Vì sao bệnh Alzheimer đánh cắp tất cả ký ức của con người?

Khi người lớn tuổi bị mắc bệnh Alzheimer họ có thể quên đi những ký ức về người thân yêu nhất. Ảnh: K.W.

Trí nhớ được chia thành trí nhớ ngắn hạn và trí nhớ dài hạn. Trí nhớ ngắn hạn là trí nhớ có thể lưu trữ thông tin trong một thời gian ngắn và sử dụng nó để thực hiện các công việc tiếp theo. Ví dụ như nghe số điện thoại, ghi nhớ rồi gọi điện thoại.

Chức năng của thùy trước trán đóng vai trò quan trọng trong ký ức công việc. Trí nhớ dài hạn là việc học những điều mới mẻ và nhớ lại sau một thời gian nhất định. Trí nhớ dài hạn thường được chia thành trí nhớ tường thuật và phi tường thuật. Trí nhớ tường thuật lại được chia thành trí nhớ minh họa và trí nhớ ý nghĩa.

Trí nhớ minh họa là trí nhớ về những sự kiện đặc biệt hoặc những sự kiện rõ ràng về thời gian và không gian theo trải nghiệm cá nhân. ‘Vào tháng 7, chúng tôi vừa uống Americano đá tại một quán cà phê ở Ilsan vừa chia sẻ cùng nhau những dự định trong tương lai’ là một ví dụ về trí nhớ minh họa.

Trí nhớ ý nghĩa đề cập đến trí nhớ về một sự thật, kiến thức chung và từ vựng. Ví dụ như "Thủ đô của Pháp là Paris". Trí nhớ phi tường thuật đề cập đến những thứ như cách đi xe đạp, cách bơi hoặc phản xạ có điều kiện.

Khả năng ghi nhớ có thể được phân thành ba quá trình xử lý: mã hóa, lưu trữ và truy xuất, các quá trình này có liên quan chặt chẽ với nhau. Mã hóa đề cập đến quá trình học và ghi nhớ thông tin đi vào não thông qua các cơ quan cảm giác, truy xuất đề cập đến quá trình gợi lại một cách có ý thức thông tin được lưu trữ trong trí nhớ dài hạn.

Trong bệnh Alzheimer, những bất thường bắt đầu xuất hiện ở vùng hải mã của thùy thái dương, nơi chịu trách nhiệm chính về khả năng ghi nhớ và các tổn thương dần dần lan rộng khắp não bộ qua thùy trán và thùy đỉnh. Lúc này, giai đoạn mã hóa nói đến quá trình thu thập ký ức mới, bắt đầu bị tổn thương.

Mất trí nhớ minh họa trong bệnh Alzheimer là do tổn thương ở thùy thái dương giữa, đặc biệt là do tổn thương của vùng phức hợp hải mã. Hồi hải mã đóng vai trò thiết yếu trong việc tạo ra và củng cố những trí nhớ minh họa mới (trí nhớ về thời gian và địa điểm xảy ra các sự kiện) và kết nối chúng với kiến thức được lưu trữ trước đó.

Có thể nói, hồi hải mã giúp bạn biết thông tin được lưu lại ở đâu khi các trải nghiệm hoặc thông tin khác nhau được liên kết lại với nhau để lưu trữ lâu dài. Sau khi được học, trí nhớ sẽ được phân bổ khắp các phần khác nhau của vỏ não.

Mặt khác, khi thùy trán bị tổn thương, khả năng học hỏi hoặc ghi nhớ sẽ giảm sút do khả năng tập trung và hiệu suất làm việc kém. Đặc biệt, tổn thương ở thùy trước trán gây ra các vấn đề về lập kế hoạch và chiến lược liên quan đến học tập và trí nhớ, những yếu tố giúp tạo điều kiện thuận lợi cho việc mã hóa và truy xuất ký ức.

Lee Kang Joon/ Light books & NXB Thanh niên