Vũ khí bị bỏ lại ở Syria và Afghanistan: So sánh thiệt hại giữa Nga và Mỹ

Các nguồn tin từ phía Mỹ và Libya mới đây cho biết Nga đã tiến hành di chuyển các hệ thống phòng không tiên tiến và vũ khí hiện đại từ các căn cứ ở Syria sang miền Đông Libya. (Ảnh: AFP/TTXVN)

Lực lượng đối lập tiến quân cực nhanh vào thủ đô mà không phải đổ máu, tổng thống bỏ chạy, một “nhà bảo trợ nước ngoài bị sốc” đang thương thảo về việc di tản lực lượng - sự sụp đổ của Syria trong tháng này có nhiều điểm tương đồng với Afghanistan 3 năm về trước.

Trong cả hai trường hợp, lực lượng chính phủ đã sụp đổ hoàn toàn và theo cách thức bất ngờ.

Theo trang Foreign Policy, hiện vẫn chưa rõ “phe chiến thắng” Hayat Tahrir al-Sham (HTS) đã thu giữ bao nhiêu vũ khí trong “kho” của chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad - chủ yếu là những vũ khí thời Liên Xô hoặc do Nga sản xuất, bao gồm tàu chiến, máy bay chiến đấu và các kho đạn dược - giả sử rằng những vũ khí này vẫn còn nguyên vẹn sau các cuộc không kích của Israel.

Nhiều vũ khí có thể do quân đội Nga và các lính đánh thuê bỏ lại khi họ rút lui khỏi các căn cứ nằm ngoài cơ sở chính của Nga tại Tartus và Latakia, nơi đang diễn ra “cuộc di tản có tổ chức” của các binh lính và trang thiết bị.

Một điều rõ ràng: Sau nhiều thập kỷ được các siêu cường “chống lưng,” cả hai chế độ đều để lại hàng “núi” vũ khí và đạn dược được cung cấp bởi các “nhà bảo trợ.” Nhưng ai là người mất nhiều hơn trong sự sụp đổ của các “quốc gia khách hàng,” Mỹ hay Nga?

Mối quan hệ vũ trang Nga-Syria

Mối quan hệ vũ trang Nga-Syria bắt đầu từ thời Chiến tranh Lạnh, khi Liên Xô sử dụng tổ hợp công nghiệp-quân sự khổng lồ để gửi máy bay, xe tăng, pháo và tên lửa tới nhiều nước trên toàn thế giới. Dữ liệu từ Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm cho thấy từ năm 1950 đến 1991, vũ khí của Liên Xô chiếm 94% tổng lượng vũ khí nhập khẩu của Syria.

Syria đã mất một lượng lớn vũ khí và trang thiết bị trong các cuộc chiến Arab-Israel năm 1967 và 1973. Tuy nhiên, từ năm 1975 đến 1991, Liên Xô đã tái trang bị cho lực lượng của Tổng thống Hafez al-Assad, cha đẻ ông Bashar al-Assad. Liên Xô cung cấp hoặc bán cho Syria 20 máy bay ném bom, 250 máy bay chiến đấu, 117 trực thăng, 756 pháo tự hành, 2.400 xe chiến đấu bộ binh, 2.550 xe tăng, ít nhất 7.500 tên lửa chống tăng và hơn 13.000 tên lửa đất đối không.

Vào đầu cuộc nội chiến Syria hồi năm 2011, Không quân Syria có khoảng 700 máy bay cánh cố định và máy bay cánh quạt ở các mức độ sẵn sàng chiến đấu khác nhau. Lực lượng mặt đất của Syria sở hữu khoảng 5.000 xe tăng, 4.000 phương tiện bọc thép, 3.400 khẩu pháo, 2.600 vũ khí chống tăng và 600 xe trinh sát.

Nhiều vũ khí trong số này đã bị phá hủy sau các trận chiến đô thị ác liệt chống lại thành trì của phe đối lập, và sau đó là Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS).

Các nhà nghiên cứu nguồn mở đã sử dụng bằng chứng hình ảnh và video để xác nhận rằng quân đội Syria mất ít nhất 3.380 xe tăng và phương tiện bọc thép trong giai đoạn từ năm 2011 đến 2020.

Các thành viên thuộc các nhóm vũ trang tại Syria sau khi giành quyền kiểm soát Thủ đô Damascus, ngày 8/12/2024. (Ảnh: THX/TTXVN)

Việc Nga cung cấp các máy bay cánh cố định và trực thăng chiến đấu, hàng trăm xe tăng và tên lửa chiến thuật, cùng hàng nghìn tên lửa chống tăng và tên lửa phòng không trong suốt cuộc xung đột đã bổ sung cho lực lượng của ông al-Assad. Tuy nhiên, những diễn biến vừa qua cho thấy, vũ khí rõ ràng không đủ để đảm bảo sự sống còn của chế độ.

Hiện vẫn chưa rõ số lượng xe tăng và phương tiện bọc thép mà chế độ Assad để lại.

Oryx, một tổ chức giám sát xung đột nguồn mở khác, ghi nhận HIT đã chiếm được nhiều khí tài của chế độ Asssad trong cuộc tấn công chớp nhoáng, bao gồm ít nhất 150 xe tăng, hơn 75 khẩu pháo, 69 xe chiến đấu bộ binh và 64 bệ phóng rocket đa nòng và súng phòng không.

Hàng nghìn phương tiện bọc thép, súng và tên lửa có thể hiện có thể đang được HTS chiếm giữ, hoặc sẽ sớm thuộc về tay lực lượng này.

“Chiến lợi phẩm” của HTS

Tuy nhiên, kho vũ khí “chiến lợi phẩm” của HTS có thể đã bị ảnh hưởng lớn ngay cả trước khi chiến thắng của nhóm này được nhận thức rõ ràng. Tới nay, quân đội Israel đã tấn công khoảng 500 mục tiêu ở Syria, tuyên bố rằng họ đã phá hủy từ 70-80% năng lực quân sự của chế độ Assad.

Theo Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), các cuộc không kích của IDF đã "hủy diệt hầu hết kho vũ khí tên lửa và các vũ khí chiến lược khác của chế độ Assad," bao gồm "tên lửa Scud, tên lửa hành trình, tên lửa đất đối không, máy bay chiến đấu, trực thăng tấn công và xe tăng."

Hàng chục tên lửa đối hạm tầm xa và các tàu mang tên lửa đã bị phá hủy trong loạt vụ tấn công vào các cảng al-Bayda và Latakia. Các cuộc tấn công của IDF cũng nhằm vào sân bay quân sự, nhà kho và một số cơ sở sản xuất vũ khí của Syria.

Có lý do để nghi ngờ một số tuyên bố của quân đội Israel. Tổn thất từ các cuộc không kích thường xuyên bị thổi phồng. Các chiến dịch không quân ở Balkans, Vùng Vịnh và chống lại IS đã không làm suy yếu khả năng của đối phương, hay hạn chế thương vong dân sự, như những gì các đánh giá thiệt hại ban đầu được tuyên bố.

Người dân Syria tại Thủ đô Damascus ngày 8/12/2024. (Ảnh: THX/TTXVN)

Vũ khí của Nga cũng đã bị các nhóm được Iran hậu thuẫn lấy đi. Các hệ thống như tên lửa chống tăng Kornet được cho là đã được chuyển từ Syria sang Lebanon.

Lực lượng quân sự Nga tại Syria, bao gồm máy bay chiến đấu và tàu chiến, đã rút lui và có vẻ như đang tiến hành một cuộc di tản từng phần. Nhưng họ vẫn chưa hoàn toàn rút khỏi quốc gia Trung Đông. Một hợp đồng thuê lại đã được đàm phán có thể cho phép Nga giữ các căn cứ ở Latakia và Tartus.

Taliban có gì?

Theo ước tính của Mỹ, Taliban đã thu giữ hơn 7 tỷ USD vũ khí sau sự sụp đổ của chính quyền Afghanistan do phương Tây hậu thuẫn ba năm về trước.

Một báo cáo từ Bộ Quốc phòng Mỹ vào tháng 8/2022 cho thấy các phương tiện mặt đất trị giá 4,12 tỷ USD và máy bay quân sự trị giá 923,3 triệu USD vẫn còn để lại ở Afghanistan sau khi Mỹ rút quân. Một báo cáo không công khai gửi Quốc hội cho biết đã có 9.524 đạn không đối không, 40.000 phương tiện, 300.000 súng cá nhân và 1,5 triệu viên đạn bị bỏ lại.

Taliban hiện đã có lực lượng không quân riêng. Một báo cáo do một tổ chức giám sát của Chính phủ Mỹ thực hiện vào tháng 11/2022 cho thấy "khoảng hai tuần trước khi Taliban chiếm chính quyền, các hồ sơ của Bộ Quốc phòng cho thấy Không quân Afghanistan có 162 máy bay do Mỹ cung cấp, trong đó 131 chiếc có thể sử dụng."

Tuy nhiên, các phi công chính quyền Afghanistan cũ đã lái khoảng 1/3 số máy bay và trực thăng này sang Tajikistan và Uzbekistan trong những ngày cuối cùng của cuộc rút quân. Khoảng 80 chiếc ở sân bay Kabul đã bị quân đội Mỹ vô hiệu hóa. Một số trong những máy bay này có thể đã được sửa chữa kể từ khi Taliban lên nắm quyền.

Trong khi đó, Taliban đã phải dựa vào các máy bay thời Liên Xô còn lại để vận chuyển binh lính, hàng hóa quân sự và nhân đạo, cũng như các quan chức chính quyền.

Sau khi Mỹ rút quân, Afghanistan trở thành một “chợ vũ khí” khổng lồ. Vũ khí của Mỹ đã được sử dụng ở Kashmir, Pakistan và Gaza, và chúng chắc chắn sẽ xuất hiện trong nhiều chiến trường hơn nữa trong tương lai. Các chuyên gia cho rằng đây là một trong những cuộc chuyển giao vũ khí lớn nhất trong lịch sử.

Sự khác biệt lớn

Nhưng những “con số thô” so sánh Afghanistan và Syria lại che giấu một sự khác biệt lớn giữa hai kho vũ khí bị mất mát. Nga thực sự có thể rất cần những vũ khí đó ngày hôm nay, trong khi Mỹ gần như không để lại bất kỳ thiết bị tốt nhất nào tại Afghanistan.

Lực lượng Quân đội Quốc gia Afghanistan và cảnh sát được “thiết kế” cho nhiệm vụ an ninh nội bộ và chủ yếu được trang bị những thiết bị quân sự “hạng hai và hạng ba” của Mỹ, được cho là đủ để đối phó với một cuộc nổi dậy với đối phương trang bị vũ khí nhẹ.

Binh sỹ Mỹ tham gia một chiến dịch ở tỉnh Helmand (Afghanistan) hồi năm 2009. (Ảnh: AFP/TTXVN)

Nhiều vũ khí của Mỹ tại Afghanistan vừa quá tốn kém để đưa về nước, lại vừa thiếu giá trị quân sự đủ lớn “đáng để hồi hương.” Vì vậy, việc cắt nhỏ nhiều phương tiện Mỹ thành phế liệu hoặc để lại cho lực lượng an ninh Afghanistan là phương án tiết kiệm chi phí hơn.

Trong khi đó, Nga đã mất nhiều phương tiện chiến đấu, máy bay, và thậm chí cả tàu chiến, kể từ khi tiến hành chiến dịch quân sự tại Ukraine vào tháng 2/2022.

Ngay cả trong một nền kinh tế chiến tranh, việc sản xuất vũ khí mới có thể sẽ khó để bù đắp cho tổn thất. Lâu nay, Nga đã sử dụng kho vũ khí lớn từ thời Liên Xô, đưa các xe tăng và phương tiện bọc thép cũ vào chiến đấu.

Việc thiếu máy móc rèn nòng pháo đã dẫn đến tình trạng "tận dụng" các nòng pháo, một yếu tố quan trọng trong các trận chiến ác liệt tại Donbass. Phương Tây nhận định Nga hiện đang thiếu hụt nghiêm trọng một số loại vũ khí và điều này có thể sẽ hạn chế khả năng chiến đấu của Nga vào năm 2025.

Không giống như những khẩu súng M-16 và xe Ford Ranger của Taliban, vốn mang tới một năng lực quân sự không đủ để đối đầu với một đối thủ mạnh, kho vũ khí của Syria có thể đã cung cấp một năng lực thực sự cho phe đối lập.

Một số phân tích nêu trên có thể vẫn chỉ là giả thuyết, do các cuộc tấn công của Israel vào nhiều cơ sở quân sự và kho vũ khí của Syria đã làm thay đổi tình hình.

Nhưng xét về số lượng và chủng loại vũ khí mà Nga và “khách hàng” của mình ở Damascus đã để mất, có thể thấy rằng Moskva đã “lãnh” một cú đánh mạnh hơn nhiều so với những gì Washington phải gánh sau cuộc chiến ở Afghanistan./.

(Vietnam+)