Việt Nam xuất siêu 1 tỷ USD linh kiện ô tô: Động lực mới cho ngành công nghiệp phụ trợ

Theo số liệu mới nhất từ Tổng cục Hải quan, tính đến ngày 15/3/2025, kim ngạch nhập khẩu linh kiện, phụ tùng ô tô của Việt Nam đạt 1,013 tỷ USD. Tuy nhiên, con số này vẫn chỉ bằng một nửa so với tổng giá trị xuất khẩu của chính nhóm hàng này, lên tới 2,029 tỷ USD, ghi nhận mức xuất siêu hơn 1 tỷ USD trong quý đầu năm.

Xu hướng này nối dài kết quả tích cực từ năm 2024, khi tổng giá trị nhập khẩu linh kiện ô tô là 4,86 tỷ USD, trong khi xuất khẩu cán mốc 10,6 tỷ USD. Đây là tín hiệu cho thấy ngành sản xuất linh kiện và phụ tùng ô tô tại Việt Nam đang từng bước khẳng định vị trí trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Đáng chú ý, phần lớn các linh kiện được nhập khẩu là những bộ phận kỹ thuật cao, trong nước chưa thể sản xuất, như động cơ, hộp số, bảng mạch điều khiển, cảm biến, bộ túi khí, nguyên liệu sơn… Những linh kiện này thường đi kèm độc quyền công nghệ từ các hãng xe toàn cầu, có giá trị gia tăng lớn và chịu ảnh hưởng lớn bởi chính sách thuế ưu đãi nhập khẩu.

Ngược lại, nhóm sản phẩm xuất khẩu chủ lực lại mang đặc trưng của công nghiệp phụ trợ Việt Nam, với tỉ trọng lớn là bộ dây cáp điện, lốp xe, chi tiết nhựa và ghế ngồi, chủ yếu từ các liên doanh với Nhật Bản như Yazaki, Sumiden hay Bridgestone Việt Nam.

Hiện, cả nước có khoảng 2.000 doanh nghiệp sản xuất linh kiện cho ô tô và xe máy, tạo việc làm cho hơn 600.000 lao động. Trong đó, gần 300 doanh nghiệp đã đủ tiêu chuẩn tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Đáng chú ý, tỉ lệ nội địa hóa linh kiện trong chuỗi cung ứng của các công ty Nhật Bản tại Việt Nam đã tăng từ 28% lên 37% trong vòng một thập niên.

Trong số 350 doanh nghiệp có đăng ký ngành nghề sản xuất, lắp ráp ô tô tại Việt Nam, có đến 214 đơn vị (hơn 60%) chuyên về sản xuất linh kiện và phụ tùng, cho thấy sự chuyển dịch rõ nét sang công nghiệp hỗ trợ.

Thị trường xuất khẩu của Việt Nam cũng ngày càng mở rộng, vươn đến các trung tâm sản xuất ô tô hàng đầu thế giới như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan và Đức. Tuy vậy, lực lượng xuất khẩu chính vẫn tập trung ở các doanh nghiệp FDI, chiếm phần lớn giá trị kim ngạch nhờ công nghệ và mạng lưới thị trường sẵn có.

Ở chiều ngược lại, các hãng xe lớn trong nước như VinFast, Thaco, Hyundai Thành Công hiện vẫn phải phụ thuộc nhiều vào linh kiện nhập khẩu để phục vụ công đoạn lắp ráp.

Dù vậy, nỗ lực nội địa hóa đang ngày càng rõ nét. Trong buổi tọa đàm tại nhà máy cuối tháng 11/2024, VinFast tuyên bố đặt mục tiêu nội địa hóa đến 84% vào cuối năm 2026, mức cao chưa từng có tại Việt Nam. Hiện tại, tỉ lệ nội địa hóa của Thaco đạt khoảng 15-18%, Toyota Việt Nam đạt 37% (đối với dòng xe Innova), còn VinFast đang dẫn đầu với mức khoảng 60%.

Việt Nam cũng đặt mục tiêu dài hạn đến năm 2045 sẽ chủ động sản xuất được động cơ cho hầu hết các dòng xe, từng bước giảm phụ thuộc nhập khẩu, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Với vai trò ngày càng rõ nét trong ngành công nghiệp phụ trợ, cộng với lực đẩy từ chuyển đổi xanh và sản xuất xe điện, Việt Nam đang nắm bắt cơ hội trở thành trung tâm sản xuất linh kiện tầm khu vực trong thập kỷ tới.

Hưng Nhật