Việt Nam nỗ lực trong cuộc chiến phòng, chống tội phạm mạng

Thách thức mới của an ninh quốc gia

Trong thời đại chuyển đổi số, không gian mạng trở thành “mặt trận” mới, nơi tội phạm công nghệ cao ngày càng lợi dụng sự phát triển của trí tuệ nhân tạo, mạng xã hội, tiền ảo và thương mại điện tử để thực hiện hành vi phạm pháp. Việt Nam có hơn 80% dân số sử dụng Internet đang đối mặt với nhiều thách thức lớn về an ninh mạng.

Theo Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia (VNCSA), chỉ trong năm 2024, có tới 46,15% cơ quan, doanh nghiệp Việt Nam ghi nhận bị tấn công mạng ít nhất một lần; hơn 6,7% cho biết bị tấn công thường xuyên, với tổng số vụ tấn công vượt 659.000 vụ/năm.

Số liệu thống kê của Bộ Công an cho thấy, trong năm 2024, lực lượng chức năng cả nước đã phát hiện hơn 2.500 vụ việc có yếu tố tội phạm mạng, khởi tố hàng nghìn đối tượng. Các hình thức tội phạm phổ biến bao gồm phát tán mã độc, tấn công ransomware, giả mạo ngân hàng trực tuyến, đánh cắp dữ liệu cá nhân và lừa đảo đầu tư.

Theo Báo cáo Tình hình nguy cơ an toàn thông tin quý III/2005 của Công ty TNHH MTV An ninh mạng Viettel, Việt Nam ghi nhận hơn 6,5 triệu tài khoản cá nhân bị đánh cắp, gần 4.000 tên miền lừa đảo và hơn 547.000 cuộc tấn công DdoS…

Các lĩnh vực tài chính - ngân hàng, năng lượng và hạ tầng thiết yếu chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, với quy mô dữ liệu bị xâm phạm lên tới hàng trăm triệu bản ghi. Đặc biệt nhiều vụ tấn công được thực hiện dưới sự hỗ trợ từ trí tuệ nhân tạo (AI).

Công an tỉnh Phú Thọ tiến hành thu giữ nhiều laptop, máy tính cây điện thoại của các đối tượng trong đường dây lừa đảo xuyên quốc gia, hoạt động dưới hình thức mua bán đồng tiền ảo PaynetCoin (PAYN) và kinh doanh đa cấp trái phép, huy động hàng tỷ USD của hàng nghìn người trong và ngoài nước. Ảnh: Công an Phú Thọ.

Còn theo Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05 - Bộ Công an), trong 8 tháng đầu năm 2025, Việt Nam ghi nhận hơn 1.500 vụ lừa đảo trực tuyến, thiệt hại 1.660 tỷ đồng. Thủ đoạn của tội phạm ngày càng tinh vi như deepfake, chiếm OTP, giả danh cơ quan chức năng... Trong đó, một loạt vụ án nổi bật cho thấy tính chất tinh vi của tội phạm mạng.

Cụ thể, tháng 4/2024, Cục A05, Bộ Công an phối hợp với công an nhiều địa phương triệt phá đường dây phát tán mã độc chiếm đoạt tài khoản người dùng, bắt giữ 22 đối tượng. Nhóm này đã tạo ra hàng trăm website và ứng dụng giả mạo ngân hàng, mạng xã hội để thu thập thông tin cá nhân và chiếm đoạt tiền trong tài khoản nạn nhân.

Trong năm 2025, lực lượng Công an Việt Nam đã triệt phá các đường dây “rửa tiền” quy mô lớn, thường liên quan đến “công ty ma” và tài khoản ngân hàng giả. Điển hình nhất là vụ Công an TP. Hồ Chí Minh triệt phá đường dây rửa tiền và vận chuyển hơn 4.150 tỷ đồng (khoảng 160 triệu USD) ra nước ngoài thông qua gần 300 “công ty ma” và tiệm vàng Đức Long. Hành vi của Mai Vũ Minh (40 tuổi); Okoye Christian Ikechukwu, Eneh Davidson Caleb (35 - 42 tuổi, cùng quốc tịch Nigeria) và 4 người khác được Công an TPHCM nêu trong kết luận điều tra, chuyển cho Viện kiểm sát đề nghị truy tố về tội "Rửa tiền".

Tại Đà Nẵng, đầu năm nay, lực lượng Công an đã xóa sổ đường dây rửa tiền với tổng giao dịch gần 30.000 tỷ đồng từ năm 2022 đến 2024. Đường dây này do Trang Quang Trung (34 tuổi, trú tại Đà Nẵng) cầm đầu, với sự tham gia của nhiều đối tượng, bao gồm nhân viên ngân hàng.

Các đối tượng thành lập 187 doanh nghiệp “ma”, mở hơn 600 tài khoản ngân hàng để bán lại cho tổ chức tội phạm nước ngoài, sử dụng làm giả căn cước công dân, con dấu ngân hàng và tài liệu Nhà nước. Mở rộng điều tra giai đoạn 2 vào tháng 8/2025, thêm 20 bị can bị khởi tố, trong đó có 4 nhân viên của 3 ngân hàng cấu kết mở tài khoản trái quy định. Vụ án này không chỉ liên quan đến “rửa tiền” từ lừa đảo và đánh bạc mà còn có yếu tố quốc tế, với tiền chuyển từ Campuchia về Việt Nam qua ví điện tử USDT.

Công an Nghệ An triệt xóa băng nhóm lừa đảo công nghệ cao, bắt giữ gần 100 đối tượng, ước tính đã lừa đảo chiếm đoạt hơn 2.000 tỷ đồng của công dân Việt Nam. Ảnh: CANA

Tháng 3/2025, Công an tỉnh Lâm Đồng triệt phá đường dây rửa tiền 2.000 tỷ đồng. Đường dây này hoạt động 100% trên internet với hệ thống bảo mật cao, đăng ký hàng chục tài khoản ngân hàng để luân chuyển tiền từ lừa đảo trực tuyến, đánh bạc và buôn bán hàng cấm ra nước ngoài.

Trước đó, lực lượng Công an tỉnh Nghệ An xóa sổ ổ nhóm “rửa tiền” và đánh bạc xuyên quốc gia, với giao dịch hơn 600 tỷ đồng/tháng từ tháng 9/2024. Những vụ việc này tổng hợp lại, cho thấy tổng số tiền liên quan đến “rửa tiền” bị triệt phá vượt quá 40.000 tỷ đồng, với hàng trăm đối tượng bị bắt.

Vào tháng 2/2025 tại tỉnh Cao Bằng, lực lượng Công an đã bóc gỡ tổ chức tội phạm xuyên quốc gia lập “công ty ma” tại Campuchia, giả danh công an để yêu cầu người dân chuyển tiền vào tài khoản an toàn với hơn 160 tỷ đồng của gần 400 nạn nhân bị chiếm đoạt, 39 đối tượng bị khởi tố.

Hồi tháng 5/2025, Công an tỉnh Thái Bình phát hiện đường dây sử dụng công nghệ AI làm giả sinh trắc học nhằm “rửa tiền” cho một trang web cờ bạc. Cơ quan điều tra cho biết, đây là thủ đoạn lần đầu tiên được phát hiện tại Việt Nam với hơn 1.000 tài khoản ngân hàng nghi có liên quan. Từ tháng 1-4/2025 đã có hơn một triệu tài khoản đánh bạc trên trang web này với tổng số tiền nạp vượt 1.000 tỷ đồng. Để vượt qua bước xác thực sinh trắc học của ngân hàng đối với các giao dịch từ 10 triệu đồng trở lên, nhóm này sử dụng AI tạo clip giả khuôn mặt chủ tài khoản, giúp hệ thống xác minh giao dịch mà không cần sự có mặt thực tế của người mở tài khoản.

Hay mới đây nhất, hôm 20/10 vừa qua,lực lượng Công an tỉnh Đắk Lắk cũng triệt phá thành công một đường dây lừa đảo quy mô lớn trên không gian mạng do đối tượng người địa phương cầm đầu, cấu kết với nhiều đối tượng khác hoạt động tại Campuchia, chiếm đoạt hơn 140 tỷ đồng của hơn 1.000 nạn nhân trên cả nước. Cụ thể, từ năm 2024, Hồ Mạnh Linh, hay còn gọi là Long Hồng Kông (sinh năm 1999, trú tại thôn Tân Lộc, xã Dliê Ya, tỉnh Đắk Lắk) cấu kết với nhiều đối tượng khác, thành lập công ty Villa Group, đặt trụ sở tại khu Shanghai Resort, thành phố Bavet, tỉnh Svay Riêng, Campuchia…

Các vụ việc hình sự này không chỉ gây thiệt hại kinh tế hàng nghìn tỷ đồng mà còn khiến người dân bất an, suy giảm niềm tin trong các giao dịch điện tử, cản trở tiến trình chuyển đổi số quốc gia. Đây là thực tế đáng báo động về sự bành chướng của các tổ chức tội phạm mạng không dừng lại ở hoạt động đơn lẻ mà đã hình thành mạng lưới xuyên quốc gia, có tổ chức, được “hậu thuẫn” bởi hệ thống kỹ thuật tinh vi và am hiểu sâu về công nghệ vượt qua khỏi lãnh thổ Việt Nam.

Củng cố lá chắn không gian mạng Việt Nam

Chuyển đổi số, kinh tế số và xã hội số đang mở ra cơ hội phát triển cho các quốc gia. Tuy nhiên, đi cùng với lợi ích là những thách thức an ninh mạng ngày càng phức tạp khi tội phạm tấn công vào hệ thống thông tin trọng yếu, đánh cắp dữ liệu, lừa đảo công nghệ cao, lan truyền thông tin xấu...

Các cuộc tấn công mạng không chỉ gây thiệt hại tài chính mà còn tiềm ẩn nguy cơ làm tê liệt hạ tầng trọng yếu, đe dọa chủ quyền quốc gia. Liên hợp quốc dự báo tội phạm mạng có thể gây thiệt hại cho kinh tế toàn cầu khoảng 10.500 tỷ USD trong năm 2025, tăng mạnh so với mức 3.000 tỷ USD năm 2015, lớn hơn GDP của hầu hết các nước có nền kinh tế phát triển nhất.

Trước diễn biến ngày càng phức tạp, Việt Nam đã triển khai đồng bộ các giải pháp pháp lý, kỹ thuật và tuyên truyền xã hội nhằm bảo vệ người dân và doanh nghiệp trong không gian mạng.

Về pháp lý, hệ thống luật liên quan đến an ninh mạng được cập nhật mạnh mẽ như Luật An ninh mạng 2018, Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi), Nghị định 53/2022/NĐ-CP hướng dẫn thi hành và các quy định bảo vệ dữ liệu cá nhân (có hiệu lực từ tháng 7/2024). Các văn bản này tạo hành lang pháp lý để cơ quan chức năng xử lý tội phạm công nghệ cao, yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới phối hợp điều tra, gỡ bỏ nội dung vi phạm và cung cấp dữ liệu khi cần thiết.

Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) phối hợp với Google khởi động chiến dịch "Phòng chống lừa đảo trực tuyến - An toàn hơn cùng Bộ Công an và Google" vào cuối tháng 5/2025. Ảnh: Thanh Huyền

Về tổ chức lực lượng, Cục A05 đã hình thành mạng lưới giám sát an ninh mạng quốc gia kết nối với 63 tỉnh, thành. Đồng thời phối hợp với Cục Cảnh sát hình sự (C02), Cục Cảnh sát kinh tế (C03) và các đơn vị nghiệp vụ để điều tra tội phạm công nghệ cao. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), phân tích dữ liệu lớn (Big Data) giúp khoanh vùng nghi phạm, phát hiện hành vi đáng ngờ trên môi trường mạng nhanh hơn nhiều so với phương thức truyền thống.

Do đó, để ngăn trạng hoạt động tội phạm xuyên biên giới, hợp tác quốc tế cũng được xem là chìa khóa trong cuộc chiến này. Việt Nam đang là thành viên tích cực của Interpol, ASEANAPOL và UNODC, thường xuyên chia sẻ dữ liệu, kinh nghiệm và hỗ trợ điều tra xuyên biên giới. Bộ Công an Việt Nam đã ký kết biên bản hợp tác với Meta, Google, Microsoft nhằm kịp thời ngăn chặn tài khoản giả mạo, chiến dịch lừa đảo quy mô lớn…

Cuộc chiến phòng, chống tội phạm mạng là cuộc chiến không tiếng súng nhưng đầy cam go, đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của cả hệ thống chính trị, lực lượng chức năng và từng người dân. Những kết quả bước đầu từ việc triệt phá hàng chục tổ chức tội phạm xuyên quốc gia, thu hồi hàng nghìn tỷ đồng cho người dân là minh chứng cho nỗ lực quyết liệt của Việt Nam trên mặt trận an ninh số.

Hải Sơn