Vì sao ông Trump để mắt tới nhà máy điện hạt nhân của Ukraine?

Quang cảnh nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia ở miền Nam Ukraine. (Ảnh: AFP/TTXVN)

Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia của Ukraine đã bị Nga chiếm giữ từ những ngày đầu xảy ra chiến dịch quân sự đặc biệt hồi năm 2022 và hiện đối mặt với hàng loạt khó khăn. 6 lò phản ứng của nhà máy đang trong trạng thái ngừng hoạt động hoàn toàn, nguồn nước làm mát chính đã bị cắt và không ai biết rõ về tình trạng của các trang thiết bị bên trong.

Trong bối cảnh đó, chính quyền Mỹ đã gây chú ý khi ra thông báo Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky rằng Mỹ có thể giúp vận hành, thậm chí sở hữu các nhà máy điện hạt nhân của Ukraine. Đề xuất được ông Trump đưa ra trong cuộc điện đàm với ông Zelensky vào tuần trước.

Phát biểu sau đó, ông Zelensky cho biết cuộc trao đổi chỉ xoay quanh nhà máy Zaporizhzhia: "Tổng thống Trump hỏi rằng liệu có thể khôi phục nhà máy hay không, và tôi nói có, nếu hai bên có thể hiện đại hóa và đầu tư vào đó."

Hai nguồn tin trong ngành công nghiệp năng lượng Ukraine cho rằng đề xuất này có thể là một cách để Mỹ thử nghiệm các ý tưởng khác nhau, nhằm tìm ra giải pháp tối ưu, trong bối cảnh ông Trump muốn đạt được một thỏa thuận hòa bình lâu dài nhằm nhanh chóng chấm dứt cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine.

Một trong những nguồn tin cho biết ý tưởng cũng có thể gây áp lực lên Nga bằng cách đề xuất một phương án buộc họ phải bàn giao nhà máy.

Tổng thống Zelensky từng tuyên bố rằng cần ít nhất 2 năm rưỡi để khôi phục lại nhà máy, vốn là cơ sở hạt nhân lớn nhất châu Âu.

Một cựu quan chức cấp cao của Ukraine nhận định: "Với người Mỹ, mọi thứ đều có thể, nhưng chuyện này thực sự khác thường. Nếu Mỹ sở hữu nhà máy này thì dựa trên cơ sở nào? Nó thuộc về Ukraine. Vậy Mỹ sẽ mua lại hay nhận quyền khai thác? Còn nhiều câu hỏi chưa có lời giải."

Chuyên gia năng lượng tại Kiev, ông Oleksandr Kharchenko, cho rằng nếu nhà máy được kết nối trở lại với hệ thống điện của Ukraine, đây sẽ là một "bước ngoặt" không chỉ với Ukraine mà còn với cả khu vực Đông và Trung Âu.

Trước chiến tranh, nhà máy cung cấp 20% tổng sản lượng điện của Ukraine. Ngay trước chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga, Ukraine đã bắt đầu xuất khẩu điện quy mô lớn sang Liên minh châu Âu (EU), nhưng buộc phải dừng lại khi cơ sở hạ tầng bị tên lửa và máy bay không người lái của Nga phá hủy.

Nhà máy Zaporizhzhia hiện không còn sản xuất điện. Theo ông Kharchenko, để tái khởi động chỉ một lò phản ứng duy nhất trong nhà máy cũng sẽ mất ít nhất 1 năm. Người ta sẽ phải mất đến 4 năm mới có thể vận hành trở lại toàn bộ nhà máy do hàng loạt vấn đề kỹ thuật.

Một trong những trở ngại lớn nhất là nhà máy đã mất nguồn nước làm mát từ hồ chứa Kakhovka, sau khi con đập và nhà máy thủy điện tại đây bị phá hủy vào năm 2023. Kể từ đó, nhà máy phải lấy nước từ một hồ làm mát nhỏ hơn, nhưng mực nước đang giảm dần.

Các kỹ sư tại Bộ Năng lượng Ukraine cho rằng tình trạng thiếu nước sẽ khiến cho chỉ có tối đa 2 trong 6 lò phản ứng có thể được kích hoạt trở lại để sản xuất điện.

Hơn nữa, việc tái khởi động các lò phản ứng này cũng không thể diễn ra ngay lập tức, vì tình trạng kỹ thuật của nhà máy hiện nay vẫn chưa được đánh giá đầy đủ./.

(Vietnam+)