Xã to, cán bộ phải giỏi

Xã Dân Chủ đã sáp nhập với xã Quảng Nghiệp (Tứ Kỳ, Hải Dương) thành xã Dân An. Trong ảnh: Cán bộ, công chức xã Quảng Nghiệp giải quyết thủ tục hành chính cho người dân (ảnh tư liệu)

Tại buổi làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Bình Thuận ngày 8/3 với vai trò Trưởng đoàn kiểm tra của Bộ Chính trị, Ban Bí thư liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy, đồng chí Nguyễn Hòa Bình, Ủy viên Bộ chính trị, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ cho biết Bộ Chính trị dự kiến sắp tới số lượng đơn vị hành chính cấp xã trên toàn quốc sẽ giảm từ hơn 10.500 xuống còn 2.500 sau khi sáp nhập.

Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình nhấn mạnh bên cạnh việc sáp nhập, chất lượng cán bộ cấp xã cũng sẽ được nâng cao, tương đương với cán bộ cấp tỉnh. Sau khi sáp nhập, Bí thư Đảng ủy xã có thể trở thành Tỉnh ủy viên, thậm chí tham gia Ban Thường vụ Tỉnh ủy.

Những thông tin trên làm nhiều người đặt ra câu hỏi về trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ cấp xã hiện nay và sau khi sáp nhập thế nào để đáp ứng yêu cầu mới cao hơn, khó hơn, nhiều hơn?

Khi bỏ cấp huyện, chắc chắn một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức, viên chức cấp huyện sẽ về công tác tại cấp xã sau khi sáp nhập. Chỉ ít ngày trước, đây chỉ là một khả năng, nhưng nay dần trở thành một phương án khả thi, khó thay thế. Theo thông tin tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội mới đây, cả nước sẽ giảm khoảng 60 - 70% số xã.

Vấn đề là những ai ở cấp huyện sẽ chuyển về cấp xã và những ai sẽ phải nghỉ việc hưởng chế độ chính sách, hoặc tìm con đường khác? Thậm chí, khi thực hiện đề án sáp nhập, hợp nhất một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, một lượng cán bộ dôi dư ở tỉnh cũng có thể luân chuyển về cấp xã.

Trả lời phỏng vấn trên báo chí, ông Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên Thứ trưởng Nội vụ cho rằng việc không tổ chức cấp huyện, sáp nhập đơn vị hành chính cấp xã đòi hỏi phải nâng cao trình độ cán bộ, công chức cấp xã. Điều này rất quan trọng, vì cán bộ cấp xã sẽ trực tiếp giải quyết nhiều công việc hơn do không còn sự hỗ trợ từ cấp huyện như trước đây. ''Khi hệ thống hành chính còn 3 cấp, chất lượng cán bộ, công chức phải như nhau, có thể luân chuyển liên thông công chức cấp xã với cấp tỉnh, thậm chí Trung ương'', ông Dĩnh đề xuất.

Cuối tháng 12 năm ngoái, tại hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Cán bộ, công chức sửa đổi, Bộ Nội vụ đã đề xuất lựa chọn giải pháp nghiên cứu, bỏ quy định về cán bộ, công chức cấp xã do có nhiều bất cập về cơ chế tuyển dụng, vị trí việc làm, thang bảng lương... Luật Cán bộ, công chức hiện hành có một chương riêng quy định về cán bộ, công chức làm việc ở xã, phường, thị trấn với một số nội dung khác nhau trong công tác quản lý giữa cán bộ, công chức cấp xã với cán bộ, công chức cấp huyện, cấp tỉnh. Ở giải pháp 1, Bộ Nội vụ đề xuất nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung nguyên tắc xác định vị trí việc làm ở các cơ quan, tổ chức của xã, phường, thị trấn. Xác định mỗi vị trí việc làm, chức vụ, chức danh cán bộ hoặc công chức làm việc ở cấp này phải căn cứ vào danh mục vị trí việc làm (gắn với chức vụ, chức danh)... Bổ sung quy định tại điều khoản chuyển tiếp đối với đội ngũ cán bộ, công chức hiện nay đang làm việc ở cấp xã đã được tuyển dụng theo quy định của pháp luật nhưng còn thiếu tiêu chuẩn hoặc tiêu chuẩn chưa đạt mức quy định.

Không chỉ tiêu chuẩn nâng lên mà nhiệm vụ lãnh đạo, quản lý, chuyên môn ở cấp xã cũng cao hơn, nhiều hơn. Cấp xã sẽ được phân quyền giải quyết nhiều nhiệm vụ của cấp huyện đang đảm nhiệm, thậm chí cấp tỉnh.

Hiện nay, tiêu chuẩn, nhiệm vụ của cán bộ, công chức, người hoạt động không chuyên trách cấp xã được quy định tại Nghị định số 33/2023/NĐ-CP ngày 10/6/2023 của Chính phủ. Theo đó, cán bộ cấp xã phải tốt nghiệp THPT, có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ tốt nghiệp đại học trở lên, tốt nghiệp trung cấp lý luận chính trị hoặc tương đương trở lên. Quy định cũng nêu rõ trong trường hợp Điều lệ Đảng, điều lệ tổ chức, luật khác có quy định khác với quy định tại Nghị định số 33 thì thực hiện theo điều lệ, luật đó. Ngoài ra, ứng với từng chức danh cán bộ cấp xã còn một số tiêu chuẩn khác theo quy định của Đảng và cơ quan có thẩm quyền quản lý cán bộ.

Nghị định số 33 quy định các công chức cấp xã phải tốt nghiệp THPT, trình độ chuyên môn nghiệp vụ tốt nghiệp đại học trở lên của ngành đào tạo phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ của từng chức danh. Trường hợp luật có quy định khác với quy định tại Nghị định số 33 thì thực hiện theo quy định của luật đó. Riêng công chức chỉ huy trưởng ban chỉ huy quân sự cấp xã thực hiện theo quy định của pháp luật chuyên ngành về quân sự. Người hoạt động không chuyên trách cấp xã phải đáp ứng tiêu chuẩn tốt nghiệp THPT và tốt nghiệp trung cấp trở lên.

Nhìn chung, quy định hiện hành yêu cầu cán bộ, công chức cấp xã phải có trình độ chuyên môn đại học trở lên. Riêng cán bộ cấp xã phải có bằng trung cấp lý luận chính trị hoặc tương đương trở lên.

Thực tiễn cho thấy khoảng 15 năm về trước, đa số cán bộ, công chức cấp xã có trình độ còn hạn chế do không được đào tạo bài bản, tuổi cao, làm việc chủ yếu dựa vào kinh nghiệm và lợi thế ở ngay tại địa bàn. 15 năm trở lại đây, việc đào tạo cán bộ, công chức cấp xã có chuyển biến tích cực, giúp một bộ phận lớn được chuẩn hóa, có đủ trình độ, năng lực, bằng cấp để đáp ứng yêu cầu công việc.

Tuy nhiên, bên cạnh những cán bộ, công chức cấp xã có năng lực, phẩm chất đạo đức tốt, cũng còn một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức cấp xã chỉ được đào tạo đại học tại chức, chất lượng còn hạn chế, hiệu quả công việc không cao.

Theo tìm hiểu của phóng viên Báo Hải Dương tại nhiều nơi, trong đội ngũ cán bộ cấp xã hiện nay thì không ít người giữ vị trí cấp trưởng Ủy ban MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội chưa có bằng đại học và trung cấp lý luận chính trị, song thiếu nguồn cán bộ nên vẫn được bố trí làm. Nghị định số 33 cũng nêu rõ những cán bộ, công chức, người hoạt động không chuyên trách chưa đủ tiêu chuẩn thì trong 5 năm kể từ ngày nghị định này có hiệu lực thi hành phải đáp ứng đủ tiêu chuẩn theo quy định. Hết thời hạn này mà chưa đáp ứng đủ tiêu chuẩn thì thực hiện chế độ nghỉ hưu (nếu đủ điều kiện) hoặc thực hiện chính sách tinh giản biên chế theo quy định của Chính phủ.

Cơ quan có thẩm quyền đã rà soát và có thể chọn lọc trong đội ngũ cán bộ, công chức, người hoạt động không chuyên trách cấp xã hiện nay để cơ cấu lại theo hướng giữ lại những người tốt nhất về trình độ, năng lực, am hiểu thực tiễn, bản lĩnh chính trị và phẩm chất đạo đức…

Không loại trừ trường hợp sau sáp nhập xã thì các thôn, khu dân cư cũng có thể sáp nhập, hoặc 1 xã là 1 thôn lớn. Một số cán bộ, công chức, người hoạt động cấp xã có thể chuyển về làm việc tại thôn, khu dân cư để thay thế những người đương chức ở đây không đáp ứng được nhiệm vụ.

Với bối cảnh hiện nay, thời gian tới, việc sửa Luật Cán bộ, công chức và các văn bản hướng dẫn thi hành theo hướng nâng tiêu chuẩn, hoặc đề ra những tiêu chuẩn mới với cán bộ, công chức, người hoạt động không chuyên trách cấp xã chỉ còn là vấn đề thời gian.

NINH TUÂN