Xâm nhập mặn hoành hành, HTX nông nghiệp tìm cách vượt khó

Theo các chuyên gia, tình trạng xâm nhập mặn chủ yếu do sự thay đổi dòng chảy của các con sông, sự cạn kiệt nguồn nước ngọt và ảnh hưởng của thủy triều. Hải Phòng là một trong những địa phương chịu nhiều ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, trong đó xâm nhập mặn ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất nông nghiệp.

Theo người dân tại huyện Kiến Thụy, tình trạng xâm ngập mặn năm nay gây thiệt hại lớn đối với nông nghiệp.

Lúa ruộng rươi thất thu

Nhiều năm trở lại đây, tình trạng hạn hán và xâm nhập mặn tại Hải Phòng diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng về cả mức độ và cường độ. Có những thời điểm, độ mặn tăng cao từ 2,8-6,3 ‰ (độ mặn cho phép lấy nước vào hệ thống tưới tiêu là dưới 1‰). Kèm theo đó là mùa mưa đến muộn khiến cho nhiều diện tích sản xuất lúa bị ảnh hưởng do thiếu nước canh tác.

Hải Phòng có diện tích đất ngoài đê thích hợp với sản xuất lúa – rươi khoảng 2.000 ha, tập trung chủ yếu tại 4 huyện Tiên Lãng, Vĩnh Bảo, An Lão, Kiến Thụy. Tiềm năng để trồng lúa trên ruộng rươi ở Hải Phòng rất lớn.

Từ năm 2018, HTX Kinh doanh dịch vụ Nông nghiệp Thụy Hương (xã Thụy Hương, huyện Kiến Thụy) đã bắt đầu liên kết với nhiều hộ nông dân trong huyện và các huyện lân cận trồng lúa hữu cơ. Những diện tích bỏ hoang không canh tác được HTX thuê, mượn lại của các hộ dân để canh tác 1 vụ trồng lúa và 1 vụ thu hoạch rươi, có lúc diện tích liên kết canh tác của HTX lên tới hơn 54ha. HTX Thụy Hương là một trong những đơn vị đầu tiên và duy nhất của Hải Phòng xây dựng thành công thương hiệu gạo ruộng rươi, sản phẩm đã được công nhận là sản phẩm OCOP.

Những ruộng lúa cấy đi cấy lại mà vẫn bị chết.

Chị Nguyễn Thị Hà - Giám đốc HTX Kinh doanh dịch vụ nông nghiệp Thụy Hương cho biết: Hàng năm, vào thời điểm tháng 3, những đầm rươi ngoài đê thuộc địa phận xã Ngũ Phúc, huyện Kiến Thụy, thường được phủ bởi màu xanh mướt của các loại lúa đặc sản như: ST24, ST25, Tiến Vua… Tuy nhiên, năm nay, tình hình rất bi đát. Chỉ còn 1,5 tháng nữa là vào vụ thu hoạch lúa nhưng hầu hết khu vực trồng lúa rươi của HTX là những mảnh ruộng trơ trọi, nứt nẻ, tôm cá chết. Hơn 10 ha lúa cấy trước Tết giờ đáng lẽ phải lên xanh tốt, đẻ nhánh khỏe thì nay chết hết không còn cây nào. HTX đã phải cấy lại 3 lần nhưng lúa đều không sống nổi.

Rươi là loài hết sức nhạy cảm với môi trường, thường sống ở các vùng cửa sông, bãi nước lợ ven biển, những nơi có vùng đất và nước sạch không bị ô nhiễm bởi phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật. Để giảm tác động của ánh sáng mặt trời đến loài rươi, đồng thời tận dụng quỹ đất, HTX vận động nông dân trồng lúa trên ruộng rươi. Tuy nhiên, những năm gần đây, do xâm nhập mặn ảnh hưởng nên sản lượng rươi thu hoạch (từ tháng 9 đến tháng 11 âm lịch hàng năm) cũng ít đi.

"Với tình hình như năm nay thì mấy chục ha lúa HTX đang canh tác ở bãi ven đê đều đứng trước tình trạng mất trắng, và vụ rươi tháng 9, tháng 10 cũng đứng trước nguy cơ mất mùa cao", chị Hà chia sẻ.

Nhiều diện tích lúa bị "xóa xổ"

Không chỉ có HTX Thụy Hương bị ảnh hưởng mà rất nhiều hộ dân tại xã Ngũ Phúc cũng đứng trước tình cảnh mất mùa. Bà Nguyễn Thị Hùng, một người dân tại thôn Đông cho biết, gia đình có 4 sào ruộng, mặc dù không phải là diện tích ruộng ngay sát đê nhưng hiện nay lúa cũng chết hàng loạt. “Chưa năm nào thấy lúa chết nhiều như năm nay, mọi năm cũng chỉ ảnh hưởng qua loa, rồi chịu khó chăm bón, rắc đạm vào là ổn, nhưng năm nay thì không. Ruộng khô hết nước, bơm nước vào (do nước đã bị nhiễm mặn) thì lúa lại càng đỏ vàng ra rồi chết. Chăm bón mãi cũng không được”, bà kể.

Anh Hậu trên một thửa ruộng bị mặn xâm nhập và thiếu nước đến khô nẻ của gia đình.

Gia đình anh Nguyễn Văn Hậu và anh Nguyễn Văn Đức tại thôn Đông, xã Ngũ Phúc những ngày này “đứng ngồi không yên” khi những thửa ruộng rộng hàng mẫu được chăm bón rất cẩn thận nhưng lúa cứ chết dần. Như nhà anh Đức với hơn 20 mẫu ruộng đã tiến hành cấy lại đến lần thứ 2, nhưng có khoảng 10 mẫu đã "xóa sổ", diện tích còn lại đang phát triển chậm, cây nhỏ còi và chưa đẻ nhánh.

10 mẫu lúa đã cấy lại lần 2 mà vẫn bị xâm nhập mặn "xóa sổ" của gia đình anh Đức.

Hệ thống thủy lợi sông Đa Độ có chiều dài gần 50km chạy qua địa bàn 5 quận, huyện là Đồ Sơn, Kiến An, Dương Kinh, An Lão, Kiến Thụy. Bên cạnh việc đảm bảo nguồn cung cấp nước cho sản xuất nông nghiệp, đây còn là nguồn cung cấp nước thô cho sản xuất nước sạch của người dân các quận, huyện.

Để đảm bảo sản xuất nông nghiệp và nước sinh hoạt cho nhân dân, hạn chế xâm nhập mặn vào hệ thống thủy lợi, thời gian qua, đơn vị quản lý hệ thống thủy lợi Đa Độ đã có nhiều biện pháp tăng cường công tác điều tiết nước từ các tiểu vùng; khi điều kiện cho phép tiến hành lấy nước để thau chua, rửa mặn, thau đảo nguồn nước. Đồng thời, thực hiện các biện pháp công trình (nạo vét, đắp bờ tăng khả năng trữ nước, kè kênh…).

Nhiều diện tích lúa đã lên xanh tốt trong làng tại thôn Đông, xã Ngũ Phúc cũng có dấu hiệu chết dần trong khoảng nửa tháng nay.

Năm nay, tình trạng xậm nhập mặn diễn ra phức tạp và gây thiệt hại nhiều hơn các năm trước đòi hỏi đơn vị quản lý hệ thống thủy lợi Đa Độ, ngành nông nghiệp, chính quyền các cấp tăng cường triển khai các giải pháp điều tiết nước sản xuất nông nghiệp phù hợp, xem xét đầu tư nâng cấp các công trình thủy lợi, xây dựng hồ chứa…, hướng dẫn nông dân, các HTX nông nghiệp chăm sóc tốt diện tích lúa còn lại. Về lâu dài cần có hướng chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi chịu được mặn…

Thanh Vân