Xuất khẩu giảm gần một nửa trong tháng 2, ngành tôn mạ đang đối mặt với áp lực kép

Phụ thuộc lớn vào thị trường xuất khẩu

Ngành thép nói chung và tôn mạ nói riêng tiếp tục đối mặt với khó khăn, đặc biệt trong hoạt động xuất khẩu. Theo số của Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), xuất khẩu tôn mạ, sơn phủ màu đã ghi nhận hai tháng giảm mạnh liên tiếp trong năm 2025, tháng 1 giảm 32%, tháng 2 giảm 45% so với cùng kỳ.

Tính chung hai tháng qua, xuất khẩu mặt hàng này giảm 38% xuống 326.665 tấn. Tôn mạ là mặt hàng có số lượng xuất khẩu nhiều nhất và ghi nhận mức sụt giảm doanh số xuất khẩu lớn thứ hai (sau HRC) trong số các sản phẩm thép.

Xuất khẩu thép thành phẩm trong tháng 2/2025 và lũy kế 2 tháng đầu năm 2025 (Nguồn: VSA, H.Mĩ tổng hợp).

Những con số này phản ánh hệ quả của căng thẳng thương mại trên thế giới leo thang và làn sóng áp thuế phòng vệ đang tác động trực tiếp đến ngành thép, đặc biệt là với tôn mạ - ngành dễ bị tổn thương nhất do phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu khẩu nhất.

Theo đó, trong hai tháng đầu năm nay, tỷ trọng xuất khẩu chiếm 42% trong cơ cấu các thị trường tiêu thụ tôn mạ, giảm so với 64% của cùng kỳ năm ngoái. Mức độ cạnh phụ thuộc vào xuất khẩu này đang cao gấp đôi so với bình quân của cả ngành thép (khoảng 21%).

Nhiều mặt hàng thép thành phẩm đã hạ sâu tỷ trọng lệ thuộc vào xuất khẩu trong bối cảnh tình hình thương mại và kinh tế thế giới khó khăn. Cá biệt như trường như thép cán nóng, tỷ trọng xuất khẩu chỉ còn 12%, thấp hơn nhiều so với 50% của cùng kỳ năm ngoái.

(Nguồn: VSA, H.Mĩ tổng hợp)

Làn sóng áp thuế thép nhập khẩu

Ngay từ đầu năm nay, thị trường thép toàn cầu đang lao nhanh vào một cuộc chiến trên nhiều mặt trận khi các chính trị gia thực thi các biện pháp nhằm ngăn chặn thép nhập khẩu – một nguyên liệu cơ bản trong công nghiệp.

Hồi tháng 2, Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh áp thuế 25% với toàn bộ nhôm, thép nhập khẩu. Điểm đáng chú ý của lần áp thuế này so với năm 2018 là các nước được miễn trừ trước đó, gồm Canada, Mexico, Brazil, Anh, Nhật Bản và Liên minh châu Âu (EU) sẽ không được hưởng quyền lợi này nữa. Hôm 16/3, ông Trump cũng đã tái khẳng định về việc “không có ngoại lệ” đối với lệnh thuế này. Hiện, lệnh thuế đã có hiệu lực từ ngày 12/3.

Lệnh thuế mới của ông Trump đã tạo nên hiệu ứng domino về làn sóng bảo hộ thép trên thế giới bởi các nước lo rằng dòng thép xuất khẩu sang Mỹ bị chặn có thể chảy vào nước mình.

Điển hình như hồi đầu tháng 3, Mexico đưa ra thông báo mở cuộc điều tra chống bán phá giá ngay trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump chuẩn bị làm rõ ông có áp thuế 25% lên hai nước láng giềng hay không. Mexico thông báo họ sẽ mở cuộc điều tra chống bán phá giá một loại thép nhập khẩu từ Trung Quốc và Việt Nam.

Tại thị trường EU, khối này cũng đã thông báo tới WTO về việc thực hiện các quy định hạn ngạch nhập khẩu thép HRC và thép mạ kẽm nhúng nóng (HDG) theo hướng chặt chẽ hơn, bắt đầu có hiệu lực ngay ngày 1/4/2025.

Theo Agus Media, đối với thép mạ kẽm, mức trần dành cho loại HDG 4B (dùng cho ô tô) là 20% áp dụng cho các nhà cung cấp từ nhóm “các quốc gia khác”, trong đó Thổ Nhĩ Kỳ, Việt Nam và Nhật Bản được EC xác định là những nước cung cấp chính. Còn đối với loại HDG 4A, mức trần là 25%, ảnh hưởng đến Thổ Nhĩ Kỳ, Việt Nam và Đài Loan.

Cụ thể, theo hạn ngạch mới, mỗi quốc gia thuộc nhóm “các quốc gia khác” sẽ được cung cấp tối đa 118.012 tấn/quý đối với HDG 4A, trên tổng hạn ngạch là 472.049 tấn/quý. Đối với HDG 4B, tổng hạn ngạch là 104.770 tấn/quý, tức mỗi quốc gia được phép xuất khẩu tối đa 20.955 tấn/quý.

Từ ngày 1/7 trở đi, các khối lượng hạn ngạch chưa sử dụng từ các quý trước sẽ không còn được chuyển sang quý kế tiếp đối với thép cán nguội (CRC) và HDG 4A, tuy nhiên cơ chế này vẫn sẽ được giữ nguyên đối với HDG 4B.

Trong năm 2024, lượng HDG từ Việt Nam, Thổ Nhĩ Kỳ, Đài Loan và Nhật Bản xuất sang EU đạt 2,15 triệu tấn, bao gồm cả hai loại 4A và 4B. Riêng trong quý IV/2024, Việt Nam đã xuất khẩu 321.405 tấn HDG vào EU, chiếm hơn 56% tổng hạn ngạch của nhóm “các quốc gia khác” cho cả 4A và 4B trong quý đó. Tuy nhiên, từ tháng 4 tới, tổng hạn ngạch mà Việt Nam có thể tiếp cận sẽ chỉ còn chưa đến 140.000 tấn.

Chia sẻ tại đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2025, ông Lê Phước Vũ, Chủ tịch HĐQT CTPCP Hoa Sen (Mã: HSG), cho biết trong 10 năm qua, tập đoàn liên tục tăng trưởng nhờ xuất khẩu - chiếm tỷ trọng khoảng 60%. Tuy nhiên, hiện tại doanh nghiệp này đang phải đối diện nhiều thách thức ở các thị trường nước ngoài, đặc biệt tại Mỹ.

Bên cạnh mức thuế 25% áp dụng từ năm 2018, theo mục 232 trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, Hoa Sen còn đang phải đối diện với cuộc điều tra chống bán phá giá tại Mỹ. Dự kiến cuối năm nay sẽ có kết luận từ cuộc điều tra này. Còn ở thị trường Châu Âu, việc xuất khẩu vốn đã sụt giảm, trong thời gian tới cũng sẽ khó khăn vì quy định hạn ngạch mới.

“Trước đây, Hoa Sen xuất khẩu 15.000 - 20.000 tấn/tháng sang Mỹ trong tổng doanh số xuất khẩu 60.000 - 80.000 tấn. Thị trường Châu Âu hiện nay cũng rất khó khăn khi khối này chuẩn bị áp hạn ngạch nhập khẩu mới. Bình thường một tháng công ty xuất khẩu 20.000 - 30.000 tấn thì với tình hình hiện nay chúng ta chỉ có thể xuất khẩu 10.000 - 15.000 tấn”, ông Vũ nói với cổ đông.

Nguồn: VSA (H.Mĩ tổng hợp)

Ngoài ra, Malaysia cũng đang điều tra chống bán phá tôn mạ kẽm Việt Nam. Theo đó, hồi tháng 2, Bộ Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia (MITI), đã ra thông báo khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với mặt hàng tôn kẽm có xuất xứ hoặc nhập khẩu từ Trung Quốc, Hàn Quốc và Việt Nam.

Với những khó khăn đó, ông Vũ cho rằng ngành tôn mạ năm nay có thể đi xuống. Trong kịch bản tích cực nhất, kết quả cũng có thể chỉ đi ngang so với năm 2024.

“Doanh nghiệp có kim ngạch xuất khẩu lớn như Hoa Sen thì đây là vấn đề khá nghiêm trọng. Với điều kiện khách quan hiện nay, chúng ta phải điều chỉnh các chiến lược để đảm bảo thích nghi với điều kiện như vậy. Do đó ngành tôn thép giỏi lắm là đi ngang còn xu thế chung là phải đi xuống”, ông Vũ nhận định.

Tính đến tháng 2, Hoa Sen là doanh nghiệp sản xuất tôn mạ lớn nhất của Việt Nam với thị phần 27,6% xét trên sản lượng sản xuất. Đứng thứ hai là Tôn Đông Á với 16,6%. Tiếp đó là Thép Nam Kim, Tôn Phương Nam,...

Sức ép từ thị trường nội địa

Trong bối cảnh hiện tại, Chủ tịch Tập đoàn Hoa Sen cho rằng “quay về thị trường nội địa là chiến lược khôn ngoan nhất”. Tuy nhiên, bản thân thị trường nội địa cũng đang gặp khó khăn khi nhu cầu vốn đã thấp hơn so với công suất của các nhà máy, nay vẫn chưa thể phục hồi mạnh mẽ sau giai đoạn đi xuống chung của toàn ngành thép.

Ông Vũ cho biết tổng công suất hiện nay của các nhà máy tôn mạ gấp 3 lần so với nhu cầu trong nước. Con số này chưa kể lượng hàng nhập khẩu, đặc biệt là tôn mạ giá rẻ từ Trung Quốc.

Hiện các doanh nghiệp tôn mạ đang chịu sức ép cạnh tranh lớn bởi hàng nhập khẩu từ quốc gia láng giếng này. Theo VSA, kể từ khi chấm dứt biện pháp chống bán phá giá đối với thép mạ (Vụ AD02) vào tháng 5/2022, hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vào Việt Nam tăng mạnh, chiếm 64-67% tổng lượng thép mạ nhập khẩu vào Việt Nam giai đoạn 2022 - 2023. Cho đến nay, việc này tiếp tục ảnh hưởng đến ngành sản xuất thép trong nước.

Do đó, hồi cuối tháng 2, cơ quan này đã gửi văn bản tới Bộ Công Thương đề nghị giải quyết sớm vụ việc phòng vệ thương mại đối với sản phẩm thép mạ (vụ việc AD19).

Trước đó, ngày 14/6/2024, Bộ Công Thương đã khởi xướng điều tra chống bán phá giá đối với thép mạ nhập khẩu từ Trung Quốc và Hàn Quốc (vụ việc AD19). Tuy nhiên, đến nay, vụ việc vẫn chưa có kết quả chính thức.

Trong khi đó, ngày 21/2/2025, Bộ Công Thương đã có quyết định áp thuế chống bán phá giá tạm thời đối với thép cuộn cán nóng nhập khẩu từ Ấn Độ và Trung Quốc (AD20). Vụ việc việc này được khởi xướng từ cuối tháng 7/2024 (tức sau vụ AD19 1 tháng).

Tuy nhiên, VSA cho rằng việc chưa xem xét quyết định chống bán phá giá đối với sản phẩm thép mạ trong khi đã có quyết định tạm thời với thép cuộn cán nóng là nguyên liệu để sản xuất thép mạ đã gây bất lợi trực tiếp cho doanh nghiệp sản xuất mạ, làm tăng giá thành và giảm khả năng cạnh tranh cho ngành thép mạ.

Đồng thời, việc này tạo sự không đồng đều trong chính sách phòng vệ thương mại đối với các sản phẩm, từ đó ảnh hưởng đến toàn bộ chuỗi gái trị của ngành sản xuất thép trong nước.

Ngoài việc bán hàng, chi phí sản xuất có thể tăng thêm do tác động bởi thuế chống bán phá tạm thời 19,38% đến 27,83% mà Việt Nam áp dụng đối với thép HRC - nguyên liệu đầu vào của tôn mạ, nhập khẩu từ Trung Quốc hồi tháng 2.

Các doanh nghiệp tôn mạ/ống thép của Việt Nam (trừ Hòa Phát) đều không tự chủ được nguồn nguyên liệu đầu vào là thép HRC. Nguồn cung HRC chủ yếu đến từ trong nước (hai doanh nghiệp Hòa Phát và Formosa) và nhập khẩu từ Trung Quốc và một số quốc gia khác như Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc. Trong đó, tỷ trọng từ Trung Quốc chiếm phần đa.

Trong khi đó, chi phí nguyên vật liệu này chiếm 80% - 90% tổng chi phí đầu vào, điều này ảnh hưởng lớn tới biên lợi nhuận gộp của các doanh nghiệp khi giá HRC biến động tăng mạnh trong điều kiện nguồn cung không bị thu hẹp.

Ứng phó với điều này, đại diện của Hoa Sen cho biết hiện công ty đang cố gắng đa dạng hóa nguồn cung thép HRC từ các nước lân cận như Nhật Bản, Thái Lan, Hàn Quốc, Indonesia…bên cạnh nguồn cung lớn nhất là thị trường nội địa.

H.Mi