WSJ: Mỹ cân nhắc tăng thuế quan toàn cầu lên 15% trong vòng 150 ngày

Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố áp thuế diện rộng đối với gần như tất cả các đối tác thương mại của nước này, tại Washington DC., ngày 2/4/2025. Ảnh: IRNA/TTXVN

Theo tờ The Wall Street Journal (WSJ), mặc dù sau đó, tòa phúc thẩm liên bang vào hôm 29/5 đã cho phép các mức thuế này vẫn có hiệu lực nhưng các quan chức Mỹ đang cân nhắc việc tìm kiếm một căn cứ pháp lý mới vững vàng hơn để tiếp tục áp đặt mức thuế cao – điều mà ông Trump cho rằng sẽ giúp tái cân bằng thương mại theo hướng có lợi cho Mỹ.

Việc cân nhắc chuyển hướng trong bối cảnh hiện nay đã phản ánh những thách thức đối với chính sách thương mại mạnh mẽ của ông Trump, vốn dựa trên cách hiểu mới về thương mại quốc tế. Thông thường, thuế quan được áp dụng theo quyền hạn cụ thể được Quốc hội giao cho Tổng thống, nhưng đội ngũ của ông Trump đã dựa vào quyền lực khẩn cấp ít được sử dụng để nhanh chóng áp thuế quy mô lớn trong nhiệm kỳ hai.

Theo những người am hiểu về vấn đề, khi chiến lược này bị đe dọa, đội ngũ của Tổng thống Trump đang cân nhắc một phản ứng kép.

Trước hết, chính quyền đang xem xét một biện pháp áp thuế tạm thời dựa trên một điều khoản chưa từng được sử dụng trước đây trong Đạo luật Thương mại năm 1974, trong đó có quy định cho phép áp thuế lên đến 15% trong vòng 150 ngày để giải quyết vấn đề mất cân bằng thương mại với các quốc gia khác. Điều này sẽ giúp ông Trump có thời gian để đề ra từng mức thuế riêng cho từng đối tác thương mại theo một điều khoản khác trong cùng đạo luật này, được dùng để chống lại các hành vi thương mại nước ngoài không công bằng.

Bước thứ hai trong chiến lược này sẽ yêu cầu một quy trình thông báo và lấy ý kiến kéo dài, nhưng được các quan chức chính quyền đánh giá là có cơ sở pháp lý vững hơn so với chính sách thuế quan bị tòa án tuyên là bất hợp pháp trong tuần này. Những điều khoản pháp lý thay thế này đã từng được sử dụng nhiều lần trước đây, trong đó có việc chính quyền nhiệm kỳ đầu của ông Trump áp thuế quan lên hàng hóa từ Trung Quốc.

Theo nguồn tin, các cuộc thảo luận về các chiến thuật mới vẫn đang diễn ra và chính quyền Mỹ chưa đưa ra quyết định cuối cùng. Chính quyền của ông Trump có thể sẽ vẫn tiếp tục chờ thêm tín hiệu để triển khai “kế hoạch B” sau khi tòa phúc thẩm liên bang cho phép các mức thuế khẩn cấp của ông Trump vẫn có hiệu lực trong quá trình kháng cáo.

Nhà Trắng và Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ chưa đưa ra phản hồi về thông tin trên. Thư ký báo chí Nhà Trắng, bà Karoline Leavitt hôm 29/5 cho biết rằng chính quyền Mỹ đang cân nhắc các lựa chọn khác để áp thuế trong khi kháng cáo các phán quyết của tòa án, nhưng không nêu cụ thể.

Trong khi đó, ông Peter Navarro, cố vấn cấp cao của Nhà Trắng, xác nhận rằng chính quyền đang cân nhắc kế hoạch thuế hai bước, trước tiên sẽ sử dụng Điều 122 của Đạo luật Thương mại 1974 và sau đó là Điều 301.

Phát biểu trên kênh truyền hình của Bloomberg, khi được hỏi về các điều khoản liên quan, ông nói rằng đó là những phương án mà nhóm kinh tế đang cân nhắc. Ông Navarro cũng gợi ý rằng chính quyền có thể sử dụng Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley năm 1930, trong đó có một điều khoản cho phép áp thuế lên các quốc gia phân biệt đối xử với Mỹ. Mỹ cũng có thể mở rộng việc áp thuế quan với lý do về an ninh quốc gia.

Tất cả các lựa chọn đang được xem xét đã được đề cập, thảo luận đến trong những tuần đầu của chính quyền nhiệm kỳ hai của Tổng thống Trump. Tuy nhiên, các quan chức Mỹ đã chọn việc áp thuế theo Đạo luật Quyền lực kinh tế khẩn cấp quốc tế (IEEPA). Đạo luật này chưa từng được sử dụng để áp thuế nhưng cho phép chính quyền có thể nhanh chóng hành động trong việc áp mức thuế lên hầu hết các đối tác thương mại trên toàn cầu.

Trong phán quyết hôm 28/5, Tòa Thương mại quốc tế Mỹ đã bác bỏ việc ông Trump sử dụng IEEPA để giải quyết tình trạng thâm hụt thương mại. Tòa án nhấn mạnh Hiến pháp Mỹ trao cho Quốc hội có thẩm quyền đặc biệt để điều tiết thương mại với các quốc gia khác và thẩm quyền đó không bị lấn át bởi thẩm quyền khẩn cấp của Tổng thống về bảo vệ nền kinh tế Mỹ.

Việc chuyển sang một căn cứ pháp lý khác để áp thuế có thể đem lại rủi ro nhất định. Nếu chính quyền Mỹ sử dụng một đạo luật khác, tòa án có thể coi đây là sự thừa nhận thất bại trong các nội dung kháng đang diễn ra liên quan đến IEEPA.

“Chính quyền có thể nhanh chóng chuyển sang các quyền áp thuế khác, nhưng làm vậy trong khi phán quyết đang được xem xét có thể bị coi là thiếu tự tin vào quyết định cuối cùng”, ông Everett Eissenstat, cựu Phó giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, nhận xét.

Trong khi đó, theo ông Peter Harrell, cựu Giám đốc cấp cao về kinh tế quốc tế tại Hội đồng An ninh Quốc gia dưới thời ông Biden cho rằng kế hoạch thay thế điều khoản áp dụng của ông Trump có thể sẽ gặp thách thức pháp lý. Tuy vậy, ông nhấn mạnh rằng các Điều 122 và 301 của Đạo luật Thương mại 1974 sẽ có cơ sở pháp lý chắc chắn hơn so với các điều khoản áp thuế theo IEEPA.

Ông Harrell nói rằng Tòa Thương mại Quốc tế “dường như chỉ ra rằng Điều 122 là cách để bạn xử lý thâm hụt thương mại”. Trong khi đó, Điều 301 có lịch sử án lệ lâu dài và hành động dựa trên điều khoản này sẽ khả thi hơn nếu chính quyền của ông Trump chỉ ra được các hành vi thương mại không công bằng từ từng quốc gia bị nhắm tới. Tổng thể, kế hoạch này “chắc chắn dễ biện hộ hơn các mức thuế theo IEEPA,” ông nhận định.

Kế hoạch thuế thay thế của ông Trump đang có những ưu thế nổi trội hơn. Sử dụng một đạo luật khác để tái áp thuế có thể tránh được sự gián đoạn từ phán quyết của tòa án, giữ vững vị thế đàm phán thương mại của Mỹ. Trong hồ sơ yêu cầu hoãn khẩn cấp phán quyết của Tòa Thương mại Quốc tế, chính quyền cho rằng phán quyết “gây nguy hại cho các cuộc đàm phán đang diễn ra với hàng chục quốc gia bằng cách làm suy yếu đòn bẩy của Tổng thống và và làm suy yếu tiền đề của các cuộc đàm phán đang diễn ra”.

Điều này có vẻ mâu thuẫn với những phát biểu của Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Kevin Hassett, người đã khẳng định vào hôm 29/5 rằng các cuộc đàm phán thương mại vẫn tiếp diễn và ba thỏa thuận sắp hoàn tất. Ông Navarro cũng đã nói: “Không có gì thực sự thay đổi”.

Phán quyết hôm 28/5 được đưa ra chỉ vài ngày sau khi Tổng thống Trump đe dọa áp thuế 50% lên Liên minh châu Âu (EU), rồi lại nhanh chóng rút lại để cho tiếp tục các cuộc đàm phán đến ngày 9/7.

Một số nhà phân tích nhận định phán quyết có thể giúp thỏa thuận thương mại Mỹ - EU đạt được một cách thuận lợi hơn bằng cách loại bỏ các mức thuế quan mà Washington từng tuyên bố áp đặt sau khi Tổng thống Trump tái nhiệm.

Ông Ignacio García Bercero, cựu quan chức thương mại EU, nói rằng việc dỡ bỏ mức thuế quan 10% của Mỹ với hàng nhập khẩu châu Âu và các mức thuế khác mà ông Trump đang đe dọa áp dụng sẽ giúp các nhà đàm phán tập trung vào các mức thuế ngành cụ thể như thép và ô tô. Những mức thuế này được áp dụng dựa trên lý do an ninh quốc gia, không dựa trên quyền lực kinh tế khẩn cấp, và sẽ không bị ảnh hưởng bởi tranh chấp pháp lý đang diễn ra.

“Nếu Mỹ và tất nhiên là cả Liên minh châu Âu có thái độ thực tế hơn, chúng ta sẽ có cơ hội cố gắng sử dụng điều này để tìm ra một thỏa thuận cân bằng hơn, phù hợp với lợi ích của cả hai bên”, ông cho biết.

Bình Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc