Xử lý chất thải rắn sinh hoạt: Mở hướng đầu tư PPP

Lò đốt xử lý chất thải rắn sinh hoạt ở thành phố Bắc Giang (tỉnh Bắc Giang). Ảnh: Nam Anh.

Mỗi ngày cả nước thải hơn 67.983 tấn rác

Cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường cũ) cho biết, từ năm 2019 đến nay, lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh tiếp tục gia tăng trên cả nước. Trong khi đó công tác thu gom, phân loại tại nguồn vẫn còn nhiều thách thức, chưa được triển khai phân loại đồng bộ. Cụ thể, tổng khối lượng chất thải rắn sinh hoạt toàn quốc phát sinh là 67.983 tấn/ngày, khối lượng chất thải rắn sinh hoạt được thu gom, vận chuyển, xử lý là 59.030,17 tấn/ngày. Dự báo đến năm 2050, tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh dự kiến đạt 95.721 tấn/ngày (khoảng 34,96 triệu tấn/năm).

Liên quan tới lượng gia tăng chất thải rắn sinh hoạt, nhiều chuyên gia trong lĩnh vực môi trường cho biết, quá trình khảo sát thực tế tại nhiều địa phương trên cả nước nhận thấy, hiện nay công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt vẫn còn nhiều thách thức như, việc triển khai phân loại rác tại nguồn chưa đồng bộ tại các địa phương; chưa cung cấp đủ dịch vụ thu gom tại nhiều khu vực nông thôn, miền núi; thiếu thiết bị thu gom vận chuyển đáp ứng yêu cầu; thiếu địa điểm tập kết, trung chuyển đáp ứng quy định dẫn đến tồn đọng chất thải rắn sinh hoạt kéo dài gây ô nhiễm môi trường, bức xúc cho người dân.

Bên cạnh đó, hiện trạng các cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt trên cả nước còn thiếu. Hiện trên cả nước mới có 1.548 cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Trong đó cơ sở chôn lấp là 1.178 cơ sở (chiếm tới 76,10%) và trong đó có nhiều cơ sở không hợp vệ sinh; cơ sở đốt chất thải rắn sinh hoạt là 340 cơ sở, chiếm 21,96%. Số còn lại là cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt thành mùn, phân hữu cơ là 30 cơ sở, chiếm tỷ lệ rất thấp là 1,94%.

Thúc đẩy đầu tư PPP

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trước thực trạng trên, hiện Việt Nam đang cần nguồn lực tài chính lớn đầu tư các cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt bằng công nghệ hiện đại hoặc chuyển đổi công công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt từ chôn lấp sang công nghệ sản xuất mùn, hữu cơ và xử lý chất thải rắn sinh hoạt kết hợp thu hồi năng lượng.

Hiện nay có 3 hình thức đầu tư cho xử lý chất thải rắn sinh hoạt gồm, Nhà nước tự đầu tư thực hiện theo quy định của Luật Đầu tư công; Xã hội hóa theo quy định của Luật Đầu tư; Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) theo quy định của Luật Đầu tư theo phương thức PPP…Theo quy định của Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư PPP năm 2020, các dự án PPP trong lĩnh vực xử lý chất thải rắn sinh hoạt phải có mức đầu tư tối thiểu là 200 tỉ đồng. Và kể từ khi ban hành Luật PPP vào năm 2020, tính đến tháng 12/2023, hầu hết các dự án PPP trong lĩnh vực xử lý chất thải rắn sinh hoạt đều ở giai đoạn chuẩn bị dự án, trong đó có một số dự án PPP đã bắt đầu triển khai lập, phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi hoặc đang xây dựng Dự án theo hình thức PPP.

Trong khi đó theo nhiều chuyên gia kinh tế, chi tiêu công cho quản lý chất thải rắn tại Việt Nam chiếm khoảng 0,23% GDP và ngân sách nhà nước đang trang trải 75 - 80% kinh phí chi thường xuyên cho hoạt động thu gom, vận chuyển, xử lý và 80% chi phí đầu tư xây dựng các cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Trong khi nguồn kinh phí cho lĩnh vực quản lý chất thải rắn sinh hoạt chủ yếu được bố trí từ nguồn ngân sách nhà nước vốn hạn hẹp thì việc thúc đẩy sự tham gia của khu vực tư nhân trong quản lý, xử lý chất thải rắn sinh hoạt có vai trò quan trọng, góp phần huy động nguồn lực tài chính, giảm bớt áp lực từ ngân sách nhà nước, đặc biệt là thông qua đầu tư các dự án xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo hình thức PPP.

Nhiều chuyên gia kinh tế đưa ra nhận định, phương thức PPP trong lĩnh vực xử lý chất thải rắn được coi là một hướng đi triển vọng, nhờ nguồn lực dồi dào và sự năng động của khối tư nhân cùng tham gia cải thiện mạnh mẽ chất lượng môi trường đô thị. Tăng cường hợp tác theo phương thức PPP để thêm kênh thu hút nguồn lực đầu tư các dự án trong lĩnh vực xử lý chất thải rắn sinh hoạt là cần thiết.

NAM ANH