Vùng cao 'khát' nước sạch

Nguồn nước phập phù

Ngày 19/3, một số hộ dân ở tổ dân phố số 1 thị trấn An Châu bị mất nước sạch. Ông Trần Văn Phúc, tổ dân phố số 1 cho biết: “Gia đình bán hàng ăn sáng nên phải dậy từ sớm để chuẩn bị nguyên liệu nhưng từ 4 giờ cho đến 16 giờ cùng ngày vẫn không thấy nước về. May mà hôm trước tôi tích trữ được vài thùng nước, nếu không thì chỉ còn cách đóng cửa hàng”.

Ngày 19/3, gia đình ông Trần Văn Phúc, tổ dân phố số 1, thị trấn An Châu bị mất nước sạch.

Chuyện có nước sạch và thỉnh thoảng bị mất nước như gia đình ông Phúc vẫn được cho là may mắn bởi cùng trên một dãy phố, cùng tuyến đường, nhiều hộ đã lắp đồng hồ, đường ống dẫn nước, bể chứa nhưng mấy năm qua vẫn trong tình trạng chờ. Mới đây, hơn 300 hộ ở tổ dân phố số 1, số 3, số 4, số 5 đã đóng góp kinh phí, mỗi hộ 15 triệu đồng để mua vật liệu, thuê nhân công làm đường ống dài gần 15 km đưa nước mặt từ suối nhỏ ở khu rừng phòng hộ giáp với xã Dương Hưu về đây. Có nước dùng trước mắt song nguồn nước phụ thuộc tùy vào thời tiết, khó duy trì lâu dài, bà con mong muốn chính quyền, ngành chức năng có giải pháp cấp nước ổn định, hiệu quả, bảo đảm sinh hoạt và sức khỏe.

Không riêng khu vực đô thị, đến các vùng nông thôn cũng thấy nhiều hộ phải chật vật đi tìm nước. Gia đình bà Hoàng Thị Định, thôn Luông Doan, xã Vĩnh An kể đã 3 lần đào giếng, có giếng sâu đến 50 m mà vẫn không có nổi một giọt nước. Cuối cùng gia đình cùng mấy hộ xung quanh phải cất công làm đường ống dài hàng trăm mét dẫn nước tự chảy từ suối về nhà. Cứ hai ngày một lần, các hộ luân phiên lấy nước và phải dùng rất tiết kiệm mới đủ cho sinh hoạt tối thiểu.

Cùng cán bộ cơ sở khảo sát dọc các tuyến đường về xã Vân Sơn, An Lạc, thị trấn Tây Yên Tử thấy nhiều đường ống dẫn nước chằng chịt bám sườn đồi hoặc khe suối. Không ít đoạn ống bị bục vỡ, rò rỉ khiến nước hao hụt dù đã được người dân vá víu, dùng dây chun buộc lại; cũng có đường ống mới của một gia đình nào vừa lắp.

Theo Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Sơn Động, các chỉ tiêu về dân số sử dụng nước hợp vệ sinh, nước sạch trên địa bàn huyện cơ bản hoàn thành song vào mùa khô, ở nơi có địa hình phức tạp, núi cao vẫn xảy ra tình trạng thiếu nước cục bộ. Riêng hai khu vực thị trấn An Châu và thị trấn Tây Yên Tử có 4,3 nghìn hộ dân có nhu cầu sử dụng nước sạch nhưng hiện mới cấp nước được cho trên 80% đối với khu vực thị trấn An Châu và khoảng 45% đối với khu vực thị trấn Tây Yên Tử, số còn lại phải tự xoay sở tìm nguồn khác.

Nguyên nhân chủ yếu là do nhiều tháng qua trời không mưa, nguồn nước tại các hồ, đập xuống thấp, trong đó tại hồ Khe Đặng - nguồn cấp nước sinh hoạt chỉ cách mực nước chết gần 1 m nên không cung cấp đủ nước phục vụ sản xuất và sinh hoạt ở một số khu vực. Nguồn sinh thủy đang dần cạn kiệt do hầu hết các cánh rừng ở phía thượng nguồn đã chuyển sang trồng rừng kinh tế. Khi đến chu kỳ khai thác, diện tích rừng bị chặt để trồng lứa khác càng ảnh hưởng đến việc tích giữ, điều hòa nước trong đất.

Được biết, trên địa bàn huyện Sơn Động có hai công trình cấp nước sinh hoạt với quy mô khá lớn là Trạm cấp nước sinh hoạt thị trấn An Châu và Trạm cấp nước xã Vĩnh An. Cả hai công trình này ở vị trí gần nhau, cùng lấy nguồn từ hồ Khe Đặng. Khi nước trên hồ cạn, cả hai đều không cung cấp đủ nước cho sinh hoạt. Ngoài ra còn nhiều công trình cấp nước sinh hoạt tập trung lấy nguồn tự chảy từ các khe, suối tự nhiên đến nay hoạt động không hiệu quả, nhiều hạng mục xuống cấp, cơ quan chức năng đang thanh lý để đầu tư công trình mới.

Sử dụng hiệu quả công trình hiện có, tạo nguồn sinh thủy vững bền

Hiện nay, công trình cấp nước sinh hoạt tập trung tại thị trấn An Châu và thị trấn Tây Yên Tử đang được Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên Xây dựng và cấp nước Hà Bắc tạm thời quản lý. Tuy nhiên, thời gian qua do ảnh hưởng của việc thi công các dự án chỉnh trang đô thị, cải tạo, nâng cấp hệ thống đường giao thông… nên hoạt động cấp nước có lúc bị gián đoạn, chất lượng nước có thời điểm chưa bảo đảm khiến người dân bức xúc.

Bà Hoàng Thị Định, thôn Luông Doan, xã Vĩnh An kiểm tra đường ống dẫn nước sạch về nhà.

Để thay đổi cơ chế quản lý, cấp nước sạch cho người dân trên địa bàn, huyện đã đề xuất với UBND tỉnh cho thu hồi và tổ chức đấu giá để lựa chọn đơn vị khác vận hành hiệu quả hơn. Tuy nhiên, từ tháng 3 đến nay, qua hai lần tổ chức đấu thầu đều không thành công do chỉ có một đơn vị nộp hồ sơ.

Nếu tình trạng không mưa kéo dài như hiện nay thì bà con Sơn Động sẽ càng khó khăn về nước sinh hoạt. Vì vậy, cần có giải pháp cấp bách đáp ứng nguồn nước cho cư dân ổn định cuộc sống. Về lâu dài cần khai thác, nâng cấp sử dụng hiệu quả công trình hiện có, nghiên cứu đầu tư công trình mới để tăng năng lực trữ nước.

Theo ông Trần Văn Mạnh, Trưởng Ban Quản ký nước sạch và Vệ sinh môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường), trong trường hợp này, địa phương có thể xem xét chờ sắp xếp tổ chức bộ máy chính quyền cấp xã ổn định sau đó căn cứ theo Nghị định số 43/2022/NĐ-CP ngày 24/6/2022 của Chính phủ để thành lập mô hình hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp có chức năng quản lý, cấp nước sạch.

Ông Lê Đức Thắng, Phó Chủ tịch UBND huyện Sơn Động cho biết, do nguồn nước hiện tại từ hồ Khe Đặng thường xuyên thiếu nước về mùa khô nên tháng 2/2025, huyện đã có văn bản báo cáo UBND tỉnh về thực trạng cấp nước, nhu cầu sử dụng nước hiện nay của người dân. Để giải bài toán thiếu nước sinh hoạt cho người dân, huyện Sơn Động đề nghị UBND tỉnh quan tâm hỗ trợ kinh phí cho địa phương nâng cấp, cải tạo hệ thống nước sạch tại thị trấn An Châu với nguồn nước lấy từ khu vực Khe Rỗ, xã An Lạc hoặc đầu tư xây dựng thêm nhà máy xử lý nước, lấy nước mặt tại sông Lục Nam đoạn qua thị trấn An Châu.

Cùng với giải pháp trên, các xã, thị trấn tuyên truyền người dân làm tốt công tác bảo vệ, phát triển rừng, nhất là diện tích rừng tự nhiên, nhân rộng cánh rừng trồng gỗ lớn để tạo nguồn sinh thủy ổn định. Quan tâm phân bổ, điều chỉnh nguồn vốn đầu tư, cải tạo, xây dựng hồ, đập, các công trình nước sinh hoạt ở vị trí phù hợp, nâng cao năng lực trữ nước, cấp nước, đáp ứng nhu cầu sử dụng quanh năm cho người dân.

Nếu tình trạng không mưa kéo dài như hiện nay thì bà con Sơn Động sẽ càng khó khăn về nước sinh hoạt. Vì vậy, cần có giải pháp cấp bách đáp ứng nguồn nước cho cư dân ổn định cuộc sống. Về lâu dài cần khai thác, nâng cấp sử dụng hiệu quả công trình hiện có, nghiên cứu đầu tư công trình mới, tăng năng lực trữ nước.

Bài, ảnh: Hải Vân