Yếu tố bất ngờ giúp Ukraine 'sống sót' giữa mùa đông khi Nga dồn dập tấn công cơ sở năng lượng

Gần ba năm kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát, người dân Ukraine đã quen với việc đối mặt với mùa đông khắc nghiệt, phải chuẩn bị tinh thần cho những đợt cắt điện và thiếu nhiệt do các cuộc tấn công của Nga vào ngành năng lượng, theo tờ Kyiv Independent.

Đầu mùa đông, có các cảnh báo rằng mùa đông năm nay được dự đoán sẽ là một trong những mùa đông khó khăn nhất của Ukraine. Trong kịch bản tồi tệ nhất, thời hạn cắt điện có thể kéo dài đến 20 giờ mỗi ngày.

Tuy nhiên, nhờ vào sự kết hợp của thời tiết ấm bất thường và khả năng thích ứng của Ukraine khi cuộc chiến đã kéo dài ba năm, điều tồi tệ nhất đã không xảy ra.

“Việc chúng ta có thời tiết ấm như thế này, khoảng 6-7 độ C, thật sự là một điều rất tích cực đối với chúng tôi” - ông Oleksandr Kharchenko, Giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu ngành Năng lượng Ukraine, cho hay.

Ông Kharchenko nhấn mạnh rằng mùa đông ôn hòa là yếu tố chính giúp Ukraine không gặp phải vấn đề về điện.

Các tòa nhà bị hư hại sau ở thủ đô Kiev (Ukraine) vào ngày 19-1 sau khi bị trúng tên lửa. Ảnh: AFP

Mùa đông không lạnh

Trước đây, Ukraine có mùa hè nóng và mùa đông lạnh, phù hợp với kiểu khí hậu ôn đới lục địa của nước này.

Mùa đông nào cũng có tuyết và nhiệt độ dưới 0 độ C. Vào ngày 19-1, Bộ Môi trường Ukraine thông báo trên mạng xã hội: “Do hiện tượng ấm lên toàn cầu, Ukraine năm nay không có mùa đông”.

“Nếu như mùa đông trước đây là mùa của sương giá và tuyết, thì bây giờ thời tiết thường giống cuối thu hoặc đầu xuân” - bộ này cho biết thêm.

Đài Quan trắc Trung ương Ukraine đã tuyên bố năm 2024 là “năm ấm nhất được ghi nhận” tại thủ đô Kiev, với nhiệt độ trung bình tháng 12-2024 là 0 độ C. Nhiệt độ trên 0 độ hầu như mỗi ngày trong tuần cuối cùng của tháng 1-2025 là một kỷ lục về nhiệt độ của quốc gia này, theo thông báo của đài.

“Ukraine là một trong những khu vực trên hành tinh có tốc độ tăng nhiệt độ nhanh nhất trong suốt thập niên qua. Và sự ấm lên chủ yếu xảy ra vào mùa đông” - bà Svitlana Krakovska, Trưởng phòng thí nghiệm khí hậu ứng dụng của Viện Khí tượng Thủy văn Ukraine, cho hay.

Biến đổi khí hậu giúp duy trì nguồn điện

Ukraine chưa phải thực hiện các đợt cắt điện luân phiên trên toàn quốc trong tháng đầu năm 2025, theo dữ liệu công khai của trang Energy Map.

Các hạn chế về cung cấp điện cho doanh nghiệp và hộ gia đình đã được áp dụng vào những thời điểm khác nhau trong các năm trước để giảm mức tiêu thụ vào giờ cao điểm, nhằm tránh sự sụp đổ của hệ thống điện quốc gia đang gặp khó khăn.

Các đợt cắt điện kéo dài hàng giờ đã được áp dụng rộng rãi trên toàn quốc trong suốt phần lớn mùa xuân và mùa hè năm 2024 sau các cuộc tấn công của Nga vào các nhà máy điện và trạm truyền tải, cũng như trong quá trình sửa chữa các nhà máy điện hạt nhân. Các đợt cắt điện cũng được thực hiện lác đác trong tháng 12-2024.

“Như bạn có thể thấy, điện hiện đang được cung cấp mà không có hạn chế ở hầu hết mọi nơi trong cả nước, ngoại trừ các khu vực tuyến đầu, nơi tình hình nói chung là khó khăn” - theo Bộ Năng lượng Ukraine.

Khi nhiệt độ vẫn duy trì ở mức 0 độ C hoặc trên 0 độ C, hệ thống năng lượng của Ukraine vẫn chưa bước vào vùng đỏ - lúc cần phải bắt đầu cắt điện diện rộng.

“Mỗi độ C dưới 0 yêu cầu thêm 200 megawatt (MW) công suất. Với công suất hoạt động hiện tại, chúng tôi đơn giản là không đủ để cung cấp cho nếu nhiệt độ từ -3 đến -4 độ C trở xuống” - Bộ Năng lượng Ukraine cho biết thêm.

Thủ đô Kiev (Ukraine) ngày 23-1. Ảnh: AFP

Đóng băng Ukraine

Ukraine cáo buộc Nga liên tục tấn công vào cơ sở hạ tầng quan trọng của Ukraine kể từ khi bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt vào năm 2022, phá hủy hơn một nửa công suất hệ thống điện của Ukraine trước chiến sự.

“Trong giai đoạn 2022-2023, hệ thống điện của Ukraine đã mất khoảng 21 GW công suất trong tổng số 47 GW trước chiến sự” - bà Oksana Zueva, chuyên gia cấp cao về dữ liệu mở tại tổ chức nghiên cứu DiXi Group (Ukraine), nói.

Theo các chuyên gia Ukraine, để phá hủy được số công suất trên, Nga đã thực hiện hơn 30 cuộc tấn công lớn vào các cơ sở năng lượng, sử dụng nhiều loại vũ khí và chiến thuật khác nhau.

Kiev cáo buộc Moscow muốn gây ra khủng hoảng năng lượng ở Ukraine để tạo tiền đề cho bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào trong tương lai. Khoảng 10 GW công suất năng lượng của Ukraine đã bị nhắm mục tiêu trong năm 2024 do các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái (UAV) của Nga, Bộ Năng lượng Ukraine chia sẻ với Kyiv Independent.

Theo bộ này, kể từ giữa tháng 11-2024, Nga đã thực hiện 6 cuộc tấn công lớn trong suốt 2 tháng rưỡi mùa đông, gây “thiệt hại và tàn phá lớn hơn rất nhiều so với những năm trước”. Mỗi cuộc tấn công bao gồm từ 70 đến 90 tên lửa hành trình hoặc tên lửa đạn đạo và từ 90 đến 120 UAV.

Công nhân dọn dẹp đống đổ nát tại nhà máy điện ở một địa điểm không được tiết lộ ở Ukraine vào ngày 19-4-2024. Ảnh: AFP

Đảm bảo nguồn năng lượng

Theo ông Kharchenko, Ukraine đã cải thiện rất nhiều khả năng chống lại các cuộc tấn công của Nga vào hệ thống năng lượng trong hơn hai năm qua. Kiev đã nâng cao sự phối hợp với hệ thống phòng không bảo vệ mạng lưới điện và xây dựng một số công sự.

Đến nay, Ukraine đã dự trữ thiết bị để phục hồi các cơ sở bị hư hại và có kế hoạch rõ ràng để chuyển tải điện qua các khu vực này, khôi phục chúng nhanh nhất có thể, ông Kharchenko nói thêm.

Một phần lớn thiết bị này được các đối tác quốc tế cam kết hoặc tài trợ, theo Bộ Năng lượng Ukraine.

“Vào năm 2024, đội ngũ sửa chữa của Ukrenergo đã thiết lập một kỷ lục tuyệt đối khi thay thế một máy biến áp tự động tại một trong các trạm biến áp của mình trong vòng 3 tuần” - nhà điều hành lưới điện quốc gia Ukraine, Ukrenergo, nói với Kyiv Independent.

“Điều này bao gồm vận chuyển, lắp đặt và kết nối. Để so sánh, ở các quốc gia Liên minh châu Âu (EU), các công việc như vậy thường mất từ 3 đến 4 tháng” - tuyên bố của Ukrenergo cho biết thêm.

Cũng theo Ukrenergo, thời tiết ấm góp phần vào cải thiện tốc độ sửa chữa.

Tuy nhiên, với dự báo nhiệt độ sẽ giảm trong những ngày tới, Ukraine cần đảm bảo nguồn cung năng lượng cho mọi điều kiện thời tiết. “Để hệ thống điện Ukraine hoạt động hiệu quả và ổn định, chúng ta cần xây dựng khoảng 4-4,5 GW các nhà máy điện tăng cường” - ông Kharchenko nói.

Các nhà máy điện tăng cường nhằm mục đích hỗ trợ trong những giai đoạn tiêu thụ cao điểm để tránh cắt điện. Chúng cần có khả năng tăng hoặc giảm công suất điện nhanh chóng - điều mà 3 nhà máy điện hạt nhân đang do Ukraine quản lý - không thể làm được, theo ông Kharchenko.

Các nhà máy điện tăng cường có thể sử dụng than, thủy điện hoặc khí vì các loại năng lượng khác phụ thuộc vào điều kiện thời tiết hoặc quá lâu để phát triển. Tuy nhiên, cho đến nay, các nhà máy nhiệt điện dùng than, nhà máy thủy điện và lưới điện xung quanh là mục tiêu bị Nga tấn công nhiều nhất.

Cũng theo ông Kharchenko, 80% công suất điện từ than của Ukraine trước chiến sự đã bị phá hủy, mặc dù một số đã được khôi phục. 9 nhà máy thủy điện còn lại của Ukraine vẫn tạo ra 12% năng lượng của quốc gia này mặc dù bị tấn công từ Nga.

“Đáng tiếc là chúng ta không thể xây dựng nhiều nhà máy thủy điện” - ông Kharchenko nói, đề cập sự hạn chế của nguồn tài nguyên sông ngòi tự nhiên cần thiết để xây dựng thêm các nhà máy thủy điện.

THẢO VY