Vợ đầu, tri kỷ và tình yêu cuối cùng trong cuộc đời nhà thơ Lưu Quang Vũ

Kỷ niệm 75 năm ngày sinh của tác giả Lưu Quang Vũ, 35 năm ngày mất của cặp vợ chồng tài hoa bậc nhất của nền văn chương, kịch nghệ Việt Nam, vào ngày 16-8 tới tại Nhà hát Lớn Hà Nội, gia đình hai cố tác giả phối hợp cùng báo Nông thôn Ngày nay/điện tử Dân Việt tổ chức đêm thơ nhạc kịch với chủ đề "Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi".

Chương trình do NSƯT Trần Lực làm tổng đạo diễn, NSƯT Đỗ Kỷ chỉ đạo nghệ thuật, được dàn dựng công phu, sáng tạo, quy tụ dàn nghệ sĩ tên tuổi như: NSND Lê Khanh, NSƯT Lê Chức, NSƯT Minh Trang, NSƯT Tạ Tuấn Minh, nhạc sĩ Nguyễn Vĩnh Tiến, nhạc sĩ Lê Tâm, ca sĩ Mỹ Linh, Vũ Thắng Lợi... Đặc biệt tại sân khấu đêm diễn, lần đầu tiên vở kịch bất hủ “Hồn Trương Ba - da hàng thịt” của tác giả Lưu Quang Vũ sẽ được thể hiện bởi các nghệ sĩ đến từ Lucteam với phong cách kịch đương đại, trẻ trung, hứa hẹn mang tới cho khán giả nhiều bất ngờ thú vị.

Theo chia sẻ của đại diện ban tổ chức, đêm thơ nhạc kịch “Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi” gồm 4 chương được đặt theo tựa đề là những câu thơ và tác phẩm nổi tiếng của nhà biên kịch Lưu Quang Vũ. Sử dụng nhiều loại hình nghệ thuật, chương trình tái hiện lại cuộc đời ngắn ngủi nhưng thấm đẫm tình yêu và khao khát sống đẹp, sống ý nghĩa của cây bút tài năng một thời – người được mệnh danh là nhà biên kịch tiên phong trong nền kịch nghệ Việt Nam ở thời đổi mới.

Tác giả Lưu Quang Vũ và nhà thơ Xuân Quỳnh

Trong đó đáng chú ý, ở chương thứ 2 với tên gọi "Anh yêu em và anh tồn tại", chương trình sẽ tái hiện lại bức chân dung về 3 người phụ nữ đã ảnh hưởng tới cuộc đời, cũng như để lại nhiều dấu ấn trong các sáng tác của tác giả Lưu Quang Vũ. Người đầu tiên là diễn viên điện ảnh NSƯT Tố Uyên - một trong những gương mặt vàng của điện ảnh Cách mạng Việt Nam, đặc biệt là với vai nữ chính trong bộ phim "Con chim vành khuyên" (1961). Bà chính là người vợ đầu tiên của tác giả Lưu Quang Vũ, cả hai đến với nhau bằng tình yêu mãnh liệt, nên duyên vào những năm tháng đẹp nhất của tuổi trẻ để rồi sau đó chia ly vì không còn tìm thấy sự hòa hợp và tiếng nói chung trong cuộc sống. Bài thơ “Vườn trong phố” với những câu thơ nổi tiếng: "Trong thành phố có một vườn cây mát/Trong triệu người có em của ta" chính là tác phẩm mà nhà thơ Lưu Quang Vũ viết tặng NSƯT Tố Uyên, khi hai người còn chung sống bên nhau.

Người phụ nữ quan trọng tiếp theo trong cuộc đời vị tác giả tài hoa bạc mệnh này là nữ họa sĩ Nguyễn Thị Hiền – người được xem như tri kỷ của ông trong những tháng năm đau xót và hy vọng, những tháng năm mà ông lận đận kiếm sống cũng như đi tìm con đường đi riêng của mình trong nghệ thuật. Trong bài thơ “Gửi Hiền, mùa đông”, ông bộc lộ ở đó nhiều nỗi buồn, trăn trở: "Phút bàng hoàng nhớ hết mọi buồn đau/Tôi khóc trên tay em lặng lẽ/Tôi sợ lắm, mùa đông sương buốt thế/Em có là mãi mãi để tôi yêu".

Người phụ nữ thứ ba và cũng là người sau cùng trong cuộc đời tác giả Lưu Quang Vũ chính là nhà thơ Xuân Quỳnh – người bạn thơ đồng điệu, người đã có 15 năm đi bên cạnh ông, người đã cùng ông đi qua những tháng ngày thăng hoa cả về tình yêu và sự nghiệp. Và cả hai cũng đã vĩnh viễn ra đi cùng nhau trong một chuyến xe định mệnh.

Nếu như NSƯT Tố Uyên là dấu ấn về tình yêu say đắm, trong sáng của một chàng trai thuở mới lớn; họa sĩ Nguyễn Thị Hiền là kỷ niệm về tình yêu của những năm đất nước chiến tranh, gian khổ; còn khi gặp Xuân Quỳnh vào năm 1973, tình yêu của Lưu Quang Vũ đã thật sự trọn vẹn, trưởng thành, đằm thắm, với những cung bậc phong phú nhất, từ lãng mạn, đắm say, đến giản dị, đời thường.

Trước đó, ở chương 1 với chủ đề “Hồn dân tộc dậy ta làm thi sĩ” sẽ là không gian nghệ thuật nói về tính công dân trong thơ Lưu Quang Vũ. Các nhà nghiên cứu văn học một lần nữa khẳng định trăn trở của ông với “hồn dân tộc”. Một minh chứng là trong bài thơ “Nói với mình và các bạn”, ông từng khẳng định: "Thơ không phải là chứng minh/ Không phải hào quang phản chiếu của tấm gương/ Thơ là bó đuốc đốt thiêu, là bàn tay thắp lửa/Thơ sinh sự với cuộc đời, không cho ai dừng bước cả/Càng thương yêu càng không vừa ý với mọi điều".

Góp mặt ở phần này, NSƯT Tạ Tuấn Minh, NSƯT Lê Chức và NSƯT Đỗ Kỷ sẽ thể hiện các thi phẩm “Việt Nam ơi”; “Trung Hoa”, “Người cùng tôi”. Bên cạnh đó, giọng ca "The Voice Kids" Bùi Hà My sẽ thể hiện các ca khúc phổ thơ Lưu Quang Vũ của nhạc sĩ Nguyễn Vĩnh Tiến. Đây là lần thứ hai nhạc sĩ Nguyễn Vĩnh Tiến góp mặt vào chương trình nghệ thuật tưởng nhớ cặp đôi Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ, sau thành công của chương trình “Hoa cúc xanh” năm ngoái.

Tiếp đó, ở chương 3 “Hồn Trương Ba - da hàng thịt”, với Lucteam – đoàn kịch của nghệ sĩ Trần Lực, tác phẩm kịch nổi tiếng nhất của Lưu Quang Vũ “Hồn Trương Ba - da hàng thịt” sẽ một lần nữa được tái hiện trên sân khấu Nhà hát Lớn Hà Nội. Với phong cách biểu hiện - ước lệ của nghệ thuật sân khấu truyền thống, Trần Lực mang tới đêm diễn nhiều sáng tạo mới mẻ, tại đó diễn viên dùng nhiều phương thức biểu đạt khác nhau để thể hiện những vấn đề, những con người - nhân vật được phản ánh trong vở diễn.

Sau cùng, ở chương kết “Gió và Tình yêu thổi trên đất nước tôi”, ca khúc “Nhà chật” (phổ thơ Lưu Quang Vũ, nhạc Nguyễn Lê Tâm) kể lại cuộc sống gian khổ những đầy lãng mạn và yêu thương trong căn phòng 6m2 của gia đình Xuân Quỳnh – Lưu Quang Vũ. Với “Thuyền và biển” và đặc biệt “Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi” – ca khúc của Nguyễn Vĩnh Tiến cũng chính là ca khúc chủ đề của chương trình – qua giọng hát "diva" Mỹ Linh một lần nữa khẳng định niềm tin bất diệt vào tình yêu và cuộc sống.

Nhà báo Lưu Quang Định, Tổng Biên tập báo Nông thôn Ngày nay, Trưởng Ban tổ chức chương trình cho rằng di sản nhà thơ, nhà biên kịch Lưu Quang Vũ để lại rất đồ sộ. Những năm vừa qua, gia đình, đồng nghiệp và những người hâm mộ anh đã làm nhiều chương trình nghệ thuật khác nhau, nhưng mới chỉ mang tới khán giả một phần rất nhỏ trong số di sản đó.

“Người yêu thi ca hay nhắc tới anh với những bài thơ tình say đắm, lãng mạn, nhưng Lưu Quang Vũ còn có một loạt tác phẩm với đầy cảm xúc công dân, tinh thần trách nhiệm của một nhà thơ trước các vấn đề lớn của xã hội, tình thương dành cho những con người nhỏ bé, yếu thế. Tại chương trình này, lần đầu tiên những tác phẩm như thế sẽ được trình diễn trên sân khấu." - ông Lưu Quang Định chia sẻ.

Trong vai trò Tổng đạo diễn chương trình, NSƯT Trần Lực tiết lộ, anh và gia đình nhà thơ Lưu Quang Vũ giữ mối quan hệ thân thiết, coi nhau như người nhà, bất cứ chương trình nào để tưởng nhớ vợ chồng tác giả Lưu Quang Vũ và nhà thơ Xuân Quỳnh, chỉ cần gia đình có lời là anh sẵn sàng tham gia. Cũng theo NSƯT Trần Lực, từ nhỏ anh đã xem kịch của tác giả Lưu Quang Vũ rất nhiều, trong đó tác phẩm “Hồn Trương Ba - da hàng thịt” là vở diễn mà anh vô cùng yêu thích. Lần này, tác phẩm sẽ được mang lên sân khấu với sự thể hiện mới mẻ theo phong cách của Lucteam.

“...Ước chi được hóa thành ngọn gió

Để được ôm trọn vẹn nước non này

Để thổi ấm những đỉnh đèo buốt giá

Để mát rượi những mái nhà nắng lửa

Để luôn luôn được trở lại với đời

Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi...”

(Trích “Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi”)

Nhà thơ, nhà viết kịch Lưu Quang Vũ sinh năm 1948 tại xã Thiệu Cơ, huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ, quê gốc ở phường Hải Châu, quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, là con trai nhà viết kịch Lưu Quang Thuận.

Có thể nói, Tình yêu và Tổ quốc là hai cảm hứng lớn lao nhất trong thơ ca Lưu Quang Vũ (1948- 1988) - tác giả của hàng trăm bài thơ, truyện ngắn cùng hơn 50 kịch bản sân khấu. Tuy chỉ sống 40 năm trên dương thế, nhưng những dấu ấn mà ông để lại cho đời vô cùng sâu đậm, sống mãi đến bây giờ. Ông là tác giả trẻ nhất được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật năm 2000.

Vợ ông, nữ sĩ Xuân Quỳnh (1942-1988), tác giả của những bài thơ nổi tiếng như: Sóng, Thuyền và biển, Thơ tình cuối mùa thu, Tự hát... cũng tự hào là một trong những gương mặt thơ nữ được yêu mến nhất. Những rung động sâu sắc, mãnh liệt về tình yêu lứa đôi, tình mẹ con, tình bạn trong thơ Xuân Quỳnh bao năm nay đã lôi cuốn hàng triệu bạn đọc. Bà cũng được trao giải thưởng Hồ Chí Minh năm 2017.