Xã hội hiện đại và bóng đen bạo lực công cộng

Mỗi cú đấm, cú đá không chỉ giáng xuống nạn nhân, mà còn giáng thẳng vào lòng tự trọng của cả một xã hội đang khoác chiếc áo hiện đại nhưng đâu đó vẫn còn nhiều kẻ hành xử thiếu văn hóa.

"Mike Tyson" phiên bản chung cư cao cấp

Một clip xuất hiện trên mạng xã hội rồi lan nhanh với tốc độ khủng khiếp, chẳng khác nào một đám cháy gặp gió. Chỉ vài giờ sau, từ cư dân mạng đến báo chí, từ người dân đến cơ quan chức năng, ai cũng nóng rần rật trước cảnh tượng được camera ghi lại ở sảnh chung cư Sky Central, nơi vốn được quảng cáo là “không gian sống đẳng cấp”.

Đẳng cấp đâu chưa thấy, chỉ thấy một màn bạo lực trần trụi: một gã đàn ông 31 tuổi, cao to lại xông vào như kẻ say máu đánh một cô gái trẻ. Cái đáng sợ không chỉ là những cú đấm, cú đá liên tiếp, mà là cách anh ta ra đòn: móc hàm, nện thẳng mặt, nhanh, hiểm, dồn dập như thể mang cả thù hằn đời mình đổ lên thân thể một phụ nữ. Người ta ví anh ta với Mike Tyson, nhưng ít nhất Tyson còn thượng đài với đối thủ ngang cơ, chứ đâu phải đi “tỉ thí” với một cô gái nhỏ bé giữa hành lang chung cư.

Mọi người đều bức xúc trước cảnh tượng được camera ghi lại ở sảnh chung cư Sky Centra.

Ngay cả khi bảo vệ lao ra, gã vẫn gầm gừ, dồn nạn nhân vào góc, cơ thể căng như lò xo, mắt đỏ ngầu hận thù. Chỉ khi có nhiều người can thiệp, hắn mới chịu ngừng tay, nhưng vẻ mặt thì hậm hực, như thể bị “cướp mất con mồi”. Và tất cả xảy ra ngay trước mặt trẻ em, những đứa trẻ vô tội chứng kiến cảnh cha mẹ chúng biến mâu thuẫn nhỏ nhặt thành một trận đánh. Một bài học “thực chiến” không có trong sách giáo khoa nào.

Công an phường Phương Liệt sau đó đã triệu tập gã, tên là Đặng Chí Thành (SN 1994, trú tại phường Bạch Mai, Hà Nội) để làm việc. Hồ sơ ghi rõ: tối 9/8, chị N.T.T (SN 1997, cư dân Sky Central) bị gã tấn công tại sảnh B1. Cô gái phải nhập viện thăm khám, tinh thần suy sụp, không muốn tiếp xúc với ai. Còn hắn thì ngồi trước bàn làm việc trong trụ sở công an, mặt cúi gằm, khác hẳn với cái dáng “võ sĩ" chỉ mới vài tiếng trước đó.

Nhân chứng kể lại, vụ việc bắt đầu từ chuyện trẻ con chơi đùa, cãi cọ dẫn đến hai bà mẹ cãi nhau. Ban quản trị tòa nhà từng phải đứng ra hòa giải. Thế nhưng, thay vì dẹp bỏ, hắn ôm hận, rình cơ hội để “ra tay” với người đã dám "to tiếng" với vợ gã. Đêm 9/8, khi gặp chị T., hắn liền trút giận bằng cả tay chân. Trước những cú đấm như trời giáng, nạn nhân chỉ biết vừa khóc vừa ôm đầu chịu trận, miệng còn run run hỏi: “Tại sao anh lại đánh em?”. Đáp lại, hắn gầm gừ: “Mày đánh con tao”. Và khi cô gái phản bác: “Em có đánh con anh đâu!”, thì thay vì dừng lại, hắn càng giáng thêm nhiều cú đấm nữa.

Bảo vệ tòa nhà, chị T.T.H, kể lại: “Lúc xem camera thấy cô gái bị đánh, tôi lao ra thì thấy anh ta điên cuồng tấn công, bất chấp nhiều người kéo lại. Phải có vài người hợp sức mới tách được anh ta ra”. Nói cách khác, cái “cơn điên” ấy đâu chỉ là bột phát, mà đã nuôi sẵn trong lòng, chỉ chờ cơ hội là như khối thuốc nổ châm ngòi.

Điều mỉa mai là: gã đàn ông này không phải lưu manh vỉa hè, không phải kẻ đói khát, thất học. Hắn là cư dân của một khu chung cư cao cấp, nơi người ta khoe khoang về “cộng đồng văn minh, an toàn, hạnh phúc”. Hóa ra, ngay trong những bức tường sáng loáng của tòa nhà ấy, vẫn có những kẻ mang trong mình bản năng hoang dã, sẵn sàng hành đông như thú hoang.

Đó là bi kịch của thứ văn minh vỏ bọc: bên ngoài hào nhoáng, bên trong man rợ. Hôm nay, hắn vung tay tát một người phụ nữ trước mặt con mình. Ngày mai, biết đâu chính đứa trẻ ấy sẽ học theo cha nó, dùng nắm đấm để “giải quyết” mọi va chạm trên đời. Và khi ấy, xã hội sẽ sản sinh thêm nhiều "Mike Tyson" giả hiệu nữa, những kẻ không lên sàn đấu, mà lên sảnh chung cư, quán nhậu, đường phố để tung ra nắm đấm.

Bà Nguyễn Bạch Tuyết đang ngồi trò chuyện cùng bạn thì bất ngờ bị vợ chồng T. (38 tuổi) và P. (37 tuổi) lao vào đánh tới tấp

Những vụ bạo lực nối tiếp

Ở TP Hồ Chí Minh những ngày qua, dư luận chưa kịp nguội sau vụ việc một phụ nữ 60 tuổi bị hàng xóm hành hung dã man ngay tại sảnh chung cư cao cấp Sunwah Pearl (đường Nguyễn Hữu Cảnh, phường Thạnh Mỹ Tây, quận Bình Thạnh cũ). Nạn nhân là bà Nguyễn Bạch Tuyết, đang ngồi trò chuyện cùng bạn thì bất ngờ bị vợ chồng T. (38 tuổi) và P. (37 tuổi) lao vào đánh tới tấp.

Camera an ninh ghi lại cảnh người chồng nắm tóc, đấm vào đầu, còn người vợ thì tát liên tiếp vào mặt bà Tuyết. Chỉ khi bảo vệ và nhiều cư dân khác lao đến can ngăn thì cơn cuồng nộ mới dừng lại. Bà Tuyết phải nhập viện, rách môi, sưng bầm mắt và tổn thương vùng đầu. Một cú ra tay không chỉ để lại thương tích, mà còn để lại nỗi ám ảnh và sự nhục nhã ngay giữa cộng đồng cư dân.

Chưa hết bàng hoàng, chỉ ít ngày sau, ở đường Nguyễn Hữu Hào (quận 4 cũ), thêm một “vở kịch đường phố” lại được tái diễn. Hai chiếc ô tô dừng chình ình giữa đường, mặc cho hàng trăm phương tiện phía sau bấm còi inh ỏi. Chủ xe không giải quyết bằng lời xin lỗi hay nhường nhịn, mà chọn cách đứng giữa đường hùng hổ cãi vã. Cao trào đến khi một cô gái váy trắng phấp phới bước xuống, giáng cú tát “lật mặt” vào người đàn ông đối diện. Hai thanh niên đi cùng lập tức nhập cuộc, ba chọi một giữa thanh thiên bạch nhật. Người đàn ông kia buộc phải tháo chạy. Lần này, chạy không phải hèn, mà là thượng sách.

Nhưng trớ trêu, đây chẳng phải ngoại lệ. Ở Thanh Hóa, tài xế xe khách ngang nhiên vác tuýp sắt nện vào một phụ nữ chỉ vì bị nhắc chạy ẩu. Giữa Hà Nội, một gã đàn ông hung hăng hành hung bảo vệ siêu thị chỉ vì bị yêu cầu đỗ xe đúng chỗ.

Điểm chung của những vụ việc này: tất cả đều khởi phát từ những va chạm nhỏ nhặt như một cú quệt xe, một lời nhắc nhở, một ánh nhìn thiếu thiện cảm. Trong xã hội văn minh, chỉ cần một cái nhún vai hay một lời xin lỗi là xong. Nhưng ở ta, nó nhanh chóng biến thành mồi lửa cho cú đấm, cú đá, những trận ẩu đả phơi bày sự man rợ ẩn sau lớp vỏ văn minh.

Nực cười thay, những kẻ hung hăng ấy đâu phải dân mù thông tin hay tầng lớp chưa biết đến internet. Ngược lại, ngày nào họ cũng cắm mắt vào TikTok, Facebook, xem nhan nhản clip đánh nhau bị cộng đồng ném đá, thấy cả cảnh công an triệu tập, xử phạt. Biết hết, hiểu hết, thuộc làu “giáo trình hậu quả” như nằm lòng. Vậy mà đến lượt mình, lý trí bốc hơi, nhân cách biến mất, chỉ còn lại cái tôi phình to, chực chờ phát nổ. Nắm đấm thay cho ngôn ngữ, cú đá thay cho sự kiềm chế.

Cái “oai hùng” ấy, thực chất chỉ là tấm biển quảng cáo cho sự thiếu giáo dục và thiếu kỹ năng kiểm soát cảm xúc. Nó chẳng khẳng định bản lĩnh, mà chỉ phơi bày sự trống rỗng của những con người sống giữa thành phố văn minh mà hành xử như trong rừng rú.

Nhìn kỹ, thủ phạm phần nhiều lại không phải dân nghèo khổ. Người đi ô tô tiền tỷ, kẻ sống trong chung cư cao cấp, ăn mặc sang trọng, học hành đủ đầy. Nhưng chỉ cần một va chạm nhỏ, sự hung hăng lập tức lấn át lý trí. Để rồi, điệp khúc quen thuộc lặp lại: vài ngày sau, họ ngồi trong trụ sở công an, mặt cúi gằm, giọng lí nhí xin lỗi.

Nếu sự hung hăng này tiếp tục được dung dưỡng, nếu xã hội chỉ ném vài lời chỉ trích rồi bỏ qua, thì bạo lực nơi công cộng sẽ còn nở rộ. Hết clip này lại đến clip khác, và câu hỏi “Sao họ hung hăng đến vậy?” sẽ tiếp tục lặp lại, như một vòng luẩn quẩn chưa có lối thoát.

Nói về hiện tượng này, PGS.TS Phan Thị Mai Hương (Viện Tâm lý học – Học viện KHXH) nhận định: khi hành xử nơi công cộng, nếu cá nhân không tự giác đặt mình trong chuẩn mực xã hội, đạo đức và văn hóa, họ rất dễ trượt sang hành vi lệch chuẩn, mà điển hình là bạo lực. “Bạo lực chưa bao giờ là giải pháp văn minh. Nó chỉ khoét sâu hố ngăn cách giữa con người với con người, khiến xã hội thêm bất an,” bà nhấn mạnh.

Luật sư Nguyễn Anh Tuấn (Đoàn Luật sư Hà Nội) phân tích: Hành vi hành hung nơi công cộng không chỉ đơn thuần vi phạm đạo đức mà còn xâm phạm nghiêm trọng trật tự xã hội. “Nếu tỷ lệ thương tích từ 11% trở lên, thủ phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 134 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) về tội Cố ý gây thương tích. Ngay cả khi thương tích dưới 11%, nếu hành vi có tính chất côn đồ hoặc gây rối trật tự công cộng, vẫn có thể bị xử lý hình sự. Còn ở mức độ nhẹ hơn, các đối tượng cũng sẽ bị xử phạt hành chính với mức phạt từ 5 đến 8 triệu đồng theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP”, ông nói.

Cả hai góc nhìn tâm lý học và pháp luật đều gặp nhau ở một điểm: muốn chặn đứng vòng xoáy bạo lực công cộng, ngoài chế tài đủ sức răn đe, quan trọng hơn là xây dựng một văn hóa ứng xử, nơi sự kiềm chế và tôn trọng lẫn nhau được coi là chuẩn mực.

Bảo Phương