Yêu cầu từ thực tiễn

Chủ trương đúng đắn

Trong bài phát biểu tại lễ khai giảng năm học mới, kỷ niệm 80 năm truyền thống ngành GD&ĐT, Tổng Bí thư Tô Lâm nhắc đến nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển GD&ĐT. Tổng Bí thư nhấn mạnh: “Đây là nghị quyết có ý nghĩa hết sức quan trọng, mang tầm nhìn chiến lược với những mục tiêu lớn, cụ thể, những nhiệm vụ, giải pháp đột phá mạnh mẽ, đưa GD&ĐT Việt Nam vào dòng chảy của giáo dục thế giới”, đồng thời cho biết, Ban Bí thư sẽ sớm tổ chức Hội nghị toàn quốc để quán triệt và triển khai nghị quyết này.

Sử dụng thống nhất một bộ sách giáo khoa giúp xóa bỏ những khó khăn không cần thiết gây ra cho thầy cô và gia đình học sinh. Ảnh: Thu Trang

Ngay chiều 9/9, cuộc họp triển khai Nghị quyết 71 do Tổng Bí thư chủ trì đã diễn ra. Tổng Bí thư lưu ý một số nội dung cốt lõi của Nghị quyết 71 và nhấn mạnh “những nhiệm vụ triển khai trong năm 2025 phải được thực hiện ngay, bảo đảm tiến độ, chất lượng để Nhân dân, xã hội thấy rõ những thay đổi mang tính đột phá của Nghị quyết”.

Nghị quyết 71 về đột phá phát triển GD&ĐT được Bộ Chính trị ban hành ngày 22/8/2025, thu hút sự quan tâm của toàn xã hội vì những quan điểm đúng đắn, nhân văn, giải quyết được nhiều vấn đề cốt lõi, căn cơ của giáo dục. Một trong những điểm nhấn đáng chú ý là chủ trương: bảo đảm cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc. Dư luận đánh giá, yêu cầu sử dụng thống nhất một bộ SGK là một quyết định sáng suốt, giúp xóa bỏ những khó khăn không cần thiết cho thầy cô và gia đình học sinh. Quan trọng hơn, đó là tiền đề để có một bộ SGK tốt.

Nhìn lại hành trình giáo dục hơn chục năm qua có thể thấy, chủ trương "một chương trình, nhiều bộ sách" hướng tới việc xã hội hóa biên soạn sách để xóa bỏ độc quyền xuất bản. Khi đó, kế hoạch Bộ GD&ĐT trực tiếp biên soạn một bộ SGK bằng nguồn vốn vay Ngân hàng Thế giới không thực hiện được. Thời điểm đó, Quốc hội đồng ý nếu mỗi môn học đã có ít nhất một bộ SGK do địa phương thẩm định, phê duyệt thì không dùng ngân sách để biên soạn sách của môn đó nữa. Từ năm 2020, lộ trình thay SGK mới bắt đầu, mỗi khối lớp đều có 3 bộ SGK để các nhà trường chọn lựa.

Hiện thị trường có 3 bộ SGK cùng một số sách lẻ, học sinh phổ thông đã sử dụng sách giáo khoa mới. Với khoảng 20 triệu học sinh, 12 khối lớp, hàng trăm triệu bản sách đã được xuất bản. Tuy vậy, đề xuất nghiên cứu giao Bộ GD&ĐT tổ chức biên soạn một bộ SGK vẫn được thảo luận nhiều lần. Ngày 13/8, trong buổi cho ý kiến dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Giáo dục, ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội đề nghị nghiên cứu xây dựng một bộ SGK dùng chung trên toàn quốc, trong khi các bộ sách khác có thể tồn tại như tài liệu tham khảo. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng đề nghị Bộ GD&ĐT thể chế hóa việc cần có một bộ SGK chung vào Luật để bảo đảm chặt chẽ.

Tạo đồng bộ trong tiếp cận tri thức

Chủ trương xây dựng một bộ SGK thống nhất được nhiều chuyên gia, đại biểu Quốc hội, thầy cô giáo và phụ huynh học sinh đánh giá là cần thiết. Theo PGS.TS Bùi Thị An, nguyên đại biểu Quốc hội, chủ trương có một bộ SGK thống nhất tại Nghị quyết số 71 là phù hợp với yêu cầu thực tiễn, đồng thời thể hiện sự chủ động của Nhà nước trong việc điều tiết và dẫn dắt hệ thống giáo dục phổ thông. Việc thống nhất sách không đồng nghĩa với sự khép kín, mà cần phát huy các giá trị ưu tú của các bộ sách hiện có, lựa chọn có chọn lọc, đồng thời khuyến khích sáng tạo trong phương pháp giảng dạy.

Đại diện nhiều nhà trường cũng cho rằng việc có một bộ sách chung sẽ giúp việc đào tạo giáo viên, xây dựng kế hoạch giảng dạy và tổ chức thi cử thống nhất hơn. NGƯT Lê Đức Mẫn, nguyên giảng viên Trường Đại học Hà Nội rất ủng hộ nội dung này bởi sẽ dỡ bỏ gánh nặng cho Nhà nước, phụ huynh và học sinh. Gánh nặng này sẽ chuyển sang hai vai của giáo viên khi họ phải tự nâng mình lên ngang tầm, giúp học sinh được tiếp cận với các thầy giỏi, các phương pháp giảng dạy khác nhau để rút ra được cách tư duy độc lập. Phó hiệu trưởng Trường THCS Nguyễn Trường Tộ Đinh Thị Hồng Châm cho rằng, chủ trương thống nhất một bộ SGK là bước điều chỉnh hợp lý, nhằm bảo đảm tính công bằng và đồng bộ trong tiếp cận tri thức. Đồng tình với chủ trương về một bộ SGK dùng chung cho học sinh cả nước, NGƯT Trần Thị Bích Liên, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Tràng An cho rằng, nếu sử dụng một bộ SGK chung sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho phụ huynh, học sinh và giảm thiểu tình trạng lãng phí sách mỗi khi kết thúc năm học.

“Toàn quốc dùng chung một bộ SGK là điều chúng tôi mong mỏi suốt mấy năm qua. Chúng tôi không phủ nhận ưu điểm của việc có nhiều bộ sách nhưng vẫn thấy rằng, nếu có một bộ sách thống nhất thì không chỉ thuận tiện cho học sinh, phụ huynh mà còn tiết kiệm một nguồn lực rất lớn cho người dân”, phụ huynh Mai Văn Hà, phường Dương Nội bày tỏ.

TS Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học tâm lý giáo dục Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng cho rằng, chủ trương thống nhất một bộ SGK theo Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị là bước điều chỉnh hợp lý, nhằm bảo đảm tính công bằng và đồng bộ trong tiếp cận tri thức. Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra một thực tế, đó là xã hội hiện nay vẫn có xu hướng đặt nặng vai trò của SGK, trong khi lẽ ra sách chỉ nên xem như tài liệu tham khảo để tổ chức dạy và học, chương trình học mới là cốt lõi. “Trọng tâm không nằm ở việc có một hay nhiều bộ sách, điều quyết định nằm ở cách giảng dạy của giáo viên và phương pháp học tập của học sinh. Trong quá trình học, thầy cô phải biết kết hợp SGK với nhiều nguồn tài liệu khác, gắn bài học với thực tiễn, với công nghệ trí tuệ nhân tạo và yêu cầu của thời đại số. Đồng thời, bản thân học sinh cũng cần chủ động tìm tòi, tham khảo thêm các nguồn tư liệu để mở rộng hiểu biết, thay vì chỉ lệ thuộc vào một cuốn sách duy nhất” - TS Nguyễn Tùng Lâm đánh giá.

Không chỉ dừng lại ở yêu cầu bảo đảm cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc, Nghị quyết 71 còn đặt mục tiêu phấn đấu tới năm 2030 cung cấp miễn phí SGK cho tất cả học sinh. Đây là một trong những bước tiến quan trọng, thể hiện rõ cam kết của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng một nền giáo dục công bằng và nhân văn. Mặc dù biết để xây dựng thống nhất một bộ SGK còn nhiều việc phải làm, nhưng để đẩy nhanh tiến độ, tại phiên họp chiều 9/9, Tổng Bí thư Tô Lâm đề nghị ngành giáo dục cho biết thời điểm xây dựng một bộ SGK thống nhất toàn quốc và nhấn mạnh việc này "không thể chậm trễ hơn" bởi mục tiêu cuối cùng là phải nâng cao chất lượng dạy và học.

Nam Du