Xóa sổ cơ chế 'xin - cho': Khơi thông nguồn lực cho đầu tư phát triển

Nhiều điểm nghẽn cần tháo gỡ

Trong những năm qua, Việt Nam đã luôn nỗ lực cải thiện môi trường kinh doanh, ban hành hàng loạt chính sách, tổ chức nhiều diễn đàn đối thoại và thiết lập các kênh hỗ trợ nhà đầu tư. Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư vẫn ngần ngại trước các rào cản, điểm nghẽn về thể chế, trong đó có nhiều vướng mắc ở Luật Đầu tư.

"Bên cạnh những kết quả tích cực, Luật Đầu tư đã bộc lộ một số hạn chế liên quan đến quy định về quyền tự do kinh doanh của nhà đầu tư, chính sách ưu đãi, hỗ trợ đầu tư, trình tự, thủ tục thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam, đầu tư từ Việt Nam ra nước ngoài…", Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng thẳng thắn.

Các doanh nghiệp vẫn gặp những vướng mắc về thủ tục hành chính rườm rà khi triển khai các hoạt động đầu tư, sản xuất

Theo ông Nguyễn Hồng Chung, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Liên chi Hội Tài chính Khu công nghiệp Việt Nam, quy trình cấp phép đầu tư tại các khu công nghiệp đã có nhiều cải tiến, song vẫn tồn tại những điểm nghẽn lớn. Sự chồng chéo giữa các thủ tục cùng thời gian xử lý kéo dài đang gây khó khăn đáng kể cho nhà đầu tư.

Thực tế, việc thẩm định chủ trương đầu tư theo Luật Đầu tư, thẩm định nhu cầu sử dụng đất theo Luật Đất đai, thẩm định thiết kế cơ sở theo Luật Xây dựng, hay thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) theo Luật Bảo vệ môi trường thường diễn ra tách biệt. Nhà đầu tư phải nộp nhiều bộ hồ sơ trùng lặp, thậm chí chờ đợi kết quả ở khâu này mới được triển khai khâu khác, khiến tiến độ dự án bị chậm đáng kể.

Từ thực tiễn của doanh nghiệp, ông Trần Văn Thế, Chủ tịch HĐQT Công ty đầu tư và phát triển InDel chia sẻ, hiện chính sách pháp luật Việt Nam chưa đồng bộ giữa các luật, giữa các văn bản dưới luật. Cùng với đó, tính ổn định của các văn bản pháp luật chưa cao, văn bản luật, nghị định vừa ban hành đã tiếp tục sửa đổi, thiếu ổn định… Đơn cử như việc để cấp một dự án đầu tư, doanh nghiệp phải trải qua nhiều thủ tục, kéo dài… trong nhiều trường hợp làm lỡ cơ hội đầu tư của doanh nghiệp. Từ 1/7/2025, chính quyền hai cấp đi vào hoạt động được phân cấp, phân quyền nhiều hơn, song nhiều thủ tục phải chờ hướng dẫn khiến nhiều doanh nghiệp gặp khó trong quá trình triển khai các hoạt động đầu tư, kinh doanh.

“Thủ tục hành chính còn rườm rà, ví dụ như việc xin ý kiến một dự án đầu tư, để có quyết định chủ trương đầu tư có thể kéo dài từ 2-6 năm. Chờ thủ tục có những văn bản phải xin ý kiến tới gần 100 văn bản để ra được một tổng hợp và quá trình đấy chúng tôi không biết bám vào đâu. Trong thời gian gần đây, việc phân cấp phân quyền cho chính quyền hai cấp - phường, xã được cấp rất nhiều có thẩm quyền mới, tuy nhiên, đến nay khi triển khai thì doanh nghiệp đều nhận được câu trả lời là chưa có hướng dẫn. Vì thế, đối với các thủ tục hành chính doanh nghiệp bị tắc rất nhiều”, ông Trần Văn Thế nêu thực tế.

Bước đột phá xóa sổ cơ chế 'xin - cho' trong thủ tục đầu tư

Nhằm thực hiện mục tiêu “năm 2025, cơ bản hoàn thành việc tháo gỡ những "điểm nghẽn" do quy định pháp luật” tại Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch, ổn định, an toàn, dễ thực thi, chi phí thấp, đạt chuẩn quốc tế, bảo đảm khả năng cạnh tranh khu vực, toàn cầu, Bộ Tài chính đã đề xuất nhiều chính sách sửa đổi căn bản cho Luật Đầu tư (thay thế), dự kiến trình Quốc hội thông qua ngay tại Kỳ họp thứ 10 tới đây.

Tại dự thảo Luật Đầu tư (thay thế), Bộ Tài chính đề xuất chính sách hoàn thiện, đơn giản hóa thủ tục đầu tư kinh doanh. Theo đó, với quy định về ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, cơ quan soạn thảo đưa ra 3 phương án sửa đổi và kiến nghị lựa chọn phương án 1. Luật chỉ quy định nguyên tắc xác định ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện vì lý do quốc phòng, an ninh, trật tự, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng; giao Chính phủ quy định danh mục chi tiết; các luật chuyên ngành không được quy định riêng. Phương án này sẽ rà soát và bãi bỏ các ngành nghề không cần thiết, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, quản lý bằng tiêu chuẩn kỹ thuật.

Bộ Tài chính đề xuất đơn giản hóa thủ tục đầu tư kinh doanh, tăng cường phân cấp thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư. (Ảnh minh họa: KT)

Theo ông Hoàng Mạnh Phương, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Tài chính), một trong những chính sách thay đổi lớn là thu hẹp phạm vi, đơn giản hóa thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, cấp giấy chứng nhận đầu tư.

“Theo đề xuất, thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư sẽ chỉ áp dụng đối với các dự án có tác động lớn đến môi trường, quốc phòng an ninh, hoặc sử dụng các nguồn tài nguyên như: đất, rừng, biển, khoáng sản, dự án hạ tầng quan trọng”, ông Hoàng Mạnh Phương cho biết.

Đặc biệt, thẩm quyền quyết định sẽ được phân cấp mạnh cho địa phương, thu hẹp những trường hợp phải trình Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, qua đó rút ngắn thời gian và giảm chi phí cho nhà đầu tư. Cụ thể, Quốc hội chỉ chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án có yêu cầu áp dụng cơ chế, chính sách đặc biệt cần được Quốc hội quyết định.

Đối với các dự án còn lại thuộc thẩm quyền của Quốc hội, thực hiện phân cấp thẩm quyền cho Thủ tướng Chính phủ. Đồng thời, tiếp tục phân quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Thủ tướng Chính phủ cho UBND cấp tỉnh đối với: dự án đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực trồng rừng; dự án đầu tư có kinh doanh đặt cược, casino; dự án điện gió ngoài khơi.

Đáng chú ý, Bộ Tài chính cũng đề xuất cho phép nhà đầu tư nước ngoài được thành lập tổ chức kinh tế tại Việt Nam mà không bắt buộc phải có dự án đầu tư từ trước, tương tự như nhà đầu tư trong nước. Đây là thay đổi mang tính mở cửa mạnh mẽ, loại bỏ rào cản gia nhập thị trường và đảm bảo nguyên tắc đối xử bình đẳng.

Một nội dung quan trọng khác là sửa đổi danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Bộ Tài chính đề xuất rà soát, cắt giảm những ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện không còn phù hợp hoặc không cần thiết phải quản lý bằng cơ chế tiền kiểm; bãi bỏ các ngành, nghề và/hoặc điều kiện đầu tư kinh doanh có thể quản lý bằng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật như: kinh doanh dịch vụ đóng mới, hoán cải, sửa chữa, phục hồi phương tiện thủy nội địa; kinh doanh dịch vụ đóng mới, hoán cải, sửa chữa tàu biển; kinh doanh dịch vụ kế toán...

Luật sẽ chỉ quy định nguyên tắc xác định ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là ngành, nghề mà việc thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh trong ngành, nghề đó phải đáp ứng điều kiện cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng. Giải pháp này nhằm đảm bảo quyền tự do kinh doanh của người dân và doanh nghiệp, đồng thời vẫn đảm bảo mục tiêu quản lý nhà nước về các lĩnh vực quan trọng.

Với những thay đổi căn bản này, việc xây dựng và ban hành Luật Đầu tư (thay thế) được kỳ vọng sẽ tạo ra bước ngoặt trong cải thiện môi trường đầu tư, xóa bỏ các nút thắt pháp lý, mở rộng cơ hội kinh doanh, đồng thời bảo đảm quản lý nhà nước hiệu quả, thực chất. Đây cũng là bước chuẩn bị quan trọng để Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, sẵn sàng đón nhận làn sóng đầu tư mới trong giai đoạn phát triển tiếp theo.

Diệp Diệp/VOV.VN