Xây dựng nông thôn mới sau sáp nhập ở Thanh Hóa - Bài 1: Chính quyền giữ vai trò kiến tạo

Ông Đỗ Hữu Quyết - Bí thư Đảng ủy xã Đồng Tiến, tỉnh Thanh Hóa (người đi đầu) kiểm tra mô hình nông nghiệp trên địa bàn.

Thôn là hạt nhân, dân là chủ thể

Trong xây dựng nông thôn mới (NTM), xã Đồng Tiến (tỉnh Thanh Hóa) xác định thôn là cấp trực tiếp tổ chức thực hiện và là nơi thể hiện rõ vai trò của người dân. Ông Đinh Văn Đăng - Bí thư Chi bộ thôn Đại Đồng 1 cho biết: Toàn thôn có 332 hộ với 1.201 nhân khẩu. Năm 2023, thôn vận động 136 hộ hiến 867m² đất mở rộng đường, cùng đóng góp 2,467 tỷ đồng và hàng nghìn ngày công để bê tông hóa 3,6km đường làng, ngõ xóm.

Năm 2024, khi được chọn làm thôn điểm xây dựng NTM kiểu mẫu, khó khăn lớn nhất là chưa có nhà văn hóa đạt chuẩn. Thôn đã kêu gọi người dân đóng góp gần 1 tỷ đồng, vận động con em xa quê 285 triệu đồng, cùng với UBND xã hỗ trợ 300 triệu đồng để hoàn thành nhà văn hóa trên diện tích 1.050m² với tổng kinh phí 1,567 tỷ đồng. Công trình giúp thôn về đích NTM kiểu mẫu đầu năm 2025. “Kết quả xây dựng NTM kiểu mẫu tại Đại Đồng 1 cho thấy, khi người dân thực sự tin tưởng và thấy rõ lợi ích, họ sẵn sàng chung sức, đồng lòng để xóm làng ngày càng phát triển” - ông Đăng nhận định.

Trong phát triển kinh tế nông thôn, nhiều mô hình nông nghiệp ứng dụng khoa học - công nghệ tại Đồng Tiến không chỉ nâng cao thu nhập mà còn tạo việc làm tại chỗ. Ông Trần Khả Thục (64 tuổi, thôn Đồng Xá 1) cho biết: Ông đã làm việc tại vườn dưa vàng của ông Lê Đình Nhiên được 3 năm và rất hài lòng. “Ở tuổi ngoài 60, chúng tôi khó tìm công việc phù hợp. May mắn là địa phương có nhiều mô hình kinh tế hiệu quả, cần lao động nên tôi được nhận nhờ kinh nghiệm làm nông. Sau thời gian lao động trong nhà lưới, tôi thấy công việc nhẹ nhàng, thu nhập ổn định, phù hợp sức khỏe” - ông Thục chia sẻ.

Tại thôn Đồng Xá 2, anh Lê Đình Hùng chuyển đổi hơn 2.500 m2 đất lúa sang trồng dưa chuột, áp dụng hệ thống tưới nhỏ giọt. Sau khi trừ hết chi phí, vụ Đông năm nay, gia đình anh ước tính có lãi khoảng 50 triệu đồng. Tuy nhiên, theo anh Hùng, khó khăn lớn nhất hiện nay là tình trạng ngập úng ở vùng đồng chiêm trũng, khiến việc điều tiết nước gặp nhiều bất cập.

Ông Đỗ Hữu Quyết - Bí thư Đảng ủy xã Đồng Tiến nhận định: Các mô hình nông nghiệp công nghệ cao tại địa phương tiềm năng lớn, nhưng đòi hỏi hoàn thiện hạ tầng thủy lợi và cơ chế hỗ trợ để phát triển bền vững. Xây dựng NTM không chỉ hoàn thành tiêu chí, mà mục tiêu xuyên suốt là nâng cao chất lượng sống của người dân trên tất cả các lĩnh vực.

Rào cản về quỹ đất

Bên cạnh hạ tầng, phát triển kinh tế nông thôn là trụ cột xây dựng NTM bền vững. Tại Đồng Tiến, nhiều mô hình nông nghiệp công nghệ cao đã bước đầu mang lại hiệu quả rõ rệt. Ông Lê Đình Nhiên, thôn Phú Ấn, với 2.800m² nhà lưới trồng dưa vàng, áp dụng hệ thống tưới tự động, sản xuất 4 vụ/năm, đạt năng suất khoảng 2kg/m²/vụ. “Sau khi trừ chi phí, mỗi năm vườn dưa lưới cho lợi nhuận khoảng 120 triệu đồng” - ông Nhiên cho biết.

Theo ông Nhiên, chi phí đầu tư ban đầu cho mô hình rất lớn và hầu hết do gia đình tự bỏ vốn, nên cần sự hỗ trợ từ Nhà nước. Ông cũng chỉ ra rào cản về cơ chế: quy định chỉ cho phép chuyển đổi tối đa 20% diện tích đất nông nghiệp là quá thấp, khó hình thành vùng sản xuất tập trung. “Nếu không có cơ chế linh hoạt, nâng lên khoảng 40%, rất khó phát triển sản xuất hàng hóa” - ông Nhiên kiến nghị.

Thực tế tại Đồng Tiến cho thấy nhiều khó khăn trong xây dựng NTM không đến từ người dân mà từ cơ chế và điều kiện thực hiện. Chuyển đổi cây trồng, phát triển nông nghiệp công nghệ cao vẫn vướng rào cản về quỹ đất, hạ tầng thủy lợi và chính sách hỗ trợ. Nhiều tiêu chí NTM sau sáp nhập xã khó duy trì, nhất là các tiêu chí quản lý thường xuyên như môi trường, an ninh, thu nhập và tổ chức sản xuất. Một số thôn xa trung tâm gặp khó tiếp cận dịch vụ công và hoạt động cộng đồng, ảnh hưởng chất lượng tiêu chí. Xã không chỉ phải giữ 19/19 tiêu chí NTM mà còn nâng cao chất lượng sống, tránh phát triển lệch về hạ tầng mà thiếu sinh kế ổn định.

Bí thư Đảng ủy xã Đồng Tiến Đỗ Hữu Quyết đánh giá: Trên phương diện kinh tế, chương trình xây dựng NTM đã tạo động lực thúc đẩy tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo hướng hiệu quả, bền vững. Từ đó, từng bước hình thành các vùng sản xuất hàng hóa gắn với chuỗi giá trị, đồng thời mở rộng phát triển công nghiệp, dịch vụ nông thôn, tạo thêm việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân.

Cùng với phát triển kinh tế, hệ thống hạ tầng và tiện ích xã hội ở nông thôn được đầu tư đồng bộ. Nhiều đường làng, ngõ xóm được nhựa hóa, bê tông hóa; trường học, trạm y tế, nhà văn hóa được nâng cấp hiện đại; môi trường và cảnh quan được cải thiện, tạo không gian sống xanh, sạch, đẹp. An ninh trật tự được giữ vững, hệ thống điện, nước, thủy lợi từng bước đáp ứng nhu cầu sản xuất và sinh hoạt.

“Đặc biệt, xã đang phối hợp triển khai xây dựng “bản sao số xã Đồng Tiến” phục vụ quản lý đồng bộ dữ liệu về đất đai, hạ tầng, dân cư, nông nghiệp, thủy lợi… Qua đó, hỗ trợ công tác quy hoạch, quản lý đa lĩnh vực và nâng cao tính công khai, minh bạch trong điều hành”- ông Quyết nói.

Đình Minh