Vì sao bão không bao giờ vượt qua xích đạo?

Ảnh minh họa.

Bão là những hệ thống thời tiết mạnh mẽ, hoạt động như một turbine quay khổng lồ, lấy năng lượng từ không khí ấm và ẩm. Chúng hình thành chủ yếu trên các vùng biển nhiệt đới, nơi nhiệt độ nước bề mặt đạt trên 26 độ C. Khi nước biển bị làm nóng, không khí phía trên sẽ bốc lên cao, nguội đi và hình thành các đám mây cùng hiện tượng giông bão. Quá trình này đồng thời tạo ra một vùng áp suất thấp bên dưới, khiến không khí xung quanh tràn vào, tiếp thêm động lực cho hệ thống bão hình thành và phát triển.

Dưới tác động của gió, cùng với nguồn năng lượng liên tục được cung cấp từ nước biển ấm và không khí bốc lên, những điều kiện lý tưởng này giúp cơn bão không ngừng mạnh lên. Mưa và nhiệt được giải phóng từ các đám mây bên trên tiếp tục duy trì sức mạnh của hệ thống bão bên dưới.

Hướng di chuyển và chiều quay của bão phụ thuộc vào lực Coriolis – lực quán tính sinh ra do chuyển động quay của Trái đất. Ở Bắc bán cầu, lực này khiến không khí chuyển động theo hướng ngược chiều kim đồng hồ, dẫn đến các cơn bão cũng quay ngược chiều kim đồng hồ. Ngược lại, ở Nam bán cầu, bão lại quay theo chiều kim đồng hồ do tác động ngược của lực Coriolis.

Tuy hoạt động trên các vùng biển nhiệt đới, bão lại rất hiếm khi hình thành trong phạm vi 300 km quanh đường xích đạo. Một trong số ít trường hợp ngoại lệ hiếm hoi là vào năm 2003, khi bão Vamei được ghi nhận hoạt động chỉ cách xích đạo 150 km về phía bắc. Tuy nhiên, các nhà khoa học đánh giá đây là sự kiện hy hữu, với xác suất xảy ra chưa đến một lần trong một thế kỷ.

Nguyên nhân chính khiến bão không hình thành hay vượt qua đường xích đạo là do tại đây, hiệu ứng Coriolis gần như không tồn tại. Thiếu đi lực xoáy này, không khí không thể tạo thành chuyển động tròn – yếu tố cần thiết để hình thành và duy trì một cơn bão. Đồng thời, nếu một cơn bão cố gắng vượt qua xích đạo, nó sẽ buộc phải dừng chuyển động quay, đảo ngược hướng và quay theo chiều ngược lại để tiếp tục tồn tại – điều gần như bất khả thi trong thực tế.

Theo Giáo sư khí tượng Gary Barnes tại Đại học Hawaii, về mặt lý thuyết, một "cơn bão phát triển tốt" hoàn toàn có thể đủ mạnh để vượt qua lực Coriolis yếu tại vùng xích đạo. Tuy nhiên, cả ông và nhiều chuyên gia khí tượng khác đều khẳng định họ chưa từng chứng kiến bất kỳ ví dụ thực tế nào cho kịch bản này.

Bảo Ngọc (t/h)