VCCI đề xuất bổ sung các quy định bảo vệ người bán hàng online

Ảnh minh họa

Liên đoàn thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa có góp ý Dự thảo đề nghị xây dựng Luật Thương mại điện tử.

Theo VCCI, khác so với thị trường truyền thống, thương mại điện tử có mối quan hệ phức tạp hơn với sự đan xen tương tác lẫn nhau của các chủ thể: người bán hàng hóa dịch vụ – sàn TMĐT – người tiêu dùng – các chủ thể khác (bên vận chuyển, thanh toán…).

Tuy nhiên, pháp luật thương mại điện tử hiện nay tập trung chủ yếu vào các quy định bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tương ứng với đó là trách nhiệm của người bán và sàn TMĐT. Trong khi đó, pháp luật dường như lại “bỏ ngỏ” quyền và lợi ích của một chủ thể quan trọng khác là người bán hàng hóa dịch vụ.

Thống kê cho thấy, 61% người dùng internet cho biết sàn TMĐT là kênh mua sắm trực tuyến ưa chuộng. Năm 2024 có 650.000 gian hàng trực tuyến trên các sàn TMĐT phát sinh đơn hàng trên thương mại điện tử. Doanh số của 5 sàn TMĐT hàng hóa phổ biến năm 2024 đạt 318.900 tỷ đồng.

“Hiện tại, người bán hàng trên các sàn TMĐT phần lớn là hộ, cá nhân kinh doanh nhỏ. Họ có thể dễ bị áp đặt các chính sách bất lợi và mất khả năng thương lượng, như thay đổi điều khoản đột ngột, bị đình chỉ hoặc cấm mà không có lý do rõ ràng, hạn chế tiếp cận dữ liệu…", VCCI đánh giá và cho rằng các hành vi này có thể ảnh hưởng bất lợi với cá nhân kinh doanh nhỏ, đưa họ vào tình thế bị động và dần bào mòn nhiệt huyết kinh doanh của họ.

VCCI cho rằng, cần thiết kế chính sách để đảm bảo cân bằng quyền lợi giữa các chủ thể, trong đó có quy định bảo vệ người kinh doanh nhỏ lẻ trên nền tảng TMĐT. Việc này sẽ đảm bảo tính cạnh tranh trên thị trường TMĐT, thúc đẩy các doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh nhỏ tiếp tục gia nhập, hoạt động và phát triển trong nền kinh tế số.

"Các chính sách nên tập trung vào tăng cường tính minh bạch trong hoạt động của sàn TMĐT đối với người bán, đảm bảo khả năng tiếp cận dữ liệu kinh doanh và quyền tự do thương lượng của họ", VCCI góp ý.

Bên cạnh đó, VCCI cũng đề xuất cắt giảm thủ tục hành chính, đẩy mạnh sang hoạt động hậu kiểm. Việc kiểm soát hoạt động của các trang này có thể thực hiện theo phương pháp hậu kiểm thay vì phương pháp tiền kiểm.

Theo VCCI, hiện nay, pháp luật yêu cầu tất cả các sàn TMĐT, không phân biệt quy mô hay mô hình hoạt động, phải thực hiện thủ tục cấp phép trước khi đi vào vận hành. Tuy nhiên, việc áp dụng một cơ chế quản lý đồng nhất như vậy chưa thực sự hợp lý vì những lý do:

Thứ nhất, quy định này gây khó khăn cho các sàn TMĐT nhỏ và các nền tảng khởi nghiệp trong giai đoạn thử nghiệm. Trong khi đó, lĩnh vực mạng xã hội có nhiều điểm tương đồng về tính chất và tác động lại được quản lý linh hoạt hơn. Cụ thể, theo khoản 6.a Điều 24 Nghị định 147/2024/NĐ-CP, các mạng xã hội có lượng truy cập thấp chỉ cần thực hiện thủ tục thông báo thay vì xin cấp phép.

Thứ hai, một số sàn TMĐT chỉ đóng vai trò nền tảng cung cấp thông tin, không trực tiếp tham gia vào quá trình giao dịch (giao kết hợp đồng, thanh toán, vận chuyển). Các sàn này hoạt động tương tự một "bảng tin rao vặt trực tuyến", giúp kết nối người bán và người mua thông qua các phương thức liên lạc riêng như điện thoại hoặc tin nhắn. Do không can thiệp vào giao dịch, những nền tảng này tiềm ẩn ít rủi ro hơn so với các sàn TMĐT tích hợp đầy đủ quy trình mua bán.

Vì vậy, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét điều chỉnh cơ chế quản lý theo hướng đơn giản hóa thủ tục đối với các sàn TMĐT nhỏ. Theo đó, các sàn TMĐT có quy mô nhỏ hoặc chỉ cung cấp dịch vụ giới thiệu, trưng bày sản phẩm nên được phép hoạt động sau khi thực hiện thủ tục thông báo thay vì xin cấp phép ngay từ đầu. Khi đạt đến một quy mô nhất định, họ mới cần thực hiện thủ tục cấp phép.

Ngoài ra, VCCI đề xuất nên xây dựng danh mục hàng hóa bị cấm nhập khẩu qua TMĐT, thay vì xác định danh mục hàng hóa được phép nhập khẩu như dự thảo đang đưa ra.

Thanh Hà