Ý chí, bản lĩnh và khát vọng độc lập dân tộcBài 4: Kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại

Một cuộc cách mạng toàn dân

Theo TS. Nguyễn Minh Phương, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng, trong Cương lĩnh chính trị (năm 1930) đã khẳng định: Cách mạng Việt Nam có quan hệ chặt chẽ với cách mạng thế giới. "Theo đó, Đảng ta đã giải quyết thành công mối quan hệ giữa nhân tố chủ quan và khách quan, giữa phát huy ý chí tự lực, tự cường của dân tộc với hoàn cảnh quốc tế nhằm tạo nên sức mạnh tổng hợp của cách mạng để đi đến thành công".

Đặc biệt, truyền thống yêu nước nồng nàn, tinh thần bất khuất, ý thức độc lập và tự cường của dân tộc được hội tụ và kết tinh trong Cách mạng tháng Tám. Ở thời điểm khó khăn nhất, toàn thể dân tộc Việt Nam đã phát huy tinh thần đoàn kết, nhất tề đứng dậy khởi nghĩa giành lấy chính quyền trong toàn quốc.

Nhân dân Sài Gòn biểu dương lực lượng sáng 25/8/1945. Nguồn: Trang tin điện tử Thành ủy TP. Hồ Chí Minh

Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, PGS.TS. Lưu Văn Quyết nhấn mạnh, Việt Nam đã chứng minh rằng với sự lãnh đạo nhất quán, gắn bó mật thiết với Nhân dân, một cuộc cách mạng toàn dân có thể giành thắng lợi trong thời gian ngắn mà không cần phải dựa hoàn toàn vào chiến tranh vũ trang kéo dài.

Thành quả này không đơn thuần là sự chuyển đổi chế độ chính trị, mà còn là bước chuyển bản chất trong quan hệ giữa nhà nước và người dân: từ thần dân phục tùng sang công dân làm chủ. "Chính phủ mới do Hồ Chí Minh lãnh đạo đã đặt ra định hướng về một Nhà nước của dân, do dân và vì dân, một quan điểm tiến bộ mà ít quốc gia châu Á cùng thời kỳ đạt được".

“Phát súng mở đầu” đánh vào hệ thống thực dân, đế quốc

Trên bình diện quốc tế, thắng lợi của Cách mạng tháng Tám đã làm lung lay hệ thống thuộc địa của các cường quốc châu Âu. PGS.TS. Lưu Trang, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng cho rằng, Việt Nam tuyên bố độc lập ngay khi chiến tranh thế giới vừa kết thúc được xem như “phát súng mở đầu” đánh vào hệ thống thực dân, đế quốc trên phạm vi toàn cầu, nhất là khu vực Á, Phi và Mỹ Latin.

Đặc biệt, trong bối cảnh hậu Chiến tranh thế giới thứ Hai, chủ nghĩa thực dân, đế quốc lần lượt sụp đổ, các dân tộc thuộc địa và phụ thuộc rầm rộ đứng dậy đòi hỏi quyền độc lập, tự do và tự quyết cho dân tộc mình. Trong giai đoạn 1945 - 1960, hơn 40 quốc gia ở châu Á và châu Phi đã lần lượt giành độc lập, nhiều nhà lãnh đạo đã trích dẫn mô hình của Việt Nam như một bằng chứng các dân tộc thuộc địa hoàn toàn có thể giành lại chủ quyền bằng lực lượng của chính mình.

PGS.TS. Lưu Văn Quyết cũng nhận định, thành công của Cách mạng tháng Tám với việc chấm dứt chế độ phong kiến tồn tại hàng nghìn năm, kết thúc ách đô hộ thực dân kéo dài gần một thế kỷ và thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa còn có một giá trị đặc biệt trong lịch sử các nước thuộc địa. Trong khi phần lớn các phong trào giành độc lập trên thế giới thường diễn ra kéo dài, đầy bạo lực và thương vong lớn, thì Cách mạng tháng Tám diễn ra nhanh chóng, ít đổ máu và hiệu quả cao.

Tích lũy nội lực cần thiết

Một trong những bài học quan trọng nhất từ Cách mạng tháng Tám năm 1945 là năng lực nhận diện và tận dụng thời cơ. Sự kiện Nhật Bản đầu hàng ngày 15/8/1945 đã tạo ra thời cơ “ngàn năm có một” tại Đông Dương. Đảng ta với tư duy chiến lược sắc bén, đã nhanh chóng nhận ra cơ hội vàng này và ra lệnh tổng khởi nghĩa trong cả nước. Thời điểm năm 1945, không có bất kỳ lực lượng chính trị nào ngoài Việt Minh đủ năng lực tổ chức, đủ độ tin cậy trong dân và có khả năng hành động tức thời để lấp đầy “khoảng trống quyền lực” lúc đó.

Tuy nhiên, nếu chỉ có thời cơ thì chưa đủ. PGS.TS. Lưu Trang khẳng định, điều mang tính quyết định là việc Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tích lũy được nội lực cần thiết từ nhiều năm hoạt động cách mạng: phát triển tổ chức Việt Minh như một mặt trận dân tộc rộng rãi, xây dựng cơ sở quần chúng ở cả nông thôn lẫn đô thị, tổ chức các đội tuyên truyền vũ trang, xây dựng chính quyền cách mạng ở một số địa phương từ sớm. Đó là biểu hiện điển hình của “sức mạnh dân tộc” được tổ chức và quy tụ thành lực lượng cách mạng thực thụ, có khả năng hành động độc lập và quyết đoán.

Cách mạng tháng Tám cũng khẳng định mạnh mẽ chân lý thời đại: mọi dân tộc đều có quyền độc lập, mọi con người đều có quyền tự do và mưu cầu hạnh phúc, đây là tinh thần xuyên suốt thế kỷ XX. Do đó, thắng lợi của Cách mạng tháng Tám đã trở thành một trong những bước đi đầu trong việc khẳng định quyền tự quyết và tự do dân tộc.

"80 năm qua, tinh thần và những bài học kinh nghiệm từ Cách mạng tháng Tám năm 1945 vẫn luôn là kim chỉ nam soi đường, là cội nguồn sức mạnh, ý chí quật cường và niềm tin vào sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam của Nhân dân Việt Nam”, PGS.TS. Lưu Trang nhấn mạnh.

Hồng Hà