Viện trợ phát triển của Đức: Khi tiền không tạo ra thay đổi

Cảng container ở Hamburg, Đức. Ảnh: Getty Images/TTXVN

Ông Stelter, người sáng lập diễn đàn thảo luận "Vượt ra ngoài sự sáng tỏ", đồng thời là cố vấn quản lý và tác giả, cho rằng Đức được coi là một hình mẫu về viện trợ phát triển. Với khoảng 30 tỷ euro mỗi năm, CHLB Đức là nhà tài trợ lớn thứ hai trên thế giới, sau Mỹ. Tỷ lệ viện trợ phát triển chính thức trong Tổng thu nhập quốc dân của nước này là 0,67% vào năm 2024, chỉ thấp hơn một chút so với mục tiêu 0,7% của Liên hợp quốc (LHQ), khiến Đức trở thành một trong số ít quốc gia gần đạt được mục tiêu này. Tuy nhiên, nếu xem xét kỹ, đầu tư nhiều tiền không đồng nghĩa với đạt được tác động thực sự.
Trong nhiều thập kỷ, “đầu tàu kinh tế châu Âu” đổ hàng tỷ euro vào các dự án phát triển trên toàn cầu, từ xóa đói giảm nghèo đến thúc đẩy năng lượng tái tạo. Ở Trung Quốc, Đức hỗ trợ các tổ chức cơ sở và đào tạo về giới. Ở Uganda, Đức hỗ trợ tăng cường năng lực quản trị và xã hội dân sự trong nhiều thập kỷ. Nước này cũng đầu tư số tiền khổng lồ (khi tính theo bình quân đầu người) vào các vùng lãnh thổ của Palestine – nhiều hơn nhiều lần so với số tiền mà Ukraine nhận được – nhưng phần lớn số tiền bị biển thủ hoặc sử dụng sai mục đích, ví dụ như xây dựng đường hầm và tên lửa ở đó.
Kể cả trong những trường hợp tiền được đầu tư minh bạch, thì lợi ích của các khoản viện trợ cũng thường bị đặt câu hỏi. Nhiều nghiên cứu và báo cáo thực địa cho thấy một phần đáng kể tiền chảy vào các cấu trúc kém hiệu quả hoặc chảy vào túi của giới tinh hoa tham nhũng. Theo ước tính, từ 2-15% tiền viện trợ phát triển bị thất thoát do tham nhũng. Trong một số lĩnh vực riêng lẻ, chẳng hạn như xây dựng công cộng, thất thoát có thể còn cao hơn nữa.

Bản thân Bộ Hợp tác Kinh tế và Phát triển Liên bang Đức (BMZ) trong một báo cáo của Cơ quan Kiểm toán Liên bang đã xác nhận rằng hiệu quả của nhiều chương trình rất khó đo lường và thường không đạt được thành công bền vững. Ngoài ra, các dự án thường gắn liền với các chủ đề chính trị thời thượng của Đức hơn là nhu cầu thực tế của nước nhận viện trợ. Nguồn tài trợ được trao cho những gì hấp dẫn nước Đức, chứ không phải những gì thực sự giúp ích cho các quốc gia cần hỗ trợ. Do đó, các nỗ lực trên toàn thế giới của Đức thường tập trung vào "chính sách phát triển cho phụ nữ và bình đẳng giới".Hơn nữa, viện trợ phát triển đã giúp hình thành hẳn “một ngành công nghiệp viện trợ". Cựu Bộ trưởng Phát triển Dirk Niebel (thuộc đảng Dân chủ Tự do - FDP) viết: "Có hẳn một ngành công nghiệp phát triển toàn cầu, nhưng không phải lúc nào cũng mang lại lợi ích cho các quốc gia tiếp nhận".Danh sách chỉ trích rất dài: quá nhiều dự án riêng lẻ, quá ít quản lý chiến lược, thiếu minh bạch và quá nhiều thủ tục quan liêu. Trong khi các quốc gia tài trợ khác thường liên kết viện trợ của họ với các điều kiện như quản trị tốt thì Đức lại thường né tránh đưa ra lập trường rõ ràng. Kết quả là dự án bị lạm dụng và các cải cách thực sự bị trì hoãn. Đồng thời, sự đồng thuận của công chúng Đức đối với viện trợ phát triển đang giảm sút - điều dễ hiểu khi chi tiêu đạt mức kỷ lục, thành công hạn chế và ngân khố trống rỗng.Tác giả Daniel Stelter cho rằng Chính phủ Đức mới nên thay đổi hướng đi, nên cắt giảm ngân sách viện trợ và duy trì mức ngang bằng với các quốc gia thuộc Liên minh châu Âu (EU) khác là 0,5% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP).Các khoản tiền hiện có cần được sử dụng hiệu quả hơn, với các tiêu chí thành công rõ ràng và giám sát nhất quán. Đức cần chấm dứt hợp tác với các quốc gia mà tệ nạn tham nhũng và quản lý yếu kém còn phổ biến hoặc ít nhất là phải xem xét lại một cách triệt để các dự án viện trợ phát triển.Chuyên gia Daniel Stelter kết luận, nước Đức phải tập trung vào mục tiêu thực sự là giúp mọi người tự mình đứng lên trong phát triển kinh tế. Chỉ bằng cách này, chính sách phát triển mới không trở thành sự đánh đổi đắt giá và thực sự dẫn đến tiến bộ.

Thu Hằng/BNEWS/vnanet.vn