Viện trưởng VKSND Tối cao: Năm 2022, Việt Nam đã gửi 369 yêu cầu tương trợ tư pháp về hình sự

Sáng 26-5, Quốc hội bước vào tuần làm việc thứ 4, cũng là tuần làm việc cuối cùng của đợt 1, kỳ họp 9.

Ngay trong buổi sáng, Viện trưởng VKSND Tối cao Nguyễn Huy Tiến trình bày tờ trình dự án Luật Tương trợ tư pháp về hình sự.

Viện trưởng VKSND Tối cao Nguyễn Huy Tiến. Ảnh: QH

Thực tiễn đòi hỏi hợp tác quốc tế tư pháp hình sự gia tăng

Trình bày tờ trình, Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến cho hay Luật Tương trợ tư pháp (TTTP) năm 2007 đang điều chỉnh cả bốn lĩnh vực gồm dân sự, hình sự, dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù. Tuy nhiên, điều này đã dẫn đến những bất cập, hạn chế trong thực tiễn.

Cụ thể, những lĩnh vực này mang tính chuyên ngành cao, có sự khác nhau lớn về phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng, mục đích, tính chất và nguyên tắc hợp tác. Trong từng lĩnh vực, các nội dung như chủ thể yêu cầu, chủ thể thực hiện, trình tự, thủ tục, thời gian thực hiện các yêu cầu TTTP cũng hoàn toàn độc lập và khác nhau.

Hơn nữa trong quá trình thực hiện Luật TTTP năm 2007, đến nay tình hình tội phạm có yếu tố nước ngoài, đặc biệt là tội phạm xuyên quốc gia ngày càng gia tăng, tạo nên xu hướng rõ nét và thường xuyên đòi hỏi hợp tác quốc tế tư pháp hình sự. “Chỉ riêng lĩnh vực TTTP về hình sự, nếu trong năm 2008 Việt Nam chỉ gửi một yêu cầu cho nước ngoài thì năm 2022 đã gửi 369 yêu cầu đề nghị nước ngoài hỗ trợ thực hiện” – Viện trưởng Tiến nói.

Ông Tiến cũng thông tin đến thời điểm hiện nay, việc đàm phán và ký kết các điều ước quốc tế trong bốn lĩnh vực nói trên đã được tách thành các điều ước quốc tế độc lập. Bộ Tư pháp chủ trì đàm phán các điều ước quốc tế về TTTP trong lĩnh vực dân sự, VKSND Tối cao chủ trì đàm phán các điều ước quốc tế về TTTP trong lĩnh vực hình sự, Bộ Công an chủ trì đàm phán các điều ước quốc tế trong lĩnh vực dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù.

“Việc tách Luật TTTP thành bốn luật độc lập, giao nhiệm vụ cho các cơ quan đầu mối trong từng lĩnh vực cũng phù hợp, tạo sự liên thông, đồng bộ giữa pháp luật trong nước và điều ước quốc tế trong các lĩnh vực này” – ông Tiến nói.

Hơn nữa, một số quy định của Luật TTTP được ban hành cách đây đã 15 năm không còn phù hợp với các luật mới được ban hành. Điều này khiến Luật TTTP còn thiếu gắn kết và chưa đồng bộ với pháp luật tố tụng trong nước, làm ảnh hưởng không nhỏ đến việc giải quyết kịp thời các vụ việc dân sự và các vụ án hình sự có yếu tố nước ngoài…

Đáng chú ý, theo Viện trưởng Viện KSND Tối cao, Luật TTTP năm 2007 điều chỉnh đa lĩnh vực, một số điều luật thuộc phần quy định chung khi áp dụng cho hoạt động TTTP về hình sự đã thể hiện sự bất cập. Sự bất cập này dẫn đến trên thực tế một số cơ quan có thẩm quyền và cán bộ thực thi pháp luật chưa phân định rõ sự khác nhau giữa các lĩnh vực, từ đó gây khó khăn, vướng mắc trong phối hợp triển khai, thi hành.

“Quy định của Luật chưa thực sự phù hợp với các điều ước quốc tế về TTTP hình sự mà Việt Nam đã ký hoặc là thành viên có thể gây vướng mắc trong thực tiễn và khó khăn khi đàm phán điều ước quốc tế mới” – ông Tiến nêu rõ và cho hay qua nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, nhiều quốc gia như Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan… cũng đều có một luật để quy định về TTTP về hình sự.

“Việc xây dựng Luật TTTP về hình sự tách khỏi Luật TTTP năm 2007 là phù hợp với xu thế hiện nay mà Việt Nam đã ký kết các điều ước quốc tế trong cùng lĩnh vực” – ông Nguyễn Huy Tiến nhấn mạnh.

Các đại biểu tại phiên họp sáng 26-5. Ảnh: QH

Bổ sung 4 trường hợp kết thúc yêu cầu nước ngoài thực hiện tương trợ

Dự thảo Luật TTTP về hình sự gồm 4 chương, 39 điều, trong đó bổ sung bốn trường hợp kết thúc yêu cầu nước ngoài thực hiện tương trợ của Việt Nam. Gồm: cơ quan lập yêu cầu đã nhận được tài liệu kết quả thực hiện yêu cầu tương trợ; cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài có văn bản thông báo đã tiến hành thực hiện yêu cầu TTTP về hình sự nhưng không thực hiện được; cơ quan lập yêu cầu thông báo việc đề nghị nước ngoài thực hiện tương trợ không còn cần thiết và không nhận được phản hồi của nước ngoài.

Cạnh đó, dự luật cũng bổ sung những những điểm mới trong phạm vi TTTP về hình sự. Cụ thể, lấy lời khai trực tiếp hoặc trực tuyến; cho phép người tiến hành tố tụng của nước yêu cầu có mặt trong quá trình thực hiện TTTP tại nước được yêu cầu; tổ chức cho người tại nước được yêu cầu đến nước yêu cầu để hỗ trợ điều tra hoặc cung cấp chứng cứ; áp dụng các biện pháp tố tụng nhằm bảo đảm tịch thu, trao trả, xử lý vật chứng, tài sản liên quan đến hành vi phạm tội.

Dự luật cũng bổ sung VKSND tối cao với tư cách là cơ quan Trung ương - chịu trách nhiệm chủ trì đánh giá, quyết định tiếp nhận hay từ chối yêu cầu tương trợ của nước ngoài trên nguyên tắc “có đi có lại”. “Trong trường hợp cần thiết, VKSND Tối cao lấy ý kiến của Bộ Ngoại giao và các cơ quan có liên quan để thống nhất trước khi ra quyết định cuối cùng” – dự luật nêu rõ.

Một điểm mới nữa là quy định việc thực hiện TTTP về hình sự giữa Việt Nam với các nước có chung đường biên giới và việc xem xét, yêu cầu liên quan đến hình phạt tử hình. …

NHÓM PHÓNG VIÊN