Xác định điểm cân bằng phù hợp giữa quản lý và thúc đẩy AI ở Việt Nam

Hội thảo góp ý hoàn thiện dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo.

Ngày 17/10, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ và Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức Hội thảo góp ý hoàn thiện dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo.

VAI TRÒ THEN CHỐT TRONG CHUYỂN ĐỔI SỐ, PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRI THỨC, NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải cho biết ở Việt Nam, AI được xác định là một trong những công nghệ ưu tiên quốc gia, đóng vai trò then chốt trong chuyển đổi số, phát triển kinh tế tri thức và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Việc kịp thời xây dựng dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo trình Quốc hội xem xét, ban hành có ý nghĩa hết sức quan trọng.

“Đây là đạo luật đầu tiên của Việt Nam trong lĩnh vực này, góp phần tạo nền tảng pháp lý thúc đẩy nghiên cứu phát triển, ứng dụng và quản trị AI một cách an toàn, có trách nhiệm và nhân văn. Điều quan trọng đối với dự án Luật này là xác định được điểm cân bằng phù hợp giữa quản lý và thúc đẩy”, ông Khải nêu rõ.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải phát biểu tại hội thảo.

Đóng góp ý kiến tại Hội thảo, TSKH. Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam nhấn mạnh: việc Quốc hội và Chính phủ chủ động xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo là một bước đi rất quan trọng và thiết thực để tạo hành lang pháp lý hoàn thiện, quản lý, sử dụng trí tuệ nhân tạo một cách hiệu quả.

Theo TSKH. Phan Xuân Dũng, Luật Trí tuệ nhân tạo được xây dựng lần này vừa mang tính chiến lược, có cơ chế linh hoạt để trí tuệ nhân tạo thực sự trở thành động lực giúp Việt Nam phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới.

Tại Hội thảo, nhiều ý kiến đánh giá, đây là dự án Luật khó nhưng đã được cơ quan soạn thảo chuẩn bị kỹ lưỡng. Cơ quan soạn thảo cần tham khảo thêm một số quốc gia; đồng thời rà soát kỹ để quy định đảm bảo tính thống nhất với các Luật khác như: Luật An ninh mạng, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân…

TSKH. Phan Xuân Dũng Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.

Về chiến lược quốc gia về AI, dự thảo nhấn mạnh mô hình ngôn ngữ lớn và trí tuệ nhân tạo tạo sinh của Việt Nam, được huấn luyện chuyên sâu với dữ liệu tiếng Việt. GS. TSKH Hồ Tú Bảo, Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán cho rằng quy định này trong dự thảo vẫn chưa đầy đủ.

GS Hồ Tú Bảo phân tích: AI có 2 nhánh chính là AI phân tích và AI tạo sinh. Trong đó, AI phân tích (AI dự đoán) tập trung vào việc hiểu dữ liệu hiện có và quá khứ để rút ra thông tin, tìm kiếm mẫu, giải thích nguyên nhân và dự đoán tương lai, có bản chất phân tích, giải thích và dự báo.

AI tạo sinh tập trung vào việc tạo ra nội dung mới, ý tưởng, thiết kế hoặc giải pháp mà không có sẵn trong dữ liệu huấn luyện, chủ yếu sáng tạo, thiết kế và tổng hợp. Vì vậy, chiến lược quốc gia về AI cần phát triển và sử dụng hài hòa AI phân tích và AI tạo sinh.

QUY ĐỊNH NỘI DUNG ĐẠO ĐỨC VÀ TRÁCH NHIỆM TRONG SỬ DỤNG AI LÀ CẦN THIẾT

Liên quan đến giải thích từ ngữ, GS.Hồ Tú Bảo đề nghị cơ quan soạn thảo rà soát lại một số định nghĩa về Trí tuệ nhân tạo, công nghệ AI, hệ thống AI, cũng như thuật ngữ AI phân tích và AI tạo sinh.

Ngoài ra, ông cũng đề xuất bổ sung thêm thuật ngữ: Đạo đức AI là tập hợp các nguyên tắc và chuẩn mực đòi hỏi mọi thành viên trong xã hội phải tuân thủ khi nghiên cứu, phát triển, triển khai và sử dụng trí tuệ nhân tạo nhằm đảm bảo công bằng, minh bạch, an toàn, và trách nhiệm xã hội.

Việc quy định nội dung Đạo đức và trách nhiệm trong sử dụng AI là cần thiết

Cùng quan điểm này, TS. Phùng Văn Ổn, Hội Tin học Việt Nam cũng cho rằng trước nhiều thông tin không được kiểm chứng được dựng nên bởi AI hiện nay, gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống xã hội, việc quy định nội dung Đạo đức và trách nhiệm trong sử dụng AI là cần thiết. Ông kiến nghị, đạo đức AI cần bổ sung nguyên tắc tôn trọng quyền con người, quyền riêng tư.

Ngoài ra, ông cũng băn khoăn về việc thành lập Ủy ban Quốc gia về AI, Cổng một cửa AI, bởi điều này dễ dẫn tới việc "phình" cơ cấu tổ chức; trong khi hiện nay chúng ta đã có Ủy ban về chuyển đổi số.

GS. TSKH Hồ Tú Bảo - Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán cho ý kiến về Chiến lược quốc gia về AI.

Có cách nhìn, quan điểm khác về vấn đề thành lập Ủy ban Quốc gia về AI, ông Trần Đức Lai, Chủ tịch Hội Vô tuyến- Điện tử Việt Nam khẳng định: quy định tại Điều 7 thiết lập Ủy ban do Thủ tướng làm Chủ tịch là mô hình tốt. Bên cạnh đó, đề xuất thành lập Hội đồng đạo đức AI độc lập trong Ủy ban với chuyên gia đa lĩnh vực, trong đó cần nêu rõ tỷ lệ tham gia của chuyên gia (mô hình của Singapore, tỷ lệ chuyên gia có thể từ 30-50%). Đồng thời, quy định rõ cơ chế phối hợp liên ngành giữa các Bộ khi xử lý vấn đề liên ngành.

Về khung đạo đức AI quốc gia, ông Lai đánh giá, điều 40, 41 của dự thảo Luật có nguyên tắc tổng quát nhưng thiếu chi tiết thực thi, bởi Khung đạo đức AI cần đặt ra giới hạn cho công nghệ, bảo vệ con người, đảm bảo công bằng và minh bạch, khuyến khích đổi mới sáng tạo. Do đó, đề xuất bổ sung vào nguyên tắc tôn trọng quyền riêng tư và cần nêu một số nguyên tắc cụ thể ở các văn bản dưới Luật.

Ngoài ra, Chủ tịch Hội Vô tuyến- Điện tử Việt Nam cũng tham gia ý kiến vào một số vấn đề như: chính sách của Nhà nước về Trí tuệ nhân tạo (các chính sách tương đối đầy đủ nhưng thiếu ưu đãi cụ thể); các hành vi bị cấm; phân loại và quản lý theo mức độ rủi ro; tiêu chí đối với hệ thống AI bị cấm hoàn toàn…

Cho ý kiến dự thảo, ông Nguyễn Thế Trung, Chủ tịch HĐQT công ty DTT, Thành viên hội đồng tư vấn quốc gia về Nghị quyết 57 đề xuất xem xét điều chỉnh lại định nghĩa "Hệ thống trí tuệ nhân tạo" để gần hơn với phiên bản của Đạo luật AI của EU, thành định nghĩa nền tảng duy nhất, rõ ràng và vững chắc cho toàn bộ dự thảo Luật.

Về phân loại Hệ thống AI, ông Trung cho rằng nên phân loại 6 cấp độ trong hệ thống AI, gồm: mô hình AI, mô hình nền tảng, ứng dụng AI, tác tử AI, hệ thống đa tác tử, trí tuệ nhân tạo tổng quát siêu trí tuệ.

Ngoài ra, ông cũng kiến nghị luật hóa năng lực và cơ chế hoạt động đặc thù cho cơ quan chuyên trách. Cụ thể, bổ sung vào Điều 52, Khoản 1: Thành lập một đơn vị chuyên trách về quản lý trí tuệ nhân tạo trực thuộc Bộ. Đơn vị này được áp dụng các cơ chế đặc thù (được phép xây dựng khung năng lực và áp dụng cơ chế tuyển dụng, đãi ngộ cạnh tranh để thu hút chuyên gia; được ưu tiên đầu tư, sử dụng các công cụ công nghệ quản lý). Thay vì chỉ giao nhiệm vụ, luật cần trao công cụ để xây dựng năng lực cho cơ quan chuyên trách.

Hoàng Anh