Vụ Vingroup/VinFast kiện Lê Trung Khoa thể hiện tư duy mới của doanh nghiệp Việt

Ngày 4.11.2025, sau phiên xét xử theo thủ tục khẩn cấp vụ việc Vingroup/VinFast và ông Phạm Nhật Vượng kiện Lê Trung Khoa về hành vi phỉ báng, vu khống diễn ra tại Berlin, Tòa án Đức đã tuyên cấm Lê Trung Khoa đăng tin liên quan nội dung "Vingroup/VinFast đưa hối lộ". Về phát ngôn tập đoàn Vingroup của ông Phạm Nhật Vượng là mafia, tòa cho đó là cảm nhận cá nhân.

Tự do ngôn luận không đồng nghĩa với miễn trừ trách nhiệm

Luật sư Diệp Năng Bình (Trưởng Văn phòng Tinh thông Luật) trao đổi với Một Thế Giới xung quanh kết quả phiên tòa này.

Ông Diệp Năng Bình cho biết trước hết, vụ kiện khẳng định nguyên tắc cốt lõi: mọi cá nhân, dù mang quốc tịch nào, nhưng khi cư trú và hoạt động trên lãnh thổ một quốc gia khác đều phải chịu trách nhiệm trước pháp luật sở tại nếu phát ngôn sai sự thật. Điều này khiến cộng đồng người Việt hoạt động tại nước ngoài nhận thức rõ hơn rằng "tự do ngôn luận không đồng nghĩa với miễn trừ trách nhiệm", và rằng "nói sai ở đâu - chịu trách nhiệm ở đó".

LS Diệp Năng Bình Diệp Năng Bình, Trưởng Văn phòng Tinh thông Luật

Ở góc độ pháp lý, xu hướng xử lý hành vi phát ngôn sai sự thật trên mạng xã hội hiện không chỉ giới hạn ở Đức hay châu Âu. Tại Việt Nam, Điều 36 Nghị định 147/2024/NĐ-CP quy định rõ: người sử dụng mạng xã hội phải chịu trách nhiệm về nội dung do mình đăng tải, không được xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác, và phải gỡ bỏ thông tin vi phạm trong vòng 24 giờ kể từ khi có yêu cầu của cơ quan chức năng.

Như vậy, dù ở Đức hay Việt Nam, nguyên tắc chung vẫn giữ nguyên: tự do ngôn luận không đồng nghĩa với việc người này có quyền vu khống hoặc xuyên tạc người khác.

Thứ hai, theo Luật sư Bình, rủi ro pháp lý và tài chính đối với người phát tán thông tin sai sự thật tăng mạnh. Mức phạt 250.000 EUR/lần (khoảng hơn 7,5 tỉ đồng) và khả năng tù 6 tháng - 2 năm tại Đức là cực kỳ nghiêm khắc, đặc biệt khi so với khung xử phạt trong nước - chỉ từ 5 - 10 triệu đồng đối với cá nhân, 10 - 20 triệu đồng đối với tổ chức.

Các mức phạt này được quy định tại Khoản 3 Điều 4 & Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP (về hành vi cung cấp thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm). Trường hợp nghiêm trọng mới bị truy cứu hình sự theo Điều 155 - 156 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) với mức phạt tiền 10 - 50 triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm.

Theo Luật sư Diệp Năng Bình, mức phạt nặng khiến nhiều cá nhân hoạt động truyền thông tiếng Việt tại EU phải rà soát, gỡ nội dung, hoặc xin lỗi công khai để tránh hậu quả dân sự và hình sự.

Tạo tiền lệ tích cực cho doanh nghiệp Việt

Đánh giá về hiệu ứng của vụ kiện, LS Bình cho rằng nó tạo tiền lệ tích cực cho các doanh nghiệp Việt đang toàn cầu hóa. Nó cho thấy việc sử dụng hệ thống pháp lý nước ngoài để bảo vệ uy tín là hoàn toàn khả thi, thay vì chỉ dựa vào yêu cầu gỡ nội dung từ các nền tảng số vốn chậm và kém hiệu quả.

Tòa án Đức cấm Lê Trung Khoa đăng tin liên quan nội dung “Vingroup/VinFast đưa hối lộ”. Về phát ngôn tập đoàn của ông Phạm Nhật Vượng là mafia, tòa cho đó là "cảm nhận cá nhân".

Đồng thời, vụ kiện góp phần thúc đẩy tranh luận lành mạnh và củng cố hình ảnh doanh nghiệp Việt. Các phát ngôn công khai về doanh nhân, doanh nghiệp giờ đây buộc phải dựa trên dữ kiện, chứng cứ xác thực, thay vì cảm tính. Kết quả vụ kiện như trên tại một hệ thống pháp lý được tôn trọng như Đức giúp củng cố vị thế của Vingroup/VinFast như một thương hiệu "hành động văn minh, tuân thủ luật quốc tế", qua đó nâng cao niềm tin của nhà đầu tư và kiều bào vào năng lực pháp lý, minh bạch và uy tín của doanh nghiệp Việt Nam.

Luật sư Bình cũng cho rằng, vụ kiện có tác động dây chuyền và xu hướng khởi kiện quốc tế đang hình thành. Sau bản án sơ bộ, Vingroup đã nộp đơn khởi kiện thêm 68 tổ chức, cá nhân khác có hành vi phát tán thông tin sai lệch. Điều này tạo hiệu ứng lan tỏa kép: một mặt nâng cao tiêu chuẩn đạo đức nghề báo trong cộng đồng Việt kiều, mặt khác mở đường cho xu hướng doanh nghiệp Việt khởi kiện xuyên biên giới để bảo vệ uy tín, danh dự và giá trị thương hiệu.

Về xu hướng doanh nhân Việt dùng hệ thống pháp lý nước ngoài để bảo vệ uy tín, Trưởng Văn phòng Tinh thông Luật đánh giá, xu hướng các doanh nhân Việt Nam, như ông Phạm Nhật Vượng, sử dụng hệ thống pháp lý nước ngoài để bảo vệ uy tín và thương hiệu cho thấy bước chuyển chiến lược trong tư duy quản trị - từ phòng vệ thụ động trong nước sang chủ động áp dụng chuẩn mực pháp lý quốc tế. Đây là dấu hiệu của một thế hệ doanh nghiệp Việt mới, hiểu luật, tôn trọng luật và biết tận dụng luật toàn cầu để bảo vệ quyền lợi chính đáng.

Theo Luật sư Diệp Năng Bình, việc khởi kiện ở nước ngoài xuất phát từ ba yếu tố then chốt:

- Uy tín thương hiệu toàn cầu: Khi doanh nghiệp mở rộng sang các thị trường quốc tế, thông tin sai lệch có thể tác động trực tiếp đến xếp hạng tín dụng, giá cổ phiếu hoặc niềm tin nhà đầu tư.

- Cơ chế pháp lý hiệu quả hơn: Hệ thống pháp luật ở nhiều quốc gia trên thế giới cho phép xử lý nhanh các vụ việc vu khống, phỉ báng cùng mức bồi thường không giới hạn trần - tạo sức răn đe mạnh hơn so với pháp luật Việt Nam.

- Cân bằng quyền lực truyền thông: Trong môi trường số, nơi cá nhân có thể lan truyền thông tin tức thời, việc doanh nghiệp chọn khởi kiện thể hiện nỗ lực cân bằng ảnh hưởng truyền thông và trách nhiệm pháp lý, đặt lại giới hạn giữa quyền tự do ngôn luận và nghĩa vụ tôn trọng sự thật.

Ông Bình khẳng định, nếu trước đây doanh nhân Việt thường chọn im lặng trước tin giả hoặc thông tin xuyên tạc vì e ngại rào cản pháp lý và ngôn ngữ, thì nay họ đang học cách dùng chính ngôn ngữ của luật pháp quốc tế để đòi lại công bằng. Ông đánh giá, chiến lược này mang lại nhiều giá trị dài hạn như: ngăn chặn sớm và giảm thiểu hậu quả lan truyền thông tin sai; truyền tải thông điệp mạnh mẽ tới đối tác quốc tế rằng doanh nghiệp Việt đủ năng lực và quyết tâm bảo vệ thương hiệu bằng biện pháp hợp pháp, phù hợp chuẩn mực ESG (Governance); đồng thời tạo tiền lệ tích cực là khuyến khích doanh nghiệp Việt khác chủ động khởi kiện xuyên biên giới, góp phần nâng tầm uy tín thương hiệu quốc gia trên thị trường toàn cầu.

Tuy nhiên, Luật sư Bình cũng đưa ra khuyến nghị: Việc theo đuổi kiện tụng quốc tế đòi hỏi chiến lược bài bản, gồm chi phí cao do luật sư, dịch thuật và lệ phí tòa án quốc tế rất đắt đỏ; rào cản thi hành phán quyết - muốn thi hành bản án nước ngoài tại Việt Nam phải qua thủ tục công nhận theo Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, mất 6 - 9 tháng.
Ngoài ra, còn rủi ro là bị đơn có thể khởi kiện ngược hoặc yêu cầu xem xét minh bạch tài chính, thuế, cạnh tranh của nguyên đơn.

Vì vậy, doanh nghiệp Việt cần chuẩn bị một số bước sau: xây dựng "cẩm nang ứng phó pháp lý quốc tế” sẵn sàng cho khủng hoảng truyền thông toàn cầu; thiết lập bộ phận giám sát truyền thông và tư vấn pháp lý chuyên nghiệp để phát hiện sớm, xử lý kịp thời các nội dung sai sự thật hoặc mang yếu tố phỉ báng; ác định rõ mục tiêu khởi kiện, là yêu cầu gỡ bỏ nội dung, buộc xin lỗi công khai, đòi bồi thường thiệt hại hay tạo hiệu ứng răn đe - nhằm tối ưu chiến lược và chi phí tố tụng.

Tóm lại, theo Luật sư Diệp Năng Bình, việc Vingroup/VinFast và ông Phạm Nhật Vượng khởi kiện và bước đầu thành công tại Đức không chỉ là thắng lợi cá nhân mà còn mở ra một mô hình bảo vệ danh tiếng xuyên biên giới, thể hiện năng lực pháp lý, bản lĩnh hội nhập và ý thức tôn trọng luật quốc tế của doanh nghiệp Việt trong kỷ nguyên toàn cầu hóa.

Nam Phong