Vụ khai thác trái phép đất hiếm tại Yên Bái: Tinh vi thủ đoạn 'tuồn' tài nguyên ra nước ngoài

Ngụy trang bằng bao bì đựng gạo

Trong vụ án này, Công ty Thái Dương đã khai thác trái phép đất hiếm tại mỏ Yên Phú (Yên Bái). Cơ quan điều tra (CQĐT) xác định, Chủ tịch Công ty Thái Dương là Đoàn Văn Huấn còn có hành vi bán trái phép hơn 10.292 tấn quặng hàm lượng TREO 18-20%, trị giá 403 tỷ đồng và 280.846 tấn quặng sắt, trị giá 333 tỷ đồng để hưởng lợi bất chính 736 tỷ đồng.

Một trong số các khách hàng mua đất hiếm của Huân là Lưu Đức Hoa (người Trung Quốc). Kết luận điều tra xác định, Hoa từng thuê đất, mở xưởng chế biến tinh quặng đất hiếm tại Hải Phòng; chỉ đạo sản xuất, trộn tinh quặng đất hiếm để xuất khẩu sang Trung Quốc.

Bị can Đoàn Văn Huấn (bên trái) và đồng phạm

Theo điều tra, Lưu Đức Hoa đã mua 2.160 tấn quặng đất hiếm hàm lượng 14-17% (chưa được chế biến sâu) của Đoàn Văn Huấn. Sau đó, ông ta chỉ đạo bị can Nguyễn Thanh Đoàn (Phó Giám đốc Công ty CP Thương binh Trường Sơn) vận chuyển số hàng này từ mỏ Yên Phú về các xưởng chế biến.

Bị can Đoàn cũng làm thủ tục thuê công nhân, gồm cả người Việt Nam và Trung Quốc để tổ chức sản xuất tại Hải Phòng. Qua đây, quặng được mua từ Huân sẽ được tinh chế, nâng hàm lượng đất hiếm lên 20-30%.

Do nguồn gốc quặng của Đoàn Văn Huấn không hợp pháp và hàm lượng 30% cũng không được phép xuất khẩu nên Lưu Đức Hoa đã chỉ đạo nhân viên pha trộn thêm các hóa chất và phụ gia tạo thành hỗn hợp chất màu trắng đục.

Đất hiếm sau đó được đóng gói trong các bao có sẵn nhãn hiệu "BẢO KHANG RICE, Chuẩn cơm mẹ nấu, cơm dẻo mềm thơm đặc trưng. NET WEIGHT: 50kg". Việc này nhằm ngụy trang, che giấu quặng đất hiếm.

Lưu Đức Hoa cũng thuê Khâu Vỹ Bung (Giám đốc Công ty GUANGZHOU, trụ sở tại Trung Quốc) làm thủ tục xuất khẩu hàng hóa, khai báo là "Hỗn hợp chất Oxalate" nhưng thực chất là đất hiếm từ Việt Nam sang Trung Quốc.

Khâu Vỹ Bung liên hệ và thuê Trần Đức (Giám đốc Công ty Dương Liễu) làm thủ tục xuất khẩu mặt hàng "Hỗn hợp chất Oxalate" theo yêu cầu của Lưu Đức Hoa.

Trong quá trình làm thủ tục xuất khẩu, do hàng hóa không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc xuất xứ nên Đức sử dụng pháp nhân Công ty Dương Liễu, khai báo là chủ hàng, lập các hóa đơn thương mại hợp thức hóa nguồn gốc cho hàng hóa mở tờ khai xuất khẩu. Việc này vi phạm quy định của Luật Hải quan.

Với thủ đoạn nêu trên, từ ngày 5-5-2023 đến ngày 2-9-2023, Trần Đức đã mở 8 tờ khai tại Chi cục Hải quan cảng Đình Vũ, Hải Phòng, khai báo xuất khẩu mặt hàng là "Hỗn hợp chất Oxalate" với tổng khối lượng 200,78 tấn, trị giá 501.950 USD.

Thực tế, số hàng hóa trên là đất hiếm đã được Lưu Đức Hoa pha trộn, ngụy trang để xuất khẩu trái phép. Tính theo đơn giá quặng đất hiếm hàm lượng TREO 14-20%, CQĐT xác định, Lưu Đức Hoa buôn lậu 200,78 tấn với trị giá 341.326 USD (tương đương hơn 7,8 tỷ đồng).

Lưu Đức Hoa xuất cảnh về Trung Quốc vào ngày 24-9-2023 nên CQĐT có văn bản gửi Cục Đối ngoại Bộ Công an đề nghị phối hợp với Đại sứ quán Trung Quốc xác minh lý lịch, quá trình chấp hành pháp luật của người này. Ngày 14-12-2024, CQĐT ra quyết định truy nã trong nước và đề nghị truy nã quốc tế với Lưu Đức Hoa về tội "Buôn lậu".

Mua bán tài sản bất hợp pháp

Một khách hàng khác cũng mua quặng trái phép của Đoàn Văn Huân là Lưu Vũ (người Trung Quốc, Giám đốc Công ty HUYHUANG). Điều tra xác định, năm 2018, Vũ tới Việt Nam tìm nguồn mua quặng đất hiếm chuyển về Trung Quốc bán cho các cơ sở chế biến.

Vũ gặp, thỏa thuận hợp tác cùng Đoàn Văn Huấn xây dựng nhà máy thủy luyện để chế biến nâng cao hàm lượng "Tổng oxit đất hiếm". Trong quá trình hợp tác, Huấn cho Lưu Vũ xem, dịch cho Lưu Vũ biết nội dung Giấy phép khai thác khoáng sản của Công ty Thái Dương. Lưu Vũ còn thuê luật sư kiểm tra tính pháp lý của giấy phép.

Do vậy, Lưu Vũ biết rõ đất hiếm tại mỏ Yên Phú của Công ty Thái Dương chưa tinh chế đủ tới điều kiện xuất khẩu. Bản thân Đoàn Văn Huấn cũng trao đổi rõ nếu Vũ mua quặng, việc mua bán không thể ký hợp đồng, xuất hóa đơn do quặng chưa được phép bán; việc mua bán là vi phạm pháp luật.

Tuy vậy, từ tháng 5-2020 đến tháng 6-2021, Vũ vẫn mua tổng số 1.953 tấn đất hiếm với tổng giá trị hơn 70 tỷ đồng của Đoàn Văn Huấn, đã thanh toán hơn 59 tỷ đồng và còn nợ 10,9 tỷ.

Toàn bộ số đất hiếm này đã được Lưu Vũ giao cho Quách Hải Ba (người Trung Quốc) vận chuyển về Trung Quốc, giao cho khách hàng của Lưu Vũ tiêu thụ. Do Quách Hải Ba đã xuất cảnh về Trung Quốc nên CQĐT không tiến hành ghi lời khai làm rõ được cách thức vận chuyển. Còn bị can Lưu Vũ hiện đang bị tạm giam với cáo buộc phạm tội "Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có".

Xuân Lâm