VKSND tối cao quyết định việc tiếp nhận hay từ chối yêu cầu tương trợ tư pháp về hình sự của nước ngoài

Quang cảnh phiên làm việc của Quốc hội sáng 26/5. Ảnh: VPQH cung cấp.

Tiếp tục chương trình của Kỳ họp thứ 9, sáng 26/5, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra Dự án Luật Tương trợ tư pháp (TTTP) về hình sự. Đồng chí Nguyễn Huy Tiến – Viện trưởng VKSND tối cao trình bày tờ trình.

Trình bày tờ trình, Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến cho biết, Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 quy định 4 lĩnh vực (hình sự, dân sự, dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù), đã góp phần tích cực vào quá trình cải cách tư pháp, hội nhập quốc tế và nội luật hóa các cam kết mà Việt Nam ký kết.

Đồng chí Nguyễn Huy Tiến – Viện trưởng VKSND tối cao trình bày tờ trình. Ảnh: VPQH cung cấp.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, để đáp ứng yêu cầu đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm xuyên quốc gia và tội phạm có yếu tố nước ngoài, việc ban hành một đạo luật riêng về Tương trợ tư pháp trong lĩnh vực hình sự là hết sức cần thiết.

Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến cho biết, dự án Luật này nhằm điều chỉnh các nguyên tắc, thẩm quyền, trình tự, thủ tục thực hiện tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam với nước ngoài; Quy định trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong quá trình yêu cầu và thực hiện yêu cầu tương trợ. Đồng thời, luật cũng bao quát các đối tượng là tổ chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài có liên quan.

Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến nhấn mạnh, VKSND tối cao đã tiếp thu các ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, đã hoàn thiện Dự án Luật gồm 4 chương, 39 điều, trên cơ sở kế thừa những quy định phù hợp của Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và bổ sung những quy định mới để: Cụ thể hóa các chính sách xây dựng luật đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt; Tương thích, đồng bộ với các văn bản quy phạm pháp luật trong nước và 3 dự án Luật được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp đang được xây dựng cùng với dự án Luật này; Phù hợp với các Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự, các điều ước quốc tế có điều khoản về tương trợ tư pháp về hình sự mà Việt Nam tham gia; tham khảo, tiếp thu kinh nghiệm một số quốc gia trên thế giới.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: VPQH cung cấp.

Cụ thể, dự thảo Luật gồm các Chương sau:

Chương I quy định những vấn đề chung, kế thừa các quy định của Luật TTTP hiện hành và có một số quy định mới như:

Một là, phạm vi TTTP về hình sự: Bổ sung những điểm mới như: Lấy lời khai trực tiếp hoặc trực tuyến; Cho phép người tiến hành tố tụng của nước yêu cầu có mặt trong quá trình thực hiện TTTP tại nước được yêu cầu; Tổ chức cho người tại nước được yêu cầu đến nước yêu cầu để hỗ trợ điều tra hoặc cung cấp chứng cứ; Áp dụng các biện pháp tố tụng nhằm bảo đảm tịch thu, trao trả, xử lý vật chứng, tài sản liên quan đến hành vi phạm tội.

Hai là, VKSND tối cao với tư cách là cơ quan Trung ương - chịu trách nhiệm chủ trì đánh giá, quyết định tiếp nhận hay từ chối yêu cầu tương trợ của nước ngoài trên nguyên tắc “có đi có lại”; trong trường hợp cần thiết, VKSND tối cao lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao và các cơ quan có liên quan để thống nhất trước khi ra quyết định cuối cùng.

Ba là, việc thực hiện TTTP về hình sự giữa Việt Nam với các nước có chung đường biên giới và việc xem xét, yêu cầu liên quan đến hình phạt tử hình.

Bốn là, quy định việc không phải hợp pháp hóa lãnh sự đối với giấy tờ, tài liệu trong hồ sơ TTTP về hình sự.

Năm là, quy định về chi phí trong hoạt động TTTP về hình sự theo hướng nước được yêu cầu sẽ chịu chi phí phát sinh trong quá trình thực hiện yêu cầu tương trợ trên lãnh thổ nước mình, ngoại trừ một số chi phí đặc thù phải do nước yêu cầu chi trả.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: VPQH cung cấp.

Chương II quy định về yêu cầu TTTP về hình sự của Việt Nam gửi ra nước ngoài, trong đó nêu rõ quy trình tiếp nhận, giải quyết yêu cầu, bổ sung cơ chế khi không nhận được phản hồi của nước ngoài, VKSND tối cao phối hợp với cơ quan lập yêu cầu và các cơ quan có liên quan để thống nhất việc kết thúc tương trợ.

Chương III liên quan đến yêu cầu tương trợ tư pháp về hình sự của nước ngoài gửi đến Việt Nam. Chương này nêu cụ thể quy trình tiếp nhận, giải quyết các yêu cầu, căn cứ để từ chối hoặc hoãn thực hiện các yêu cầu; bổ sung một số căn cứ phù hợp với các điều ước quốc tế như: bắt buộc từ chối nếu yêu cầu liên quan đến tội phạm có liên quan đến chính trị hoặc lĩnh vực quân sự; hoặc có thể từ chối nếu hành vi của đối tượng nêu trong yêu cầu tương trợ không cấu thành tội phạm theo pháp luật hình sự Việt Nam.

Chương IV, gồm: 2 điều, quy định về hiệu lực thi hành của Luật cũng như cách xử lý các yêu cầu tương trợ đã lập trước thời điểm Luật có hiệu lực (dự thảo Luật quy định Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2026).

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo thẩm tra. Ảnh: VPQH cung cấp.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban tán thành sự cần thiết ban hành Luật Tương trợ tư pháp về hình sự với các lý do như được nêu tại Tờ trình của VKSND tối cao. Hồ sơ dự án Luật đã đầy đủ các tài liệu, đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến theo quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 đã được sửa đổi, bổ sung năm 2020.

Để tiếp tục hoàn thiện dự thảo Luật, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị VKSND tối cao tiếp tục phối hợp với các cơ quan chủ trì soạn thảo các dự án Luật Tương trợ tư pháp về dân sự, Luật Dẫn độ, Luật Chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù là những Luật được tách ra từ Luật Tương trợ tư pháp năm 2007 và các dự án luật về tổ chức bộ máy của các cơ quan tư pháp, tố tụng tư pháp đang trong quá trình sửa đổi, bổ sung trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9 nhằm bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật…

Minh Khôi