Xử lý vi phạm đất đai là thách thức lớn của ngành Tài nguyên và Môi trường

Phát biểu tại Hội nghị Tổng kết công tác năm 2024 và triển khai nhiệm vụ năm 2025 của Bộ Tài nguyên và Môi trường ngày 21/12, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà ghi nhận sự hỗ trợ hiệu quả của các bộ, ngành và địa phương trong việc hoàn thiện và sửa đổi các luật, như Luật Địa chất khoáng sản, Luật Đất đai và Luật Tài nguyên nước.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu tại Hội nghị của ngành Tài nguyên và Môi trường.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đặc biệt nhấn mạnh mối quan hệ khăng khít giữa Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trong các lĩnh vực chuyển đổi xanh và chuyển đổi số, đồng thời cho rằng, nếu hai bộ này hợp tác tốt, sẽ tạo ra mô hình phát triển bền vững, có thể trở thành một “mô hình đáng tự hào”.

Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng cũng đề cập đến việc hợp nhất Bộ Tài nguyên Môi trường và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để tạo ra Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong tương lai, với mục tiêu xây dựng một bộ máy quản lý nhà nước “tinh gọn, mạnh mẽ, hiệu quả”.

Theo Phó thủ tướng, việc xây dựng bộ máy quản lý hiệu quả, trong bối cảnh chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, là yếu tố quan trọng để giải quyết các bài toán kinh tế, xã hội và môi trường một cách hài hòa.

Ngoài ra, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, chúng ta phải đặt môi trường vào vị trí trung tâm trong mọi chiến lược phát triển, bởi môi trường quyết định sự tồn vong và phát triển của đất nước.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định, Chính phủ và Đảng luôn coi bảo vệ môi trường là trung tâm của quá trình phát triển kinh tế, xã hội. Việc thúc đẩy kinh tế xanh, chuyển đổi xanh, và phát triển kinh tế tuần hoàn là những định hướng chiến lược quan trọng để bảo đảm sự phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Chính vì vậy, các bộ, ngành cần tập trung vào công tác cải cách thể chế, hoàn thiện quy hoạch tài nguyên và bảo vệ môi trường, tháo gỡ những nút thắt pháp lý để phát huy hiệu quả các nguồn lực tài nguyên trong phát triển kinh tế.

Trong bối cảnh đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ để xây dựng một chiến lược phát triển xanh và bền vững, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội gắn với bảo vệ môi trường.

Được biết, trong năm 2024, ngành Tài nguyên và Môi trường đã triển khai mạnh mẽ công tác thanh tra, kiểm tra, và giải quyết khiếu nại, tố cáo, với mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trong lĩnh vực tài nguyên và môi trường.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, vẫn tồn tại một số sai phạm nghiêm trọng cần được khắc phục để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của công tác quản lý.

Mặc dù Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chủ động chỉ đạo đổi mới công tác thanh tra trong năm 2024, với nhiều sáng kiến nhằm giảm thời gian trực tiếp tại địa phương và nâng cao hiệu quả công tác, nhưng vẫn còn nhiều tồn tại.

Cụ thể, việc xây dựng kế hoạch thanh tra và kiểm tra chưa đạt yêu cầu, chưa thực sự tập trung vào các vấn đề bức xúc xã hội, và trong nhiều trường hợp, công tác thanh tra chỉ được triển khai khi các vi phạm đã được báo chí phát hiện hoặc khi có sự chỉ đạo trực tiếp từ Thủ tướng Chính phủ hay lãnh đạo Bộ.

Hơn nữa, một số vi phạm về tài nguyên và môi trường, mặc dù đã được phát hiện qua công tác thanh tra, nhưng vẫn chưa có giải pháp triệt để để giải quyết.

Nhiều sai phạm lặp đi lặp lại ở các địa phương, kéo dài trong nhiều năm mà chưa được xử lý dứt điểm, gây ảnh hưởng tiêu cực đến công tác quản lý và phát triển bền vững tài nguyên và môi trường.

Trong lĩnh vực đất đai, tình trạng khiếu nại, tố cáo vẫn diễn ra phổ biến, với nhiều vụ việc phức tạp và kéo dài. Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và tranh chấp đất đai đã được Bộ và các địa phương tích cực triển khai, nhưng vẫn còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, ngành.

Một số vụ việc chỉ được giải quyết khi xảy ra các tranh chấp lớn, thu hút sự chú ý của dư luận hoặc khi có chỉ đạo trực tiếp từ cơ quan cấp trên. Điều này cho thấy công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo chưa thực sự chủ động và kịp thời.

Ngoài ra, dù công tác hòa giải và đối thoại được thực hiện, tỷ lệ vụ việc bị đình chỉ giải quyết khiếu nại khá cao (chiếm 53% trong số các vụ việc đã giải quyết), điều này phản ánh một số giải pháp chưa thực sự hiệu quả trong việc giải quyết các tranh chấp đất đai, dẫn đến tình trạng khiếu kiện kéo dài và phức tạp.

Một trong những điểm yếu nghiêm trọng trong công tác thanh tra, kiểm tra của ngành Tài nguyên và Môi trường là việc thực hiện các kết luận thanh tra, kiểm tra còn chậm.

Việc khắc phục các sai phạm qua các kiến nghị thanh tra chưa triệt để, nhiều trường hợp phải đôn đốc nhiều lần mới có thể thực hiện. Điều này không chỉ làm giảm hiệu quả công tác quản lý, mà còn làm giảm niềm tin của người dân và doanh nghiệp đối với hệ thống quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường.

Để khắc phục những sai phạm trên và nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra, Bộ Tài nguyên và Môi trường cần thực hiện một số giải pháp trọng tâm như cải tiến quy trình xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra: Cần tập trung vào các vấn đề bức xúc, các vi phạm có tính chất hệ thống và phổ biến, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai, tài nguyên nước và môi trường.

Các đơn vị cần có kế hoạch thanh tra cụ thể và chặt chẽ, tránh tình trạng chồng chéo và thiếu tính khả thi. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền và phổ biến pháp luật để người dân và doanh nghiệp hiểu rõ và tuân thủ. Đồng thời, cần khẩn trương xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành các luật mới như Luật Đất đai 2024, Luật Tài nguyên nước 2023.

Tăng cường phối hợp giữa các cấp, ngành: Các địa phương và các cơ quan tư pháp cần phối hợp chặt chẽ hơn trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, nhất là các vụ việc phức tạp, kéo dài. Việc trao đổi thông tin giữa Bộ và các Sở cần được cải thiện để tránh tình trạng thiếu thông tin, chồng chéo trong xử lý các vụ việc.

Cải thiện công tác giám sát và đôn đốc thực hiện kết luận thanh tra: Các cơ quan thanh tra cần tăng cường giám sát việc thực hiện các kết luận thanh tra, kiểm tra. Đặc biệt, cần có cơ chế rõ ràng để đôn đốc các cơ quan, đơn vị thực hiện các kiến nghị của thanh tra một cách nghiêm túc, kịp thời.

Tăng cường xử lý các vi phạm lặp lại: Các sai phạm về tài nguyên và môi trường cần được xử lý một cách triệt để ngay từ lần phát hiện đầu tiên, tránh tình trạng các vi phạm lặp lại kéo dài mà không có giải pháp xử lý hiệu quả.

D.Ngân