Vụ cháu nội thuê người sát hại bà: Vết rạn về đạo đức trong xã hội

Đối tượng Nguyễn Chu Thanh Tú (bên trái) và đối tượng Lê Gia Bảo

Ngày 20/3/2025, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Hưng Yên đã ra Lệnh giữ người trong trường hợp khẩn cấp, Quyết định tạm giữ hình sự đối với Nguyễn Chu Thanh Tú (sinh năm 2009, ở xã Bình Minh, huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên) và Lê Gia Bảo (sinh năm 2010, phường Gia Bình, thị xã Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh) về hành vi "giết người", quy định tại Điều 123, Bộ luật Hình sự năm 2015 (Sửa đổi, bổ sung năm 2017).

Trước đó, khoảng 6h20 ngày 19/3/2025, nhận tin báo của quần chúng nhân dân xảy ra vụ cháy tại nhà bà N.T.L. (sinh năm 1952, ở thôn Đa Hòa, xã Bình Minh), Công an xã Bình Minh đã có mặt tại hiện trường đám cháy, phối hợp với nhân dân tổ chức dập lửa.

Trong quá trình này, phát hiện bà L. đã tử vong tại đầm nước phía sau nhà, trên người có nhiều vết thương, nghi do vật sắc nhọn gây ra, xác định có dấu hiệu của tội phạm giết người.

Công an xác định, do thường xuyên bị bà nội mắng vì mải chơi, không chịu khó học tập, nhiều lần đi chơi khuya nên Tú đã nảy sinh ý định giết bà nội. Sau đó, Tú đã thuê Bảo (là bạn quen biết qua quá trình chơi game trên mạng) với giá 5 triệu đồng, chi trả toàn bộ chi phí đi lại, ăn uống cho Bảo để cùng giết bà L.

Yếu tố nào khiến một học sinh lớp 10 ra tay sát hại bà nội?

Trao đổi với phóng viên Báo PNVN, Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học (Bộ Công an), cho rằng đây là vụ án đặc biệt nghiêm trọng, không chỉ vì tính chất tàn độc mà còn bởi nó phản ánh sự tha hóa nhân cách của đối tượng, đồng thời đặt ra những câu hỏi lớn cho xã hội, gia đình, nhà trường và cả ngành lập pháp.

Thượng tá Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học, Bộ Công an

Hành vi giết người thân là hành vi bị xã hội lên án vì đánh vỡ nền tảng đạo đức và tình cảm gia đình - vốn là thiết chế quan trọng nhất trong kiểm soát hành vi lệch chuẩn.

Theo lý luận và các mô hình tội phạm học phát triển lứa tuổi vị thành niên bắt đầu xuất hiện khả năng lập kế hoạch hành vi, có tư duy chủ đích về động cơ - mục đích, nhưng hạn chế về đánh giá hậu quả xã hội và thường bị cảm xúc tiêu cực chi phối hành vi.

Trong vụ việc này, hành vi giết người không còn là ngẫu nhiên, mà có yếu tố suy nghĩ, lựa chọn phương tiện và hành động dứt khoát.

Về động cơ phạm tội, Thượng tá Đào Trung Hiếu cho rằng, yếu tố chi phối hành vi giết người là do có mâu thuẫn với bà nội, dẫn đến tức giận và ra tay sát hại bà. Đây là động cơ xuất phát từ xung đột lợi ích vật chất, nhưng dưới góc nhìn sâu hơn, nó thể hiện sự suy đồi về giá trị đạo đức, mất khả năng nhận thức đúng-sai, rối loạn kiểm soát hành vi.

Dưới góc nhìn tâm lý học hành vi, ông Hiếu cho rằng, đây là sự đứt gãy trong hệ thống hình thành nhân cách. Trẻ em phát triển nhân cách dựa trên 3 trụ cột: Gia đình (giá trị đạo đức, cảm xúc); nhà trường (giáo dục nhận thức) và xã hội (hành vi mô phỏng và chuẩn mực đạo đức xã hội).

Khi cả 3 yếu tố này không đủ mạnh để hình thành "cái tôi đạo đức", đứa trẻ phát triển một bản ngã lệch chuẩn - không ranh giới đúng sai, không sợ hậu quả.

Những đứa trẻ có chấn thương tâm lý kéo dài, hoặc thường xuyên chịu sự đè nén cảm xúc, có nguy cơ cao bị rối loạn khả năng kiểm soát hành vi bộc phát, không biết cách giải tỏa xung đột bằng ngôn ngữ, hành vi dễ chuyển sang tấn công thể chất.

Đây là dấu hiệu của rối loạn hành vi, một dạng rối loạn tâm thần thời thơ ấu, có thể dẫn đến rối loạn nhân cách chống đối xã hội khi trưởng thành.

Hành vi giết người thân thể hiện sự tuyệt đối thiếu đồng cảm - yếu tố cốt lõi trong tâm lý con người. Những đứa trẻ thiếu sự dạy dỗ hoặc bị tách biệt cảm xúc từ nhỏ (qua phim ảnh, bạo lực, mạng xã hội…) sẽ không cảm nhận được đau đớn, sợ hãi của nạn nhân, không nhận thức được giá trị của mạng sống, không có tiếng nói bên trong để ngăn chặn hành vi cực đoan.

Bên cạnh đó là tư duy "trừng phạt để giải quyết mâu thuẫn", dấu hiệu của hành vi lệch chuẩn học được. Nếu trẻ từng chứng kiến hoặc trải nghiệm bạo lực như cách để giải quyết mâu thuẫn (bị đánh khi làm sai, thấy cha mẹ đánh nhau, xem video về việc giết người mà không bị trừng phạt…) thì trẻ có thể mô hình hóa hành vi này như giải pháp.

Trong vụ việc nêu trên, khi bị bà la mắng để nhắc cháu chăm lo học tập, Tú có thể cảm thấy bị "đe dọa", từ đó dùng hành vi bạo lực như một phản ứng tự vệ lệch chuẩn.

Cần mở rộng các biện pháp phòng ngừa từ gốc

Dưới góc độ pháp lý, theo Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2017, trẻ từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi có thể bị truy cứu hình sự nếu phạm tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, trong đó có tội "giết người" (Điều 123). Tuy nhiên, khi xét xử, tòa án sẽ cân nhắc nền tảng tâm lý, hoàn cảnh phạm tội, khả năng nhận thức; ưu tiên biện pháp giáo dục cải tạo thay vì hình phạt giam giữ dài hạn.

Theo Thượng tá Đào Trung Hiếu, vụ việc này là hồi chuông cảnh tỉnh cho thấy một đứa trẻ có thể trở thành sát nhân nếu thiếu sự giáo dục, hướng dẫn, yêu thương đúng cách. Hành vi giết người không chỉ bắt nguồn từ sự giận dữ tức thời mà là biểu hiện của một quá trình phát triển nhân cách bị lệch chuẩn - tha hóa.

Từ vụ án này, đặt ra yêu cầu: Cha mẹ phải tỉnh thức, nhà trường phải vào cuộc giáo dục kỹ năng sống từ sớm, pháp luật cần mở rộng các biện pháp phòng ngừa từ gốc; xã hội cần tái thiết giá trị sống cho người trẻ.

Văn Long