Xuất khẩu cá ngừ gần chạm ngưỡng 1 tỷ USD

Cá ngừ là sản phẩm đạt kim ngạch lớn thứ 3 trong ngành thủy sản, sau tôm và cá tra.

Dẫn số liệu thống kê từ Hải quan Việt Nam, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam trong tháng 12/2024 đạt gần 86 triệu USD, tăng 17% so với cùng kỳ năm 2023. Tính lũy kế cả năm 2024, kim ngạch xuất khẩu cá ngừ đạt 989 triệu USD, tăng 17% so với năm 2023.

Trong năm qua, xuất khẩu các nhóm mặt hàng cá ngừ của Việt Nam đều tăng so với năm trước. Các sản phẩm thịt/loin cá ngừ đông lạnh của Việt Nam vẫn chiếm tỷ trọng cao nhất. Xuất khẩu nhóm sản phẩm này trong năm 2024 đã tăng trở lại và có xu hướng tăng nhanh trong những tháng cuối năm.

10% TRONG TỔNG KIM NGẠCH XUẤT KHẨU THỦY SẢN

Tuy nhiên, xuất khẩu các sản phẩm cá ngừ đóng hộp lại có xu hướng sụt giảm trong nửa cuối năm. Tính lũy kế cả năm 2024, xuất khẩu cá ngừ đóng hộp tăng 17%. Đáng chú ý, xuất khẩu các sản phẩm cá ngừ chế biến khác sau khi sụt giảm liên tục trong những tháng đầu năm đã tăng trưởng liên tục trong những tháng cuối năm, tăng 24%so với cùng kỳ, chiếm 17% tổng kim ngạch xuất khẩu.

Về thị trường xuất khẩu, tính đến hết năm 2024, xuất khẩu cá ngừ sang các thị trường chính vẫn ở mức cao hơn so với năm 2023. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng xuất khẩu có xu hướng không ổn định trong nửa cuối năm.

Đáng chú ý, trong tháng 12/2024, xuất khẩu cá ngừ sang EU đã tăng nhẹ trở lại. Cùng với EU, xuất khẩu cá ngừ sang Canada sau một thời gian sụt giảm cũng đã tăng tốc trở lại trong 2 tháng cuối năm. Tính riêng trong tháng 12/2024, xuất khẩu cá ngừ sang Canada tăng 40% so với cùng kỳ năm 2023.

Trái lại, xuất khẩu cá ngừ sang Nhật Bản lại đang sụt giảm liên tục trong 2 tháng cuối năm. Riêng trong tháng 12/2024, xuất khẩu sang thị trường này giảm 27%. Xuất khẩu cá ngừ sang Israel cũng sụt giảm trong tháng 12/2024 với mức giảm 28% so với tháng 12/2023.

VASEP cho hay trong những năm gần đây, cá ngừ luôn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng kim ngạch xuất khẩu hải sản, và đây là nhóm mặt hàng có giá trị lớn thứ 3 trong tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam, sau tôm và cá tra.

Trong 5 năm (2019– 2023), xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam đã tăng từ 719 triệu USD năm 2019 lên 845 triệu USD năm 2023 (tương đương tăng 17%). Giá trị xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam trong giai đoạn này tăng trưởng trung bình đạt 3%/năm. Các loài cá ngừ xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam gồm cá ngừ vây vàng, cá ngừ mắt to, cá ngừ vằn…

Các sản phẩm cá ngừ của Việt Nam đã xuất được sang hơn 100 thị trường trên thế giới. Trong đó, Mỹ, EU, Trung Đông và các nước CPTPP là 4 thị trường tiêu thụ nhiều nhất cá ngừ của Việt Nam, chiếm tỷ trọng từ 82-86% tổng kim ngạch xuất khẩu cá ngừ Việt Nam.

CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC NĂM 2025

Theo VASEP, tại các vùng biển của Việt Nam, cá ngừ tập trung chủ yếu ở biển ven miền Trung và trung tâm Biển Đông. Trữ lượng cá ngừ của Việt Nam ước đạt hơn 600 nghìn tấn; trong đó cá ngừ vằn là loài khai thác chính, chiếm hơn 50% tổng nguồn lợi cá nổi.

Sản lượng cá ngừ khai thác hàng năm (bao gồm cá ngừ vây vàng, cá ngừ mắt to, cá ngừ vằn và các loại khác) đạt hơn 200 nghìn tấn. Trong đó, cá ngừ vây vàng và cá ngừ mắt to có trữ lượng trung bình trên 45 nghìn tấn, với sản lượng khai thác hàng năm từ 17.000 đến 21.000 tấn. Cá ngừ vây vàng và cá ngừ mắt to được khai thác trong giai đoạn 6 tháng từ tháng 12 đến tháng 6 năm sau. Trong khi cá ngừ vằn có thể được khai thác quanh năm.

Việt Nam đã tích cực áp dụng các quy tắc quốc tế về tính bền vững trong khai thác cá ngừ, chẳng hạn như IUU của EU hoặc nhãn an toàn cá heo của EII.

Nhận định về triển vọng xuất khẩu cá ngừ năm 2025, VASEP cho rằng ngành cá ngừ Việt Nam sẽ tiếp tục duy trì đà tăng trưởng trong năm 2025 nhờ nhu cầu tiêu thụ đối với các sản phẩm tiếp tục tăng. Ngoài ra, sự đổi mới trong chính sách thuế quan của các thị trường quốc tế, đặc biệt tại Hoa Kỳ, sẽ là đòn bẩy cho xuất khẩu.

Tuy nhiên, theo VASEP hiện tại ngành cá ngừ vẫn còn rất nhiều vấn đề cần phải tháo gỡ để tạo ra động lực thúc đẩy phát triển hơn nữa. Đối với ngư dân, phải làm sao để cho họ bên cạnh việc tuân thủ các quy định pháp luật bao gồm cả IUU, có động lực để tăng cường khai thác biển, tái đầu tư để vươn khơi xa; ngư dân được khai thác vả tiêu thụ nguyên liệu bình thường.

VASEP kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Cục Thủy sản những giải pháp, đề án có thể nghĩ tới là: (i) Thiết lập chợ đấu giá cá ngừ (để bán được giá tốt nhất cho ngư dân) và xây dựng được dữ liệu truy xuất nguồn gốc cá ngừ; (ii) Soát xét, sử đổi phù hợp các quy định liên quan đến vùng khai thác (bờ, lộng, khơi); (iii) Soát xét, sửa đổi phù hợp các quy định liên quan đến kích thước khai thác tối thiểu của một số loài, đặc biệt là cá ngừ vằn, ngừ vây vàng và các loài di cư; (iv) Có chiến lược xây dựng mô hình các Tập đoàn/doanh nghiệp lớn về khai thác biển để hợp tác khai thác với các quốc gia có biển, không chỉ mở rộng phạm vi hoạt động mà còn tạo động lực mới cho ngư dân khai thác biển, cho nguồn nguyên liệu dồi dào bền vững hơn.

Về chính sách thúc đẩy chế biến và xuất khẩu cá ngừ, VASEP khuyến nghị cần tiếp tục việc cải thiện môi trường kinh doanh, đơn giản hóa các thủ tục hành chính. Trong đó, đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục rà soát cải thiện quy trình/thủ tục việc cấp giấy S/C (Giấy xác nhận nguyên liệu thủy sản khai thác), C/C (chứng nhận nguyên liệu khai thác hợp pháp, không vi phạm IUU) để giải quyết các bất cập phát sinh trong thời gian qua.

Đồng thời, cần đơn giản hóa và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc đăng ký lựa chọn phương án lấy mẫu thẩm tra (theo lô hàng sản xuất hoặc lô hàng xuất khẩu) bằng cách cho doanh nghiệp lựa chọn khi gửi kế hoạch sản xuất kinh doanh.

Chu Khôi