Vượt qua 'sóng gió' năm 2025, thị trường lao động Việt Nam sẽ bứt tốc

Năm 2025 khép lại với đà phục hồi khá vững chắc của thị trường lao động Việt Nam. Lực lượng lao động đạt khoảng 53,2 triệu người, tỷ lệ tham gia trên 68%, thu nhập bình quân tăng lên khoảng 8,3 triệu đồng/tháng, trong khi tỷ lệ thất nghiệp duy trì ở mức thấp, khoảng 2,22%. Tuy nhiên, nghịch lý “thừa thầy, thiếu thợ” vẫn hiện hữu khi nhiều ngành như CNTT, bán dẫn, AI tăng mạnh nhu cầu tuyển dụng nhưng nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu. Cùng với tác động của chuyển đổi số và chuyển dịch xanh, bài toán đặt ra là làm sao để thị trường lao động bứt phá bền vững trong năm 2026.

Ông Vũ Quang Thành, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội nhận định, thị trường lao động Việt Nam năm 2026 sẽ bước vào giai đoạn biến chuyển mạnh mẽ về chất lượng, chịu tác động trực tiếp từ kịch bản mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao của Chính phủ, với định hướng GDP phấn đấu đạt mức hai con số (từ 10% trở lên). Áp lực tăng trưởng đột phá buộc doanh nghiệp phải điều chỉnh chiến lược nhân sự, chuyển từ mở rộng số lượng sang tối ưu hiệu quả, lấy nguồn nhân lực chất lượng cao và ứng dụng công nghệ làm trọng tâm.

Ông Vũ Quang Thành, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội cho rằng, thị trường lao động Việt Nam đang chuyển từ giai đoạn phục hồi sang tăng trưởng mạnh nhờ sự cộng hưởng của ba động lực kinh tế vĩ mô

Về nhu cầu tuyển dụng, ông Thành cho biết, ba nhóm ngành mũi nhọn sẽ dẫn dắt thị trường lao động thời gian tới, gồm công nghệ bán dẫn và AI, kinh tế xanh, cùng logistics và thương mại điện tử. Các lĩnh vực này thu hút mạnh vốn FDI, làm gia tăng nhu cầu nhân lực chất lượng cao và đẩy mặt bằng thu nhập lên cao. Bên cạnh đó, các ngành thương mại - dịch vụ, chăm sóc sức khỏe và xây dựng dự báo tiếp tục duy trì nhu cầu tuyển dụng lớn trong năm 2026.

“Thị trường lao động Việt Nam đang chuyển từ giai đoạn phục hồi sang tăng trưởng mạnh nhờ sự cộng hưởng của ba động lực kinh tế vĩ mô. Trước hết là làn sóng FDI chất lượng cao, với quy mô vốn duy trì trên 36 tỷ USD mỗi năm, đặc biệt từ các tập đoàn lớn trong lĩnh vực bán dẫn và năng lượng sạch, tạo nhu cầu tuyển dụng lớn với mức lương cao hơn mặt bằng chung. Bên cạnh đó, sự phục hồi của đơn hàng xuất khẩu, thể hiện qua chỉ số PMI duy trì trong vùng mở rộng và mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu trên 6%, đang thúc đẩy các ngành thâm dụng lao động gia tăng tuyển dụng. Đầu tư công được đẩy mạnh cùng với sức mua trong nước phục hồi rõ nét đã tạo thêm động lực cho thị trường lao động, nhất là ở các lĩnh vực xây dựng, vật liệu và thương mại - dịch vụ”, ông Vũ Quang Thành cho hay.

Từ thực tế này, ông Thành cho rằng, để ổn định lực lượng lao động sau giai đoạn nhiều biến động, doanh nghiệp cần chuyển trọng tâm từ chiến lược sản xuất kinh doanh cầm chừng sang đẩy mạnh hoạt động và xây dựng môi trường làm việc bền vững. Trước hết, doanh nghiệp cần tạo cảm giác an toàn tâm lý cho người lao động thông qua việc minh bạch về tình hình hoạt động và định hướng phát triển, qua đó củng cố niềm tin và sự đồng thuận nội bộ. Đồng thời, chiến lược tuyển dụng cũng cần được điều chỉnh phù hợp với bối cảnh mới, khi lương thưởng cạnh tranh không còn là yếu tố duy nhất, mà người lao động ngày càng quan tâm tới mô hình làm việc linh hoạt, chăm sóc sức khỏe tinh thần và lộ trình thăng tiến rõ ràng.

Việc đầu tư vào đào tạo, nâng cao và chuyển đổi kỹ năng được xem là giải pháp gắn kết lâu dài, giúp người lao động nhìn thấy tương lai nghề nghiệp của mình song hành cùng sự phát triển của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, xây dựng văn hóa trao quyền, ghi nhận và tôn vinh đóng góp cá nhân sẽ là yếu tố then chốt để giữ chân nhân sự, biến người lao động thành lực lượng nòng cốt sẵn sàng gắn bó lâu dài.

Nói về sự chuẩn bị trước yêu cầu của thị trường lao động năm 2026, ông Thành nhấn mạnh, người lao động cần chủ động thích ứng trên bốn trụ cột: làm chủ công cụ AI và tư duy dữ liệu để nâng cao hiệu suất; bảo đảm hồ sơ số minh bạch, tuân thủ quy định pháp lý; trang bị “tư duy xanh”, hiểu biết về ESG; đồng thời rèn khả năng thích ứng, học tập suốt đời với tư duy linh hoạt để theo kịp biến động của thị trường.

Chất lượng nhân lực thấp, nguy cơ “đói lao động”

TS. Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội cho rằng, năm 2025 khép lại với nhiều biến động trên thị trường lao động, trong đó chịu ảnh hưởng mạnh nhất là các ngành thâm dụng lao động, năng suất thấp như da giày, may mặc và một số lĩnh vực Việt Nam chưa chiếm lĩnh được thị trường. Tình trạng “lúc thừa, lúc thiếu” lao động tiếp tục diễn ra, dẫn tới thất nghiệp cục bộ khi nơi thừa, nơi thiếu nhân lực. Nguyên nhân cốt lõi, theo ông Lợi, nằm ở chất lượng nguồn nhân lực còn thấp. Hiện, mới khoảng 28% lao động Việt Nam được đào tạo từ ba tháng trở lên và có chứng chỉ nghề, chưa đáp ứng yêu cầu của thị trường trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi số.

Ông Lợi nhấn mạnh, trong các ngành đòi hỏi kỹ năng cao như điện tử, công nghệ thông tin, công nghệ hiện đại và AI, lao động Việt Nam vẫn hụt hơi. Bài toán lớn hiện nay là nguồn nhân lực chất lượng cao, trong khi phần lớn lao động vẫn tập trung ở khu vực nông nghiệp - nơi năng suất chỉ bằng khoảng 1/3 khu vực công nghiệp và rất thấp so với dịch vụ. Quá trình chuyển dịch lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ còn chậm, khiến thị trường lao động chủ yếu vận hành ở các ngành có yêu cầu kỹ năng thấp và năng suất không cao.

“Muốn hội nhập và cạnh tranh, Việt Nam phải chuẩn bị nguồn nhân lực có chất lượng tốt hơn cả về thể lực, trí lực, kỹ năng, từ đó nâng cao năng suất, giảm giá thành và tăng sức cạnh tranh của sản phẩm”, ông Lợi cho hay.

Dự báo về năm 2026, ông Bùi Sỹ Lợi nhận định, thị trường lao động sẽ có xu hướng tăng mạnh nhu cầu tuyển dụng. Sau một năm chịu nhiều tác động, đặc biệt là thiên tai, lao động nông thôn sẽ có xu hướng dịch chuyển sang khu vực dịch vụ. Cùng với đó, tác động của Cách mạng công nghiệp 4.0 đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao cho các ngành dịch vụ và kinh tế mũi nhọn.

Ông Lợi cảnh báo, nếu không chuẩn bị tốt, Việt Nam có thể rơi vào tình trạng “đói lao động”: cầu tăng nhưng cung không đáp ứng vì thiếu kỹ năng, dẫn đến lệch pha cung - cầu. Do vậy, từ cuối năm 2025 và đầu 2026 phải là giai đoạn chuẩn bị để sẵn sàng cho nhu cầu lao động tăng, đặc biệt là lao động có tay nghề cao, tác phong công nghiệp rõ rệt.

Về giải pháp, theo ông Lợi, doanh nghiệp cần chủ động thu hút và giữ chân người lao động, trước hết, cần bảo đảm đầy đủ chế độ, chính sách, đặc biệt trong dịp Tết để tránh tình trạng lao động không quay lại làm việc. Doanh nghiệp phải dự báo nhu cầu sản xuất - kinh doanh, chuẩn bị tuyển dụng, đào tạo bổ sung, đào tạo lại và thu hút nhân lực chất lượng cao để đáp ứng yêu cầu trong năm 2026.

Đối với người lao động, ông nhấn mạnh việc chuẩn bị tâm thế là yếu tố sống còn. Lao động không đáp ứng kỷ luật, không gắn bó hoặc không nâng cao năng lực sẽ bị đào thải trong bối cảnh thị trường linh hoạt, hợp đồng lao động thông thoáng. Người lao động cần rèn kỹ năng, nâng cao tay nghề, cải thiện tác phong công nghiệp và chủ động học tập để thích ứng với yêu cầu mới của nền kinh tế số, công nghệ số và công nghiệp 4.0. Nếu có sức khỏe, kỷ luật và tay nghề, họ có thể tự tin di chuyển linh hoạt giữa các thị trường lao động.

“Mối quan hệ giữa doanh nghiệp và người lao động phải “như môi với răng”, cùng chia sẻ khó khăn và đồng hành phát triển. Doanh nghiệp cần quan tâm đời sống người lao động để họ yên tâm làm việc; người lao động cũng phải có trách nhiệm hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn. Chỉ khi sợi dây gắn kết này bền chặt, thị trường lao động mới vận hành hiệu quả và phát huy được sức mạnh của nguồn nhân lực Việt Nam”, ông Bùi Sỹ Lợi nhấn mạnh.

Chung Thủy/VOV.VN