Xây dựng nền giáo dục thông minh và thích ứng

Học sinh Trường Tiểu học và THCS 915 Gia Sàng tham gia hoạt động trải nghiệm, ứng dụng STEM và sáng tạo Robotics trong học tập. Ảnh: T.L

Nền tảng cho giáo dục hiện đại

Trong kỷ nguyên số, công nghệ thông tin (CNTT) trở thành “người bạn đồng hành” của thầy cô giáo và học sinh trên hành trình đổi mới giáo dục. Tại Thái Nguyên, CNTT đang làm thay đổi sâu sắc tư duy, phương pháp và mô hình dạy học, từ lớp học truyền thống sang mô hình linh hoạt, mở và kết nối toàn cầu. Tư duy “giáo viên là người truyền đạt” được thay bằng “người hướng dẫn, đồng hành”; vai trò trung tâm của người học được phát huy tối đa.

Công nghệ giúp mỗi học sinh học theo tốc độ riêng, được đánh giá công bằng, khách quan qua dữ liệu học tập. Giáo viên không bị ràng buộc bởi giáo án cố định mà linh hoạt điều chỉnh phương pháp giảng dạy dựa trên phản hồi của học sinh.

Cô giáo Chu Thị Diễm, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Điềm Thụy, chia sẻ: Ứng dụng CNTT giúp nâng cao chất lượng dạy học, đồng thời mở ra cánh cửa bước vào nền giáo dục hiện đại, nơi mỗi học sinh được tiếp cận tri thức theo cách riêng, mỗi giáo viên được tiếp sức để sáng tạo không giới hạn.

Đến nay, 100% trường học trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đã triển khai sổ điểm và học bạ điện tử; gần 90% giáo viên thường xuyên ứng dụng CNTT trong giảng dạy.

Hàng nghìn bài giảng điện tử, video minh họa, kho học liệu số được chia sẻ trên hệ thống học liệu chung, giúp bài học sinh động, hấp dẫn hơn.

Ứng dụng “sổ liên lạc điện tử” giúp phụ huynh theo dõi quá trình học tập, rèn luyện của con, qua đó gắn kết chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

Học sinh Trường THPT Nguyễn Huệ ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để thực hành xây dựng, thiết kế website. Ảnh: T.L

Đặc biệt, đối với học sinh vùng sâu, vùng xa, công nghệ chính là “cầu nối” giúp thu hẹp khoảng cách học tập. Các lớp học trực tuyến và hệ thống học liệu mở tạo cơ hội tiếp cận tri thức bình đẳng, dù điều kiện còn hạn chế.

CNTT cũng góp phần đổi mới toàn diện công tác quản lý nhà trường. Từ hồ sơ, thời khóa biểu, tuyển sinh, điểm số… đều được số hóa, liên thông dữ liệu, giúp quy trình điều hành minh bạch, nhanh chóng, chính xác.

Song song với đó, hàng nghìn giáo viên được tập huấn kỹ năng thiết kế bài giảng số, tổ chức dạy học trực tuyến, sử dụng phần mềm hỗ trợ giảng dạy. Nhiều người đã trở thành “hạt nhân chuyển đổi số” tại cơ sở, chủ động hướng dẫn đồng nghiệp và học sinh ứng dụng công nghệ hiệu quả.

AI và STEM - học để hiểu, để sáng tạo

Công nghệ không chỉ dừng ở lớp học điện tử mà còn mở rộng sang các lĩnh vực sáng tạo như STEM và AI.

Nhiều trường tại Thái Nguyên đã xây dựng phòng học STEM, tổ chức "Ngày hội sáng tạo", cuộc thi “Khoa học kỹ thuật học sinh phổ thông”... giúp học sinh được “chạm tay” vào khoa học, từ thiết kế mô hình năng lượng xanh đến lập trình robot.

Các em học sinh trải nghiệm công nghệ in 3D trong Không gian Hoa Kỳ tại Trung tâm Số (Đại học Thái Nguyên). Ảnh: T.L

Sự kết hợp giữa CNTT, AI và dữ liệu lớn đang mở ra hướng tiếp cận mới cho giáo dục. Thay vì dạy và học theo khuôn mẫu, công nghệ cho phép đo lường năng lực từng học sinh, thiết kế chương trình học phù hợp, phát huy tối đa tiềm năng của mỗi em. Phụ huynh có thể theo dõi kết quả học tập, điểm danh, nhận xét của giáo viên qua ứng dụng di động; học sinh được tương tác trực tuyến với giáo viên, bạn bè; nhà trường điều hành hiệu quả hơn nhờ hệ thống quản lý tập trung.

Tuy nhiên, công nghệ chỉ thực sự phát huy giá trị khi có yếu tố con người. Đội ngũ giáo viên phải có tư duy đổi mới, sẵn sàng học hỏi và thích ứng. Xây dựng “văn hóa số” trong giáo dục, nơi công nghệ là công cụ hỗ trợ chứ không thay thế con người đang trở thành hướng đi bền vững.

Các phần mềm học tập tương tác như: Quizizz, Kahoot, ClassDojo… giúp học sinh “học mà chơi - chơi mà học”. Ở bậc THCS và THPT, học sinh được tham gia thí nghiệm ảo, làm dự án STEM, sáng tạo video thuyết trình. Dữ liệu học tập được phân tích để giáo viên điều chỉnh phương pháp, hướng tới giáo dục cá thể hóa.

Các em học sinh trên địa bàn tỉnh tham dự Cuộc thi trưng bày sản phẩm STEM và Robotics Challenge dành cho học sinh THCS năm học 2024-2025. Ảnh: T.L

Một điểm sáng là chương trình “Bình dân học AI”. Sau hơn một năm triển khai, hơn 25.800 cán bộ, giáo viên, nhân viên của tỉnh Thái Nguyên đã học trực tuyến trên nền tảng luyenAI.vn; trong đó, hơn 14.000 người đạt đẳng 4, trên 2.400 người đạt đẳng 5 - tỷ lệ cao nhất toàn tỉnh. AI hỗ trợ giáo viên soạn giáo án, tạo đề kiểm tra, phân tích dữ liệu học tập và gợi ý phương pháp giảng dạy tối ưu.

Mô hình “Chuyển đổi số gắn với chuyển đổi xanh” của Trường Tiểu học và THCS 915 Gia Sàng là ví dụ tiêu biểu. Học sinh vừa học qua nền tảng số, vừa thực hành tiết kiệm năng lượng, tái chế rác thải, trồng cây xanh. Cô giáo Hiệu trưởng Bùi Thị Thanh Hoàn cho biết: Chúng tôi muốn học sinh hiểu rằng công nghệ không tách rời cuộc sống, nó giúp con người học tốt hơn, sống văn minh và thân thiện hơn với thiên nhiên.

Hướng tới nền giáo dục số toàn diện

Từ những tiết học STEM sáng tạo đến hành trình “Bình dân học AI”, ngành Giáo dục Thái Nguyên đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu xây dựng nền giáo dục thông minh, nhân văn và thích ứng, nơi công nghệ là động lực, con người là trung tâm và tri thức là ánh sáng dẫn đường.

Theo định hướng đến năm 2030, ngành Giáo dục Thái Nguyên đặt mục tiêu có 100% cơ sở giáo dục hoàn thành chuyển đổi số; tất cả trường học được kết nối internet tốc độ cao, có hạ tầng thiết bị đồng bộ; ít nhất 70% giáo viên có thể tự thiết kế học liệu số; 100% học sinh được trang bị kỹ năng số, sử dụng công nghệ an toàn và sáng tạo.

Học sinh Trường THPT Lương Ngọc Quyến trong giờ học môn Tin học.

Tại Trường THPT Lương Ngọc Quyến, lớp học được “số hóa” toàn diện từ điểm danh, kiểm tra đến chấm bài. Cô Trần Thị Quỳnh Trang thông tin: Công nghệ giúp bài học sinh động hơn. Học sinh vừa được nghe giảng, vừa có thể khám phá, tương tác và tự tạo ra sản phẩm học tập của mình.

Sở Giáo dục và Đào tạo Thái Nguyên đang chỉ đạo triển khai mô hình “trường học số”, hỗ trợ thiết bị, phần mềm và tài khoản học tập cho học sinh. Các giải pháp xã hội hóa giáo dục số được khuyến khích nhằm huy động nguồn lực từ phụ huynh, cộng đồng và doanh nghiệp, xây dựng môi trường học tập bình đẳng, hiện đại.

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, quá trình chuyển đổi số vẫn đối mặt với khó khăn nhất định. Đó là hạ tầng chưa đồng đều, kỹ năng số của một bộ phận giáo viên còn hạn chế, học sinh vùng khó khăn thiếu thiết bị học tập, nguồn học liệu số chưa thật phong phú.

Để khắc phục, ngành Giáo dục đang mở rộng hạ tầng mạng đến vùng sâu, vùng xa; hỗ trợ máy tính, thiết bị thông minh cho học sinh nghèo; tăng cường đào tạo kỹ năng số cho giáo viên; đầu tư phòng học thông minh, kho học liệu mở và nền tảng chia sẻ tài nguyên dùng chung.

Không dừng lại ở việc ứng dụng công nghệ, Thái Nguyên còn hướng tới xây dựng hệ sinh thái giáo dục thông minh toàn tỉnh, trong đó dữ liệu giáo dục được kết nối với các ngành kinh tế - xã hội khác, phục vụ hoạch định chính sách và dự báo nguồn nhân lực. Các mô hình học tập suốt đời, học tập mở sẽ được mở rộng ra cộng đồng, góp phần hình thành “xã hội học tập số”, nơi mọi người đều có cơ hội học, dạy và phát triển bản thân bằng công nghệ.

Giáo dục số không chỉ là việc ứng dụng công nghệ, mà là hành trình đổi mới tư duy và sáng tạo tri thức. Ngành Giáo dục Thái Nguyên đang vững bước trên con đường kiến tạo hệ sinh thái học tập thông minh, nhân văn và thích ứng nơi công nghệ trở thành nền tảng, tri thức là động lực và con người là trung tâm của mọi sự phát triển.

Thảo Nguyên