Vì sao Dự án JICA3 hơn 6.250 tỉ đồng ở Bến Tre vẫn bị đình trệ?

Dự án Quản lý nước Bến Tre (JiCa3) sử dụng vốn ODA - vốn vay của Chính phủ Nhật Bản được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chủ trương đầu tư vào tháng 12-2016; Bộ NN& PTNT (trước đây) phê duyệt điều chỉnh dự án đầu tư vào năm 2017.

Đây là dự án có quy mô lớn được xây dựng tại tỉnh Bến Tre, toàn dự án với tổng mức đầu tư 6.253 tỉ đồng, từ vốn vay của Chính phủ Nhật Bản.

Quy mô đầu tư chính của dự án gồm 8 cống An Hóa, Thủ Cửu, Bến Tre, Tân Phú, Bến Rớ, Cái Quao, Vàm Nước Trong, Vàm Thơm. Dự án có tổng mức đầu tư 6.253 tỉ đồng.

Cống Bến Rớ ở thượng nguồn sông Ba Lai - một trong 8 cống của dự án JICA3 được hoàn thành. Ảnh: Đ.HÀ

Theo kế hoạch dự án sẽ hoàn thành vào cuối năm 2023, sẽ giúp tỉnh Bến Tre chủ động điều hòa được nguồn nước, đảm bảo sản xuất và dân sinh, đặc biệt trước ảnh hưởng của xâm nhập mặn.

Tuy nhiên, sau nhiều năm triển khai, đến nay dự án chỉ mới cơ bản hoàn thành 2/8 công trình cống ngăn mặn là cống Tấn Phú và cống Bến Rớ ở thượng nguồn sông Ba Lai, thuộc huyện Châu Thành. Còn lại 6 công trình cống ngăn mặn của dự án chưa được thi công.

Do các cống ngăn mặn còn lại thuộc dự án JICA3 trên con sông lớn chậm triển khai, hệ thống thủy lợi của tỉnh Bến Tre chưa được khép kín nên hàng năm địa phương này vẫn tiếp tục chịu ảnh hưởng nặng nề của xâm nhập mặn.

Dự án chậm trễ so với kế hoạch ban đầu, Bộ NN&PTNT (trước đây) từng cam kết sẽ hoàn thành dự án vào cuối năm 2025.

Dự án JICA3 Bến Tre đến nay chỉ hoàn thành 2/8 cống ngăn mặn. Ảnh: Đ.HÀ

Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện đã phát sinh nhiều khó khăn, vướng mắc nên dự án không hoàn thành như kế hoạch.

Trong văn bản trả lời kiến nghị của UBND tỉnh Bến Tre về thực hiện dự án JICA3 mới đây, Bộ Nông nghiệp và Môi trường nêu ra một số khó khăn khiến dự án chưa thể thực hiện.

Đó là do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 kéo dài 48 tháng; JICA thẩm định hồ sơ mời sơ tuyển các gói thầu xây lắp kéo dài 29 tháng; giá vật liệu tăng cao đột biến so với thời điểm ký Hiệp định vay (7-2017) do khủng hoảng chuỗi cung toàn cầu; tỷ giá đồng Yên Nhật giảm mạnh so với tỷ giá đồng Yên thời điểm ký kết Hiệp định vay.

Một trong số khu vực chờ thực hiện cống ngăn mặn thuộc dự án JICA3 Bến Tre đang bị sạt lở nghiêm trọng. Ảnh: Đ.HÀ

Từ các nguyên nhân nêu trên dẫn đến nguồn vốn dự án thiếu khoảng 2.571 tỉ đồng. Trong đó tổng mức đầu tư tăng khoảng 1.325 tỉ đồng; thiếu khoảng 1.246 tỉ đồng do tỉ giá Yên Nhật giảm. Và nguồn vốn vay theo Hiệp định đã ký kết không đủ để thực hiện toàn bộ các hạng mục công trình thuộc dự án được duyệt.

Qua nhiều lần đám phán với JICA, đến ngày 7-2-2024 JICA đã đồng ý tách 2 cống Vàm Nước Trong, Vàm Thơm ra khỏi dự án JICA3 để đầu tư bằng nguồn vốn trong nước.

Bộ Nông nghiệp và PTNT (trước đây) đã hoàn thiện hồ sơ điều chỉnh báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án. Trong đó điều chỉnh giảm tổng mức đầu tư dự án từ 6.253 tỉ đồng xuống còn 5.179 tỉ đồng và điều chỉnh kéo dài thời gian thực hiện dự án đến hết năm 2030 và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 12-3-2024.

Khu vực chờ thực hiện cống An Hóa trên sông Giao Hòa đang bị sạt lở nghiêm trọng. Ảnh: Đ.HÀ

Đến ngày 1-1-2025, Luật đầu tư công có hiệu lực, thẩm quyền phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án thay đổi từ Thủ tướng Chính phủ sang Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Do đang vướng mắc về quy định của Luật đầu tư công dẫn đến Bộ Nông nghiệp và Môi trường chưa thể thẩm định, phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án.

Riêng đối với 2 cống Vàm Nước Trong, Vàm Thơm thuộc gói thầu XL2-JICA3, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đưa vào trong kế hoạch đầu tư trung hạn giai đoạn 2026-2030 của Bộ với mức vốn dự kiến là 2.900 tỉ đồng, và sẽ được thực hiện đầu tư trong giai đoạn 2026-2030.

ĐÔNG HÀ