Xây dựng vị trí việc làm của viên chức là vấn đề khó và phức tạp

Dự án Luật Viên chức (sửa đổi) đang được Chính phủ trình cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV.

Dự thảo Luật có nhiều điểm đổi mới đột phá trong đổi mới phương thức tuyển dụng, sử dụng quản lý viên chức theo vị trí việc làm, lấy vị trí việc làm, chức danh nghề nghiệp của viên chức làm trung tâm.

Dự luật quy định rõ việc tuyển dụng, quản lý, bố trí, sử dụng viên chức phải căn cứ vào yêu cầu của vị trí việc làm và năng lực, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ của viên chức; không thực hiện việc thi, xét thăng hạng chức danh nghề nghiệp viên chức. Đổi mới công tác tuyển dụng viên chức theo hướng quy định rõ hình thức thi tuyển cạnh tranh, xét tuyển công khai, bình đẳng và hình thức tiếp nhận đối với nguồn nhân lực chất lượng cao…

Đại biểu Quốc hội Đỗ Đức Hiển (đoàn TP.HCM). Ảnh: PHẠM THẮNG

Cú hích trong quản lý viên chức

Đại biểu Đỗ Đức Hiển (đoàn TP.HCM), đánh giá dự án Luật có rất nhiều điểm đổi mới mạnh mẽ. Nếu được Quốc hội thông qua thì cùng với Luật Cán bộ, công chức sẽ tạo ra cú hích quan trọng trong quản lý cán bộ, công chức, viên chức theo tinh thần đổi mới. Đồng thời, phát huy hiệu quả hoạt động của nền công vụ trong giai đoạn mới, hạn chế tình trạng công chức, viên chức suốt đời...

Tuy nhiên, liên quan đến viên chức, đại biểu Hiển cho biết có khá nhiều luật cũng sẽ được xem xét sửa đổi, bổ sung tại kỳ họp này như Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp… Do vậy, ông đề nghị các Ban soạn thảo các dự án Luật cần phối hợp chặt chẽ để rà soát, bảo đảm tính thống nhất các quy định, tránh những xung đột, mâu thuẫn.

Đại biểu đoàn TP.HCM dẫn chứng, Luật Nhà giáo quy định thẩm quyền tuyển dụng viên chức là nhà giáo trong các cơ sở giáo dục công lập (trừ lĩnh vực quốc phòng, an ninh) được thực hiện theo quy định của Bộ trưởng GD&ĐT. Tuy nhiên, dự Luật Viên chức quy định theo hướng cơ quan quản lý đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện tuyển dụng viên chức theo phân cấp, ủy quyền của bộ, ngành, UBND cấp tỉnh...

“Nếu không xử lý có thể phát sinh vướng mắc trong quá trình áp dụng, bởi hiện nay đã xuất hiện lúng túng trong xác định thẩm quyền này” – ông Đỗ Đức Hiển nêu và đề nghị dự thảo Luật Viên chức sửa đổi cần quy định các nguyên tắc chung về quản lý, tuyển dụng, sử dụng viên chức.

Để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, ông cho rằng cần có quy định về áp dụng pháp luật tại Luật Viên chức để làm rõ mối quan hệ giữa quy định của Luật này với các Luật khác có liên quan trong điều chỉnh với đội ngũ viên chức.

Liên quan đến đổi mới quản lý, tuyển dụng, sử dụng viên chức, ông Đỗ Đức Hiển đánh giá đây là một điểm mới rất quan trọng. “Trước đây, viên chức được quản lý theo chức danh nghề nghiệp, bây giờ luật quy định theo hướng sẽ quản lý theo vị trí việc làm” – ông nêu rõ và khẳng định như vậy sẽ không còn câu chuyện thi thăng hạng viên chức.

Dù vậy, theo ông Hiển, việc đổi mới này đặt ra một yêu cầu rất lớn, trước hết là xây dựng các vị trí việc làm của viên chức trong tất cả các lĩnh vực ở trung ương và địa phương. “Đây là vấn đề rất khó và phức tạp” – đại biểu nhận định.

Cạnh đó, dự thảo Luật yêu cầu chậm nhất đến ngày 1-7-2027, các Bộ, ngành, địa phương phải hoàn thành bố trí vị trí việc làm và xếp lương tương ứng với viên chức… Do đó, để bảo đảm chuyển đổi theo quy định của Luật được thuận lợi, khả thi, ông Hiển đề nghị cần có quy định chuyển tiếp phù hợp cho đến khi Luật này có hiệu lực và làm rõ việc chuyển đổi giữa các vị trí việc làm sẽ thực hiện theo cơ chế nào…

PGS. TS Lê Minh Thông, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội. Ảnh: HOÀNG HẢI

Vị trí việc làm phải đi kèm tiền lương, lộ trình thăng tiến

Trong tham luận gửi tới hội thảo góp ý dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) do Hiệp hội khoa học hành chính Việt Nam tổ chức mới đây, PGS. TS Lê Minh Thông, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, cho rằng cải cách chế độ viên chức theo vị trí việc làm còn mang tính nửa vời, không có nền tảng vững chắc.

Theo ông, đi kèm với vị trí việc làm là hệ thống tiền lương và lộ trình thăng tiến tương ứng. Bản chất của quản trị theo vị trí việc làm là phân tích, mô tả và đánh giá giá trị công việc của từng vị trí để xác định mức độ phức tạp, yêu cầu về năng lực và tầm ảnh hưởng của nó.

Và kết quả của đánh giá chính là cơ sở để xây dựng một hệ thống lương công bằng, theo nguyên tắc vị trí có giá trị cao hơn, yêu cầu năng lực khắt khe hơn thì phải được trả lương cao hơn.

Tuy nhiên, dự thảo Luật Viên chức sửa đổi lại không đề cập đến cơ chế lương mới. Do vậy, các đơn vị sẽ phải triển khai xác định vị trí việc làm theo luật mới nhưng lại phải áp lương theo hệ thống ngạch, bậc, thâm niên cũ.

“Một chuyên gia trẻ tài năng được tuyển dụng vào một vị trí việc làm yêu cầu rất cao nhưng có thể chỉ nhận mức lương khởi điểm thấp hơn một viên chức lâu năm làm công việc đơn giản hơn nhiều. Đây là một sự phi lý, triệt tiêu hoàn toàn ý nghĩa của cải cách” – ông Lê Minh Thông nói.

Để giải quyết tận gốc vấn đề, PGS. TS Lê Minh Thông cho rằng dự thảo Luật cần có một điều khoản khẳng định dứt khoát là "tiền lương của viên chức được trả chủ yếu dựa trên mức độ phức tạp của vị trí việc làm đảm nhận và hiệu quả hoàn thành công việc".

Đồng thời, tích hợp "thăng hạng" vào "bổ nhiệm vị trí việc làm" theo hướng bãi bỏ thi thăng hạng nặng về lý thuyết, hình thức. Cụ thể, khi một đơn vị có vị trí việc làm hạng cao (hạng I, II) trống, đơn vị sẽ tổ chức thi tuyển cạnh tranh công khai để bổ nhiệm người vào vị trí đó. Viên chức nào đáp ứng đủ điều kiện và trúng tuyển vào vị trí việc làm đó thì đương nhiên được bổ nhiệm vào hạng chức danh nghề nghiệp tương ứng và hưởng mức lương mới.

Song song đó, Chính phủ cũng cần xây dựng các bảng lương mới cho khu vực viên chức, trong đó mỗi vị trí việc làm được mã hóa và gắn với một dải lương (mức lương tối thiểu - tối đa) cụ thể.

NGUYỄN THẢO

ĐỨC MINH