Ý kiến trái chiều việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với rượu bia và điều hòa

Ngày 26/3, Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách lần thứ 7 thảo luận về dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

Đối với việc áp thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với rượu bia, Cơ quan soạn thảo và thẩm tra cho rằng với các hệ lụy nghiêm trọng ảnh hưởng đến cộng đồng, tạo ra gánh nặng về kinh tế - xã hội từ việc tiêu dùng mức độ lớn bia, đặt ra yêu cầu cần có giải pháp đồng bộ để góp phần giảm sản lượng tiêu thụ bia, trong đó có giải pháp về chính sách thuế TTĐB thông qua việc quy định mức thuế suất cao đối với mặt hàng này để điều tiết tiêu dùng.

Luật hiện hành đã quy định mức thuế suất cao đối với bia nhằm định hướng, điều tiết sản xuất, hạn chế tiêu dùng, giảm tác hại đối với sức khỏe cộng đồng và nhiều hệ lụy đối với kinh tế - xã hội. Do đó, để tác động mạnh mẽ đến việc giảm tiêu dùng, khắc phục các hệ lụy nghiêm trọng của việc lạm dụng rượu, bia, dự thảo luật tiếp thu, chỉnh lý theo hướng quy định mức tăng thuế TTĐB đối với rượu, bia như phương án 2.

Đó là tăng thuế 80% từ năm 2026 và mỗi năm tăng 5% trong 5 năm liên tục, đến 2030 tăng 100%.

Ngày 26/3, Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách lần thứ 7 thảo luận về dự thảo Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi).

Tuy nhiên, nhiều ý kiến đề nghị tiếp tục áp dụng thuế suất 65% đối với bia trong khoảng 2 năm và tăng thuế từ năm 2027 hoặc năm 2028 bắt đầu tăng lên 70%, lộ trình tăng 5%/năm. Có ý kiến đề nghị thống nhất một mức thuế đối với rượu, không chia theo nồng độ cồn và cũng áp thuế suất như đối với bia.

Đại biểu Hoàng Đức Thắng (Đoàn Quảng Trị) cho rằng việc tăng thuế TTĐB lần này nên cân nhắc đến bối cảnh khó khăn của các doanh nghiệp sản xuất đồ uống khi trải qua đại dịch COVID-19, ảnh hưởng tiêu cực khác nên bị sụt giảm lượng lớn về sản lượng, doanh thu, lợi nhuận, giảm mức đóng thuế cho các địa phương...

Theo đề xuất của Chính phủ về các phương án tăng thuế đều dẫn đến giá tăng cao, người tiêu dùng có thể tìm đến các sản phẩm rẻ hơn, sản xuất thủ công, buôn lậu. Do đó có thể gây thất thu thuế, gia tăng rủi ro sức khỏe cho người tiêu dùng, vấn đề việc làm...

Vì vậy để hài hòa lợi ích Nhà nước, doanh nghiệp, người tiêu dùng, ông Thắng đề nghị thực hiện theo phương án 1 với lộ trình tăng thuế chậm hơn để doanh nghiệp và thị trường có thời gian thích nghi, hướng tới mục đích hài hòa và an sinh xã hội.

Trong khi đó, đại biểu Hoàng Văn Cường (Đoàn Hà Nội) lại băn khoăn: “Dự thảo luật đưa ra phương án từ 2026 - 2030 sẽ tăng 5% với sản phẩm rượu, bia và tăng mỗi năm 1.000 đồng/bao thuốc lá. Liệu phương án này có làm cho người tiêu dùng thay đổi hành vi không? Hay người tiêu dùng lại thấy mức thay đổi này không đáng bao nhiêu, nên cứ dùng đều”.

Cho rằng cách thức đánh thuế tăng đều theo hằng năm không phải mục tiêu thay đổi hành vi tiêu dùng, mà có thể khiến người tiêu dùng dần dần thích nghi. Do đó, ông Cường đề nghị bỏ tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đều hằng năm và tăng một đợt nhưng với mức cao, sau đó có thể vài năm tăng một lần.

Đồng thời, đại biểu cường cho rằng trước khi áp thuế thuế TTĐB với mặt hàng bia, dành riêng năm 2026 để tuyên truyền, vận động nhằm thay đổi hành vi tiêu dùng. Sau đó sẽ áp dụng tính thuế từ năm 2027.

Ngoài ra, đại biểu Cường đề bổ sung đối tượng không chịu thuế là điều hòa nhiệt độ, vì đây là những hàng hóa thiết yếu. Bởi, điều hòa nhiệt độ là sản phẩm tiêu dùng phổ biến và không có gì thay thế, có đánh thuế cao bao nhiêu thì người dân vẫn phải dùng. Như vậy, hạn chế một số đối tượng nhỏ nào đó thì vẫn không thay đổi hành vi. Do đó, ông Cường đề nghị nên bỏ điều hòa nhiệt độ ra khỏi đối tượng chịu thuế TTĐB.

Nhiều đại biểu khác cũng cho rằng mục tiêu của đánh thuế TTĐB là nhằm thay đổi hành vi tiêu dùng, hạn chế tiêu dùng các sản phẩm có hại cho sức khỏe, ảnh hưởng không tốt tới cộng đồng, để chuyển các hành vi đó sang sản phẩm tiêu dùng thay thế có lợi hơn. Trong khi đó, nhu cầu sử dụng các thiết bị lạnh và điều hòa không khí ở nước ta tăng cao và trở thành phổ biến, để đáp ứng nhu cầu bình thường của người dân, trong điều kiện nhiệt độ ngày càng tăng cao.

Đại biểu Nguyễn Trường Giang (Đoàn ĐBQH Đắk Nông) cho hay đánh thuế đối với điều hòa 90.000 BTU trở xuống hay với xăng dầu cũng phải đúng với bản chất. Theo đại biểu, điều hòa nhiệt độ không nên đánh thuế vì đây là mặt hàng thiết yếu. Hiện nay, đang áp dụng khoa học công nghệ, nhiều điều hòa sử dụng rất tiết kiệm điện. “Vì thế quan điểm của tôi thì xăng và điều hòa nhiệt độ dưới 90.000 BTU trở xuống thì không đánh thuế TTĐB”, ông Giang kiến nghị.

Đồng thời, ông Giang cho rằng xăng là mặt hàng thiết yếu và không thể hạn chế sử dụng được. Quan trọng là, xăng vừa chịu thuế TTĐB, vừa chịu thuế bảo vệ môi trường. Do đó, xác định sử dụng xăng gây ảnh hưởng tới môi trường thì có thể tăng thuế bảo vệ môi trường lên và không đánh thuế TTĐB đối với xăng.

Giải trình sau đó, Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn cho biết sẽ rà soát, đề xuất phương án áp thuế với điều hòa nhiệt độ từ 18.000 BTU trở xuống và trên 18.000 BTU đến dưới 90.000 BTU.

Với mặt hàng xăng, thuế bảo vệ môi trường "thu tuyệt đối còn với thuế tiêu thụ đặc biệt thì thu theo tỉ lệ %". Với xăng sinh học mức đánh thuế tiêu thụ đặc biệt E5 8%, E10 7%, tỉ lệ thấp hơn với xăng thường 10% để khuyến khích sử dụng xăng sinh học. “Nếu bỏ đi sẽ không khuyến khích được xăng sinh học".

Thanh Hoa