trong khi ông Zelensky và đoàn đại biểu rời Nhà Trắng trong thất vọng.

Nhiều nghị sĩ khác cũng lên tiếng ủng hộ Tổng thống Trump, khi cho rằng Tổng thống Zelensky đã có sự “kích động không cần thiết”. Thậm chí, Tượng nghị sĩ Lindsey Graham còn công khai kêu gọi ông Zelensky “từ chức hoặc cử người khác để hợp tác”.

Về phần mình, nhà lãnh đạo Ukraine bày tỏ tiếc nuối khi để cuộc đối thoại vượt ngoài tầm kiểm soát trong cuộc phỏng vấn với kênh Fox News, song vẫn khẳng định: “Tôi không nghĩ chúng tôi làm điều gì sai. Chúng ta cần trung thực và cởi mở”.

Thực tế, bối cảnh sâu xa của vấn đề nằm ở sự mâu thuẫn trong chính sách đối ngoại giữa các bên liên quan, cùng với tham vọng của Tổng thống Donald Trump nhằm khai thác nguồn tài nguyên giàu có của Ukraine.

Từ lâu, ông Trump đã nhìn thấy tiềm năng kinh tế to lớn từ các mỏ khoáng sản ở Ukraine, đặc biệt là lithium - một nguyên tố thiết yếu trong sản xuất pin cho công nghệ hiện đại. Với ông, đây không chỉ là cơ hội kinh tế mà còn là “phần thưởng” xứng đáng cho sự hỗ trợ quân sự và tài chính mà Mỹ đã dành cho quốc gia Đông Âu này trong cuộc xung đột với Nga.

Tuy nhiên, Tổng thống Volodymyr Zelensky đặt ưu tiên cao nhất vào việc đảm bảo an ninh bền vững cho Ukraine, xem đây là nền tảng không thể thỏa hiệp trước khi cân nhắc bất kỳ thỏa thuận nào liên quan đến tài nguyên quốc gia. Với ông, trong bối cảnh chiến sự kéo dài và mối đe dọa từ Nga vẫn hiện hữu, việc bảo vệ lãnh thổ và chủ quyền đất nước vượt xa lợi ích kinh tế ngắn hạn.

Bên cạnh đó, ông Zelensky lo ngại rằng nếu nhượng bộ quá sớm để khai thác tài nguyên như lithium, Ukraine không chỉ mất đi đòn bẩy chiến lược mà còn có nguy cơ bị phụ thuộc vào các cường quốc nước ngoài, đặc biệt khi niềm tin vào cam kết của Mỹ đang bị lung lay bởi những tín hiệu mâu thuẫn từ Tổng thống Trump.

Mâu thuẫn càng trở nên sâu sắc khi ông Trump không ít lần công khai bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin. Thậm chí, nhà lãnh đạo 78 tuổi còn có những phát ngôn bị cho là biện minh cho Chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine của Moscow. Điều này khiến Tổng thống Zelensky xem bất kỳ cuộc đàm phán riêng nào giữa Mỹ và Nga là một “hành động phản bội” đối với Ukraine – đất nước đang phụ thuộc nặng nề vào sự hỗ trợ của Washington.

Sự thiếu niềm tin giữa các bên, kết hợp với những toan tính chiến lược và lợi ích trái chiều, khiến mọi nỗ lực đạt được thỏa thuận chung trở nên vô cùng mong manh và dễ đổ vỡ.

Màn "đấu khẩu" của các lãnh đại Mỹ-Ukraine, được ghi hình trực tiếp, còn cho thấy rõ cách Tổng thống Trump sử dụng truyền thông như một công cụ chiến lược để gây áp lực lên cả các đối thủ lẫn đồng minh. Ông xem sức mạnh của khán giả và sự lan tỏa của truyền thông như một đòn bẩy để tạo lợi thế cho quan điểm và chiến lược "Nước Mỹ trên hết" của mình.

Nhiều nhà quan sát cho rằng việc trên không chỉ làm giảm tính trang nghiêm của cuộc thảo luận mà còn khiến các đồng minh, bao gồm Ukraine, nghi ngờ về sự đáng tin cậy của Washington trong các cam kết quốc tế.

Việt Anh