Vì sao Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ tuyên chiến với thuốc lá điện tử?

FDA đang trong cuộc chiến pháp lý để chống lại thuốc lá điện tử vốn nguy hiểm không kém thuốc lá truyền thống

Mọi việc bắt đầu từ Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ FDA từ chối cho phép hai công ty thuốc lá điện tử bán các sản phẩm thuốc lá điện tử có hương vị do nguy cơ sức khỏe đối với thanh thiếu niên.

Thuốc lá điện tử được tòa án "bảo vệ"

FDA đã kháng cáo phán quyết của tòa án cấp dưới cho rằng cơ quan này đã không tuân thủ đúng các thủ tục pháp lý theo luật liên bang có tên là Đạo luật Thủ tục Hành chính. Trước đó, FDA đã từ chối đơn xin bán các sản phẩm có chứa nicotine của Triton Distribution và Vapetasia.

Vụ kiện này cho thấy các cơ quan quản lý liên bang đang rất bất mãn sau các phán quyết quan trọng trong những năm gần đây. Các phán quyết của tòa đã hạn chế thẩm quyền của bộ máy hành chính khi giải thích luật, soạn thảo các quy tắc và thực hiện quyền hành pháp.

Giáo sư luật Daniel Aaron thuộc Đại học Utah cho biết: "Vụ kiện này đặt Tòa án Tối cao vào vị thế giám sát các quyết định khoa học của FDA. Nếu bác bỏ FDA, họ có thể cho phép hàng chục nghìn loại thuốc lá điện tử được FDA xác định là có hại cho sức khỏe cộng đồng được đưa ra thị trường, đồng thời tiếp tục xu hướng phán xét xâm phạm vào chuyên môn khoa học của các cơ quan".

Một quy định của FDA năm 2016 coi thuốc lá điện tử là sản phẩm thuốc lá, giống như thuốc lá truyền thống, phải tuân theo sự đánh giá của cơ quan theo luật liên bang năm 2009 có tên là Đạo luật Kiểm soát Thuốc lá. Luật đó yêu cầu các nhà sản xuất sản phẩm thuốc lá điện tử phải nộp đơn xin phép bán thiết bị vaping nicotine và e-liquid.

Triton và Vapetasia đã nộp đơn xin FDA vào năm 2020 cho các sản phẩm có hương vị như nho chua, chanh hồng và crème brulee, và các tên bao gồm "Jimmy The Juice Man Peachy Strawberry" và "Suicide Bunny Mother's Milk and Cookies" - những sản phẩm mà các nhà phê bình gọi là được thiết kế để thu hút trẻ em.

FDA gắng ngăn chặn thuốc lá điện tử

FDA chỉ chấp thuận 34 loại thuốc lá điện tử có hương vị, tất cả đều có hương thuốc lá hoặc bạc hà, và từ chối đơn xin cấp phép cho hơn một triệu sản phẩm khác, gồm cả e-liquid có hương vị từ kẹo đến trái cây đến nhiều loại món tráng miệng khác nhau.

Thực tế tại Mỹ, thuốc lá điện tử với nhiều hương vị khác nhau vẫn dễ dàng được mua mặc dù là bất hợp pháp. FDA không có thẩm quyền thưa kiện riêng, nghĩa là việc thực thi quy định của FDA đòi hỏi sự hợp tác từ Bộ Tư pháp Mỹ. Theo truyền thông Mỹ, Bộ Tư pháp nước này vốn thường không muốn trấn áp các sản phẩm thuốc lá điện tử có hương vị trái phép mặc dù chính cơ quan này liệt chúng vào danh sách đen.

Aaron cho biết thêm: "Những công ty này đang phớt lờ luật pháp và cũng đang sử dụng các vụ kiện tụng để tránh việc thực thi của FDA".

Để được FDA chấp thuận, các công ty thuốc lá điện tử phải chứng minh rằng sản phẩm sẽ "phù hợp để bảo vệ sức khỏe cộng đồng", nghĩa là lợi ích sức khỏe mang lại phải lớn hơn những rủi ro khi đưa sản phẩm mới ra thị trường, chẳng hạn như giúp những người hút thuốc lá truyền thống chuyển sang thuốc lá điện tử ít gây hại hơn.

FDA khẳng định rằng họ không cấm hoàn toàn các sản phẩm thuốc lá điện tử có hương vị. Nhưng các công ty tìm kiếm sự chấp thuận của FDA phải đối mặt với bài kiểm tra pháp lý về lợi ích sức khỏe so với rủi ro đặc biệt khắt khe. Lý do là FDA phát hiện ra rằng thuốc lá điện tử có hương vị gây ra "rủi ro đã biết và đáng kể" đối với thanh thiếu niên.

Cuộc chiến giữa luật và sức khỏe thế hệ trẻ

Giám đốc điều hành Viện vận động sức khỏe cộng đồng thuộc Trường Luật Đại học Northeastern, Mark Gottlieb cho biết: “FDA đã từ chối mọi đơn xin cấp phép sản phẩm thuốc lá điện tử có hương vị vì những sản phẩm như vậy không thể đáp ứng tiêu chuẩn sức khỏe cộng đồng do có khả năng tạo ra người dùng thuốc lá vị thành niên mới”.

FDA phát hiện ra rằng gần 1/5 học sinh trung học và gần 1/20 học sinh trung học cơ sở sử dụng thuốc lá điện tử vào năm 2020, khiến thuốc lá điện tử trở thành “sản phẩm thuốc lá được sử dụng rộng rãi nhất trong giới trẻ”. FDA phát hiện ra rằng người dùng trẻ tuổi luôn coi hương vị là lý do hàng đầu khiến họ hút thuốc lá điện tử.

Aaron cho biết “Việc sử dụng thuốc lá điện tử có hương vị rất phổ biến ở giới trẻ, điều này làm dấy lên lo ngại về việc tạo ra một thế hệ người lớn mới nghiện nicotine”.

Giáo sư luật và chính sách y tế của Đại học bang Ohio, Micah Berman cho biết: “Trong trường hợp này, hai bên có quan điểm rất khác nhau về những gì đã xảy ra”. Berman cho biết FDA vẫn khẳng định rằng họ chỉ tuân theo một luật được thiết kế chủ yếu để bảo vệ trẻ vị thành niên.

Tuy nhiên, Berman cho biết thêm: “Các nhà sản xuất thuốc lá điện tử đã tìm cách mô tả FDA là một cơ quan mất kiểm soát, khiến họ phải tuân theo một loạt các yêu cầu liên tục thay đổi và không thể hiểu được theo kiểu Kafka".

Năm 2021, Triton và Vapetasia đã yêu cầu Tòa phúc thẩm liên bang số 5 có trụ sở tại New Orleans xem xét lại quyết định từ chối đơn của FDA. Tòa phúc thẩm liên bang số 5 vào tháng 1 đã ra phán quyết có lợi cho hai hãng kể trên với nhận xét rằng FDA đã tùy tiện và thất thường khi vi phạm Đạo luật thủ tục hành chính.

Phán quyết của Tòa phúc thẩm liên bang số 5 đã tạo ra sự chia rẽ với bảy tòa phúc thẩm liên bang khác đã đứng về phía FDA trong các trường hợp tương tự và thúc đẩy cơ quan này kháng cáo lên Tòa án tối cao.

Berman phân tích: “Phán quyết của Tòa phúc thẩm liên bang số 5 có vẻ như ám chỉ mạnh mẽ rằng khi từ chối đơn xin tiếp thị của nguyên đơn, FDA đã đưa ra kết quả sai”, đồng thời cho biết thêm: "Sẽ rất thú vị khi xem liệu các thẩm phán có tham gia vào việc phỏng đoán tương tự về cách FDA đang cân nhắc bằng chứng hay không". Chỉ khi các thẩm phán tại Tòa án tối cao nhìn nhận mối nguy hiểm mà FDA nêu ra, họ mới đảo ngược quyết định của Tòa phúc thẩm.

Anh Tú