Xuất khẩu thủy sản 2026 khó tránh khỏi nguy cơ giảm tốc

Xuất khẩu thủy sản Việt Nam đang tăng tốc mạnh mẽ trong năm 2025, mở ra hy vọng đạt 10 tỷ USD, Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản (Vasep) đánh giá trong thông báo mới đây.

Dữ liệu từ hải quan cho biết, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đã đạt hơn 7,3 tỷ USD trong tám tháng đầu năm nay, tăng 16,7% so với cùng kỳ năm ngoái. Riêng trong tháng trước, ngành đạt mức tăng trưởng đáng chú ý gần 14% trong bối cảnh thị trường nhiều biến động.

Vasep đánh giá, với đà này, khả năng ngành thủy sản sẽ cán mốc 10 tỷ USD trong năm 2025. Tuy nhiên, hiệp hội này cũng cho rằng, ngành thủy sản Việt Nam sắp tới sẽ đối diện với giai đoạn khủng hoảng do ảnh hưởng những biến động thuế quan và rào cản thị trường.

Tại Mỹ, thuế đối ứng 20% khiến hàng Việt Nam kém cạnh tranh hơn so với Thái Lan, Indonesia hay Ecuador. Ngành tôm còn đứng trước nguy cơ bị áp thuế chống bán phá giá cao trong đợt rà soát POR19.

Đáng lo ngại hơn, từ ngày 1/1/2026, Mỹ sẽ cấm nhập khẩu hải sản từ 12 nghề cá của Việt Nam không được công nhận tương đương theo Đạo luật Thú biển (MMPA), có thể làm mất đi hơn 500 triệu USD kim ngạch mỗi năm.

Dự báo xuất khẩu thủy sản sẽ tăng trưởng đáng kể từ nay đến tháng 11 trước khi giảm tốc. Ảnh: Hoàng Anh

Bên cạnh đó, thẻ vàng IUU vẫn chưa được gỡ bỏ, cộng thêm các quy định mới về kích thước tối thiểu cá ngừ vằn và cấm trộn lẫn nguyên liệu khiến nhiều doanh nghiệp khó xoay xở nguồn hàng hợp pháp.

“Xuất khẩu thủy sản Việt Nam 2025 đang tiến gần cột mốc 10 tỷ USD – một thành tích đáng ghi nhận. Nhưng đằng sau sự tăng trưởng ấy, thách thức về thuế quan, rào cản kỹ thuật và các quy định quốc tế đang phủ bóng đen lên triển vọng 2026”, Vasep lưu ý.

Dự báo từ nay đến giữa tháng 11/2025, doanh nghiệp và nhà nhập khẩu Mỹ sẽ đẩy mạnh đơn hàng để chạy trước các rào cản thương mại. Do đó, tháng 9 và 10/2025 có thể chứng kiến mức tăng trưởng bùng nổ.

Tuy nhiên, từ cuối tháng 11 trở đi, xuất khẩu dự báo sẽ chững lại, nhường chỗ cho một giai đoạn khó khăn. Theo Vasep, nếu không có bước đột phá trong xử lý thuế chống bán phá giá và MMPA, xuất khẩu thủy sản năm 2026 chắc chắn sẽ sụt giảm, ít nhất trong nửa đầu năm.

Trước rủi ro hiện hữu, nhiều doanh nghiệp đã tính đến việc đa dạng hóa thị trường, hướng sang châu Á, Trung Đông và Nam Mỹ. Tuy nhiên, việc mở rộng thị trường là câu chuyện dài hạn, trong khi Mỹ vẫn là thị trường số 1. Vì vậy, dù có những hướng đi mới, sự sụt giảm trong xuất khẩu cuối năm 2025 và năm 2026 gần như khó tránh khỏi.

Tìm hướng đi thích ứng

Tại cuộc họp giao ban Khối Thủy sản do Cục Thủy sản và kiểm ngư, Bộ Nông nghiệp và môi trường tổ chức tuần đầu tháng 9, Cục này cho biết đã thực hiện tham mưu báo cáo Thủ tướng Chính phủ về MMPA; trình lãnh đạo bộ kế hoạch thực hiện quy định của đạo luật này.

Cùng với đó, Cục cũng triển khai các nhiệm vụ cấp bách liên quan đến đánh giá tương đương với MMPA; chỉ đạo chi cục vùng thực hiện ghi chép thông tin tuần tra khi gặp các loài thú biển.

Phó cục trưởng Nguyễn Quang Hùng hy vọng, Cục Thủy sản và kiểm ngư có thể phối hợp với Cục Quản lý khí quyển và đại dương Mỹ (NOAA) để Việt Nam có cơ hội trao đổi trực tiếp với Mỹ.

Đồng thời, học hỏi kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới khi triển khai thực hiện các quy định của Đạo luật này.

Tháng 8/2025, NOAA đã công bố 2.500 nghề cá tại 135 quốc gia đang tìm cách xuất khẩu thủy sản sang Mỹ. Trong đó, 240 nghề cá từ 46 quốc gia bị từ chối kết quả so sánh tương đương với MMPA. Các quốc gia này, trong đó có Việt Nam, sẽ bị cấm nhập khẩu thủy sản vào Hoa Kỳ kể từ ngày 1/1/2026 và có thể nộp lại đơn xin kết quả so sánh cho các ngành thủy sản bị ảnh hưởng bất kỳ lúc nào sau ngày 1/1/2026.

Đối với công tác chống khai thác IUU, trong tháng 9/2025, Cục Thủy sản và kiểm ngư sẽ tiếp tục theo dõi, đôn đốc, hướng dẫn các đơn vị triển khai Hệ thống truy xuất nguồn gốc điện tử; tham mưu, tổ chức các Đoàn công tác kiểm tra hướng dẫn, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong triển khai thực hiện các quy định của pháp luật về thủy sản tại các địa phương; xây dựng kế hoạch, nội dung chuẩn bị đón và làm việc với đoàn thanh tra của EC.

Phương Anh