Xuất khẩu trước thách thức thuế quan: Kỳ vọng từ thương mại điện tử xuyên biên giới

Quý I/2025, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam đạt 102,84 tỷ USD, tăng 10,6% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, khu vực kinh tế trong nước đạt 29,02 tỷ USD, tăng 15%, chiếm 28,2% tổng kim ngạch xuất khẩu; khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (kể cả dầu thô) đạt 73,82 tỷ USD, tăng 9%, chiếm 71,8% .

“Lối mở” thương mại điện tử

Đây là tín hiệu tích cực, tạo nền tảng cho việc thực hiện mục tiêu xuất khẩu cả năm 2025 tăng trưởng 12%, tương đương 454 tỷ USD. Để đạt được mục tiêu này, mỗi tháng Việt Nam cần xuất khẩu trung bình khoảng 37,8 tỷ USD, cao hơn khoảng 4 tỷ USD so với mức trung bình năm 2024.

Tận dụng tốt thương mại điện tử xuyên biên giới để đẩy mạnh xuất khẩu trong bối cảnh chính sách thương mại toàn cầu diễn biến khó lường.

Mục tiêu được đưa ra trong bối cảnh kinh tế toàn cầu phục hồi và Việt Nam tận dụng các hiệp định thương mại tự do đã ký kết. Tuy nhiên, bối cảnh thương mại toàn cầu vẫn còn nhiều ẩn số. Đáng chú ý là chính sách thuế quan mới từ phía Hoa Kỳ – thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam.

"Trong trường hợp Việt Nam - Hoa Kỳ không tìm được giải pháp tích cực thì việc áp thuế này sẽ tạo tác động tiêu cực nhất định đến mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu”, ông Tạ Hoàng Linh, Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường nước ngoài, Bộ Công Thương nhận định.

Bộ Công Thương dự báo, trong thời gian tới, hoạt động xuất khẩu sẽ gặp nhiều khó khăn, do đó, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp để thực hiện những giải pháp linh hoạt và hiệu quả.

Trong bối cảnh đó, thương mại điện tử (TMĐT) xuyên biên giới đang nổi lên như một công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế.

Theo báo cáo của Cognitive Market Research, thị trường TMĐT xuyên biên giới toàn cầu có quy mô 791,5 tỷ USD vào năm 2024 và dự báo sẽ tăng trưởng với tốc độ kép hàng năm (CAGR) 30,5% từ năm 2024 đến năm 2031.

Việt Nam, với thế mạnh về các mặt hàng như dệt may, da giày, nông sản, thủy sản, đang có dư địa lớn để phát triển TMĐT xuyên biên giới. Thông qua các nền tảng TMĐT xuyên biên giới như Amazon, eBay, Alibaba, Shopee, Lazada… các doanh nghiệp Việt Nam có thể kết nối với hàng tỷ người tiêu dùng trên toàn thế giới.

Số liệu của Bộ Công Thương cho thấy, có 53% doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam tham gia xuất khẩu thông qua sàn thương mại điện tử. Doanh thu xuất khẩu qua kênh bán hàng này chiếm khoảng 10 - 20% và đang có nhiều tín hiệu tốt khi người tiêu dùng quốc tế ngày càng tăng đặt hàng.

Cụ thể, đã có hơn 350.000 nhà bán hàng Việt Nam tham gia bán hàng toàn cầu trên nền tảng Shopee, quảng bá hơn 15 triệu sản phẩm đến thị trường quốc tế. Hơn 17 triệu sản phẩm Made in Việt Nam đã được bán qua sàn Amazon, giá trị xuất khẩu tăng 50%. 100 doanh nghiệp tham gia Gian hàng Quốc gia Việt Nam trên sàn Alibaba cũng liên tục nhận được đơn đặt hàng.

Trao đổi với Vnbusiness bên lề một hội thảo diễn ra tuần qua, PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, giảng viên cao cấp, Đại học Kinh tế Quốc dân nhận định: “TMĐT xuyên biên giới là hướng đi tất yếu, thậm chí là một mô hình tạo ra thay đổi chưa từng có trong lịch sử thương mại. Việt Nam đang nằm trong nhóm các nước ASEAN có tốc độ tăng trưởng TMĐT cao nhất, trên 20% mỗi năm. Nếu khai thác triệt để nền tảng này, khả năng đẩy mạnh xuất khẩu của chúng ta còn rất lớn.”

Bên cạnh đó, Việt Nam đang tham gia các hiệp định thương mại tự do (FTA) như CPTPP, EVFTA hay RCEP, giúp mở ra nhiều cơ hội về ưu đãi thuế quan, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp trong nước đẩy mạnh xuất khẩu, nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Việc tận dụng hiệu quả các ưu đãi từ FTA, cùng với các chính sách hỗ trợ từ phía Chính phủ về thuế, tài chính và xúc tiến thương mại, giúp doanh nghiệp Việt Yên tâm vào mô hình xuất khẩu số.

Làm gì để kích hoạt tiềm năng?

Để TMĐT thực sự trở thành động lực chiến lược cho xuất khẩu, cần một môi trường pháp lý minh bạch, đồng bộ và phù hợp với tốc độ phát triển của kinh tế số.

Tuần qua, Bộ Công Thương đã tổ chức Hội nghị tham vấn chính sách xây dựng Luật Thương mại điện tử. Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, TMĐT Việt Nam hiện chiếm tới 2/3 quy mô nền kinh tế số (tương đương 25/36 tỷ USD), đứng thứ 3 khu vực Đông Nam Á về quy mô, và thứ 5 thế giới về tốc độ tăng trưởng. Nhưng đi kèm với đó là nhiều thách thức về quản lý, gian lận thương mại, xác định chủ thể trách nhiệm và quyền lợi trong giao dịch số.

Luật Thương mại điện tử mới dự kiến sẽ bổ sung 5 nhóm chính sách lớn, trong đó có các quy định về chứng thực hợp đồng điện tử, trách nhiệm của các nền tảng TMĐT, tiêu chuẩn chất lượng, minh bạch hóa thẩm quyền quản lý, cũng như khuyến khích phát triển TMĐT xanh, bền vững – hướng đến giá trị cộng đồng và bảo vệ môi trường.

PGS.TS Nguyễn Thường Lạng cũng nhấn mạnh, cần chuẩn hóa, số hóa toàn bộ sản phẩm dự kiến xuất khẩu. Doanh nghiệp phải có chứng chỉ chất lượng, đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh, an toàn và công nghệ như yêu cầu từ các sàn quốc tế.

Bên cạnh đó, cần tập trung xây dựng các nền tảng TMĐT “made in Việt Nam” lớn mạnh, theo hướng giá rẻ, dễ tiếp cận để kết nối tốt hơn với các thị trường như châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc và ASEAN – thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào các nền tảng nước ngoài.

“Các tập đoàn thương mại, tập đoàn công nghệ Việt Nam nên tham gia vào xây dựng những nền tảng thương mại điện tử của Việt Nam. Chúng ta không nên trông chờ vào các doanh nghiệp nước ngoài. Thậm chí chúng ta có thể thuê họ giúp chúng ta thực hiện mục tiêu này”, chuyên gia nhấn mạnh.

Ông Hoàng Minh Chiến, Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương

Tăng cường xúc tiến thương mại trên môi trường số giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận khách hàng, đối tác; tiết kiệm kinh phí; rút ngắn khoảng cách thời gian, tăng tốc độ giao dịch và xử lý đơn hàng, đồng thời mở rộng phạm vi và số lượng khách hàng tiềm năng. Các nền tảng thương mại điện tử toàn cầu đã trở thành công cụ quan trọng trong việc đưa hàng hóa Việt Nam ra thế giới, không chỉ gia tăng kim ngạch xuất khẩu mà còn góp phần nâng cao giá trị thương hiệu Việt.

Ông Jason Bay, Giám đốc Quốc gia thị trường Việt Nam, Tập đoàn Sea Limited

Các nhà bán hàng thương mại điện tử Việt Nam thực sự có lợi thế về chi phí khi đưa sản phẩm ra thị trường nước ngoài, đặc biệt là đối với những khách hàng nhạy cảm với giá cả. Và Việt Nam có nhiều tiềm năng để thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu thông qua thương mại điện tử xuyên biên giới.

Ông Trịnh Khắc Toàn, Giám đốc khu vực miền Bắc, Amazon Global Selling Việt Nam

5 năm qua, Amazon đã sát cánh cùng các doanh nghiệp Việt Nam vượt qua nhiều dấu mốc chinh phục thị trường thương mại điện tử toàn cầu. Tính đến 12/2024 số lượng sản phẩm của các nhà bán hàng Việt Nam bán ra trên Amazon tăng hơn 300% so với 5 năm trước đó. Số lượng các đối tác bán hàng Việt Nam tham gia sàn và có đăng ký thương hiệu thông qua chương trình của Amazon tăng gấp 35 lần. Số lượng doanh nghiệp cán mốc doanh thu triệu đô tăng gấp 10 lần so với 2019.

Đỗ Kiều