Xây dựng dòng họ hiếu học làm nòng cốt để khuyến học, khuyến tài ở Bát Xát (Lào Cai)

Chủ tịch Hội Khuyến học xã Quang Kim, huyện Bát Xát cùng các thành viên đến từng nhà dân vận động đưa trẻ em ra lớp, duy trì sĩ số chuyên cần; góp phần khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập ở địa phương. Ảnh: Quốc Hồng

Xã Quang Kim, huyện Bát Xát nằm sát đường tỉnh lộ 156, được công nhận Nông thôn mới nâng cao từ năm 2013. Nơi đây chủ yếu đồng bào dân tộc Giáy sinh sống, canh tác nông nghiệp và chăn nuôi là chính. Việc khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập ở Quang Kim thời gian gần đây đạt được nhiều kết quả đáng mừng.

Xây dựng dòng họ hiếu học làm nòng cốt để khuyến học, khuyến tài

Chúng tôi đến nhà ông Vàng Văn Phủ, Trưởng dòng họ Vàng của dân tộc Giáy, ở thôn Làng Kim, xã Quang Kim (Bát Xát, Lào Cai). Ngôi nhà 2 tầng rộng rãi, tọa lạc giữa làng Kim, dựa lưng vào núi cao, nhìn ra đồng ruộng xanh mướt xen những ruộng trũng được cải tạo thành ao nuôi thủy sản, phong cảnh làng quê miền núi thoáng đãng, yên bình.

Ông Vàng Văn Phủ dẫn chúng tôi đi tìm hiểu việc học hành của con cháu dòng họ Vàng, đến nhà ai cũng thấy có góc học tập ngăn nắp, con em lễ phép, tự giác học tập.

Dòng họ Vàng lớn nhất ở Làng Kim này, có 45 hộ gia đình. Nhận thấy lợi ích của việc học tập và học suốt đời, là cán bộ xã lại đảm nhiệm vai trò trưởng họ, sau khi nghỉ hưu, ông Vàng Văn Phủ đứng ra triệu tập họp họ, bàn việc thành lập dòng họ hiếu học, có tiêu chí cụ thể.

Toàn bộ các gia đình thống nhất giao ông Vàng Văn Phủ giữ Quỹ khuyến học dòng họ và tổ chức tổng kết, khen thưởng hàng năm. Theo đó, mỗi hộ gia đình đóng góp 200 nghìn đồng/năm vào Quỹ khuyến học của dòng họ Vàng. Số tiền này dùng để khen thưởng con, cháu trong đạt kết quả cao hoặc có thành tích xuất sắc trong học tập, như: đỗ đại học, đạt giải thi cử các cấp, làm thạc sĩ, tiến sĩ…

Ông Vàng Văn Phủ cho biết, khi có các cháu đạt thành tích cao, trực tiếp trưởng dòng họ và đại diện các chi họ lập đoàn đến tận nhà trao thưởng kịp thời để động viên và nêu cao niềm tự hào với các cháu và gia đình, tạo động lực thi đua học giỏi, học suốt đời trong dòng họ Vàng.

Đến nay, dòng họ Vàng người Giáy ở Quang Kim có 6 đại học và 10 cao đẳng, trung cấp nghề, góp phần phát triển kinh tế gia đình bền vững.

Trao đổi với chúng tôi, ông Vũ Văn Sơn - Chủ tịch Hội Khuyến học xã Quang Kim (Bát Xát, Lào Cai) cho biết, địa phương hiện có 16 Chi hội khuyến học cơ sở, với 5.641 hội viên. Do đặc thù là vùng đồng bào dân tộc Giáy chiếm đa số nên Hội tập trung mạnh vào tuyên truyền vận động để nâng cao nhận thức về khuyến học khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, bằng việc lồng ghép với các buổi họp thôn, sinh hoạt văn hóa - văn nghệ, ngày hội đại đoàn kết hằng năm. Hội tập trung xây dựng các dòng họ hiếu học làm hạt nhân lan tỏa khuyến học, khuyến tài, xây dựng cộng đồng học tập, xã hội học tập ở địa phương.

Trong năm 2023, Hội Khuyến học xã Quang Kim phối hợp với các đoàn thể của xã mở 2 lớp xóa mù chữ, 4 lớp học dạy nghề trồng rau và 2 lớp nuôi gà an toàn, góp phần nâng cao dân trí và áp dụng kỹ thuật vào sản xuất, đạt năng suất cao và bảo đảm an toàn thực phẩm.
Hiện tại, các dòng họ Vàng, họ Liềng đã và đang lan tỏa phong trào ham học, học không bao giờ cùng, thi đua sáng tạo ở địa phương, được cấp ủy và chính quyền sở tại ghi nhận, đánh giá cao.

Đưa trẻ em dân tộc Mông ra lớp, ở vùng cao Ngải Thầu, xã A Lù, huyện Bát Xát. Ảnh: Quốc Hồng

Không chỉ tại xã Quang Kim, tại 20 xã, thị trấn khác của huyện Bát Xát đều xây dựng gia đình học tập, dòng họ hiếu học của các dân tộc thiểu số bản địa.

Ở thị trấn Bát Xát có dòng họ Vũ hoạt động khuyến học từ năm 2013 đến nay. Hàng năm, các gia đình trong dòng họ đóng góp 300 nghìn đồng vào Quỹ khuyến học dòng họ để trao thưởng cho con, cháu học giỏi, thi cử đỗ đạt vào dịp đầu xuân năm mới.

Nhờ khơi dậy tinh thần ham học, thi đua trong dòng họ và xã hội, đến nay dòng họ Vũ ở đây có 5 thạc sĩ, 123 đại học, 68 cao đẳng và công nhân kỹ thuật. Từ đó, nhiều người tham gia công tác trong các cơ quan Nhà nước, khởi nghiệp thành công, góp phần phát triển kinh tế gia đình vững mạnh, 75% số hộ khá và giàu.

Theo ông Sa Anh - Chủ tịch Hội Khuyến học huyện Bát Xát, đến nay tại 20 xã, thị trấn với 170 thôn, tổ dân phố của huyện có 270 chi hội Khuyến học, với hơn 15.000 hội viên.

Các địa phương, cơ quan, đơn vị trong huyện Bát Xát đã xây dựng được hơn 18.000 gia đình học tập và 75 dòng họ học tập. Tiêu biểu như: dòng họ Vàng ở Quang Kim, dòng họ Vũ ở thị trấn Bát Xát, dòng họ Ngô ở Trịnh Tường, dòng họ Phan ở Mường Hum….

Cùng với đó, rất nhiều gia đình học tập tiêu biểu là người dân tộc thiểu số, như gia đình: ông Vàng Văn Phủ, ông Liềng A Sơn người Giáy ở xã Quang Kim; bà Lý Tả Mẩy người Dao ở xã Tòng Sành; ông Ma Seo Lẳng người Mông ở xã A Mú Sung…

Đó là những "hạt nhân" duy trì và lan tỏa phong trào hiếu học, học tập suốt đời trong mỗi gia đình và cộng đồng ở địa phương.

Giờ học tiếng Việt của học sinh Trường tiểu học Bản Vược, huyện Bát Xát. Ảnh: Quốc Hồng

Bát Xát liên kết, phối hợp với tất cả lực lượng trong xã hội để khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập

Do điều kiện kinh tế và nguồn lực có hạn nên Hội Khuyến học Bát Xát chú trọng xã hội hóa công tác khuyến học, khuyến tài để xây dựng cộng đồng học tập và xã hội học tập ở địa phương.

Năm học 2022- 2023, Hội Khuyến học Bát Xát kết nối với nhóm Giỏ Thị thông qua dự án "Nuôi cây dài ngày" hỗ trợ trực tiếp cho 49 học sinh, và hỗ trợ 2 em học nghề. Đặc biệt, dự án "Thúc cây đậu quả" đã hỗ trợ cho 48 học sinh mồ côi, học sinh nghèo có hoàn cảnh khó khăn.

Năm học 2024-2025, nhóm Giỏ Thị tiếp tục hỗ trợ cho 161 học sinh ở các xã vùng cao, vùng sâu, biên giới. Các khoản hỗ trợ bao gồm: 1 triệu đồng/học sinh để nâng bước chân em đến trường, 10 nghìn đồng/học sinh cho bữa ăn trưa bán trú tại lớp.

Nhờ vậy đã góp phần duy trì sĩ số chuyên cần trong các trường học vùng cao còn nhiều khó khăn.

Các Đồn biên phòng trên tuyến biên giới Bát Xát nhận đỡ đầu học sinh mồ côi, học sinh có hoàn cảnh khó khăn để được đến trường học tập. Ảnh: Quốc Hồng

Đặc biệt, trong hoạt động khuyến học, khuyến tài ở Bát Xát, các Đồn biên phòng trên tuyến biên giới Bát Xát thực hiện chương trình "Nâng bước chân em đến trường" rất hiệu quả.

Từ năm 2016 đến nay, các Đồn biên phòng đã nhận nuôi dưỡng 33 lượt học sinh thông qua mô hình "Con nuôi Đồn biên phòng", các cháu được ăn ở, học tập tại Đồn, có cán bộ phụ trách chăm sóc hằng ngày, với mức 3 triệu đồng/tháng. Riêng Đồn biên phòng Trịnh Tường làm điểm, hiện đang nhận nuôi 3 cháu học sinh có hoàn cảnh khó khăn tại Đồn và hỗ trợ 10 cháu tại gia đình.

Bên cạnh đó, Hội Khuyến học Bát Xát tích cực vận động nhân dân, kêu gọi và kết nối các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp trong và ngoài huyện ủng hộ tiền, vật chất để trao học bổng, tặng quà cho học sinh.

Tổng cộng các nguồn ủng hộ Quỹ khuyến học hàng chục tỷ đồng, trao học bổng cho hơn 1.700 học sinh, xây dựng các điểm trường Séo Phìn Than, Tả Suối Câu, Séo Phìn Chư và bếp nấu ăn cho các trường học ở Nậm Pung, Sàng Ma Sáo, Pa Cheo, Cốc Mì…

Lãnh đạo huyện Bát Xát trao tặng áo ấm mùa đông và vật dụng sinh hoạt cho học sinh vùng cao. Ảnh: Quốc Hồng

Với những kết quả đạt được, Hội Khuyến học huyện Bát Xát đang tiếp tục thực hiện đồng thời các nhiệm vụ: khuyến khích tất cả mọi người dân đi học và cùng đảm bảo cơ hội cho người dân học tập; hỗ trợ giáo dục trong và ngoài nhà trường; liên kết, phối hợp với tất cả lực lượng trong xã hội để khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.

Cô giáo và học sinh con em đồng bào dân tộc Mông ở Điểm trường mầm non Lũng Pô- Nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt. Ảnh: Quốc Hồng

Quốc Hồng