Xem xét giữ cơ chế đặc thù cho 6 địa phương sau sáp nhập

Sáng 19-5, Quốc hội (QH) nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra về việc chuyển tiếp áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù tại một số địa phương sau khi sắp xếp bộ máy, mở rộng địa giới hành chính.

Tạo động lực vượt trội

Thừa ủy quyền Thủ tướng trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết tính đến nay, cả nước có 10 địa phương đang được áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù theo các luật, nghị quyết riêng của QH, bao gồm TP HCM, Hà Nội, Hải Phòng, Thanh Hóa, Nghệ An, Huế, Đà Nẵng, Cần Thơ, Khánh Hòa và Buôn Ma Thuột (tỉnh Đắk Lắk). Thực hiện Nghị quyết 60/2025 Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, sẽ có 6 trong số 10 địa phương nêu trên chịu ảnh hưởng trực tiếp từ việc tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, gồm TP HCM, Cần Thơ, Hải Phòng, Đà Nẵng, Khánh Hòa và Đắk Lắk (liên quan TP Buôn Ma Thuột).

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng, việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh và kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện dẫn đến thay đổi về ranh giới địa lý, phạm vi quản lý, địa vị pháp lý, quy mô dân số, tình hình phát triển kinh tế - xã hội... của các địa phương. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có quy định chuyển tiếp về việc tiếp tục áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù đang được thực hiện tại các địa phương thuộc diện sắp xếp, nhằm bảo đảm tính liên tục, ổn định của quy định pháp luật trong quản lý, điều hành và phát triển kinh tế - xã hội tại các địa phương này.

Do đó, Chính phủ đề xuất QH cho phép 5 địa phương sau sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh là TP HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng, Khánh Hòa, Cần Thơ và các xã, phường mới tương ứng tại địa bàn TP Buôn Ma Thuột (tỉnh Đắk Lắk) được tiếp tục thực hiện các cơ chế, chính sách đặc thù hiện hành.

Tờ trình của Chính phủ nêu rõ các cơ chế, chính sách đặc thù đã được QH ban hành đều xuất phát từ yêu cầu thực tiễn nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn, phát huy tối đa tiềm năng, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh, tạo động lực tăng trưởng vượt trội cho địa phương hoặc thực hiện thí điểm các mô hình, cơ chế, chính sách mới. Nhiều dự án đầu tư, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương đã được xây dựng, phê duyệt và thực hiện theo các cơ chế, chính sách này. Vì vậy, việc xây dựng quy định chuyển tiếp - nhằm tiếp tục phát huy các kết quả tích cực, tránh ảnh hưởng tiêu cực tới các kế hoạch, dự án đang triển khai và môi trường đầu tư kinh doanh - là hết sức cần thiết và cấp bách.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày tờ trình của Chính phủ việc chuyển tiếp một số cơ chế, chính sách đặc thù tại một số địa phương sau khi sắp xếpẢnh: VGP

Theo Chính phủ, các cơ chế, chính sách đặc thù được xây dựng gắn liền với vị thế, vai trò và những đặc điểm riêng biệt của từng địa phương hoặc khu vực đô thị lõi. Theo đó, Hải Phòng là thành phố cảng, công nghiệp, dịch vụ logistics; Đà Nẵng là trung tâm du lịch, dịch vụ, công nghệ cao; Khánh Hòa phát triển kinh tế biển, du lịch biển; TP Buôn Ma Thuột là trung tâm vùng Tây Nguyên; TP HCM là đầu tàu kinh tế của cả nước và Cần Thơ là trung tâm động lực của vùng ĐBSCL.

Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết ủy ban tán thành với đề xuất của Chính phủ. Bởi nếu không có quy định chuyển tiếp sẽ tạo khoảng trống pháp lý, gây khó khăn trong xử lý các vấn đề về đầu tư, ngân sách, quy hoạch và quản lý hành chính tại địa phương mới.

Lập tòa án thuộc Trung tâm tài chính quốc tế?

Sáng cùng ngày, QH thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức TAND.

Đại biểu (ĐB) Nguyễn Thị Thủy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, cho hay Bộ Chính trị cũng đã thông qua chủ trương, định hướng và những nội dung lớn cho việc thành lập Trung tâm tài chính quốc tế tại TP HCM và Đà Nẵng. Trong đó, cho phép áp dụng các nguyên tắc của hệ thống pháp luật dựa trên các án lệ trong giải quyết tranh chấp tại Trung tâm tài chính quốc tế. "Điều này cho thấy quyết tâm, tinh thần dám nghĩ lớn, dám làm lớn và sẵn sàng hội nhập cùng thế giới. Dù vậy, dự thảo luật chưa kịp thời thể chế hóa nội dung trên" - ĐB Thủy nhận xét.

Theo bà Thủy, đối với các trung tâm tài chính quốc tế, việc hoàn thiện một hệ thống pháp luật tốt chính là lời cam kết vững chắc của quốc gia về việc mọi hoạt động đầu tư sẽ được bảo vệ, mọi tranh chấp sẽ được phán xử một cách công bằng. "Nếu thiếu một hệ thống pháp luật và một cơ chế giải quyết tranh chấp đáng tin cậy, chắc chắn sẽ không nhà đầu tư nào dám để lại một USD - dù cho chúng ta có cam kết miễn thuế 100% hay cơ sở hạ tầng có hiện đại đến mấy đi chăng nữa" - ĐB Thủy chỉ rõ.

Dẫn chứng Trung tâm tài chính quốc tế tại Dubai cho phép áp dụng hệ thống thông luật (dựa trên án lệ) để giải quyết tranh chấp và có tòa án riêng, ĐB Nguyễn Thị Thủy đề nghị bổ sung vào dự luật nội dung thành lập tòa chuyên biệt thuộc Trung tâm tài chính quốc tế, bên cạnh TAND Tối cao, TAND cấp tỉnh và TAND khu vực. Đồng thời, Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao có thêm nhiệm vụ hướng dẫn áp dụng các nguyên tắc của hệ thống thông luật làm cơ sở cho việc giải quyết các tranh chấp tại Trung tâm tài chính quốc tế.

Giải trình nội dung này, Chánh án TAND Tối cao Lê Minh Trí cho biết cấp có thẩm quyền đã chỉ đạo, giao Đảng ủy TAND Tối cao nghiên cứu, khẩn trương xây dựng đề án về việc thành lập tòa án chuyên biệt ở Trung tâm tài chính quốc tế. "Đây là đòi hỏi cấp thiết của thực tiễn, là vấn đề lớn và rất mới. TAND Tối cao sẽ tiếp thu theo hướng quy định nguyên tắc trong Luật Tổ chức TAND, giao Ủy ban Thường vụ QH quyết định thành lập để quy định phạm vi, thẩm quyền theo lãnh thổ của TAND chuyên biệt" - Chánh án TAND Tối cao Lê Minh Trí khẳng định.

VĂN DUẨN - MINH CHIẾN